×
logo
kontakt:
redakcjaeko.org.pl
odkrywki dla klimatu energia prawo rzeki smog ptaki drzewa o nas gry
logo
 
1
18 września 2024
info
 

Energia dla Klimatu sierpień-wrzesień 2024

 

„Jeśli chcemy, by wszystko zostało, jak jest, wszystko musi się zmienić”

Giuseppe Tomasi di Lampedusa

 

Południowa Polska tonie. Kiedy piszę te słowa, we Wrocławiu wciąż życie toczy się normalnie, ale trudno o poczucie normalności, kiedy widać, że Kłodzko, Międzygórze, Bystrzyca, Głuchołazy, Lądek Zdrój i nie tylko wyglądają jak po wojnie. W 1997 r. powódź wydarzyła się w lipcu, w wakacje. Teraz jest już prawie jesień, a ludzie nie mają gdzie mieszkać. W dobie mediów społecznościowych nietrudno o spiskowe teorie, które już żerują na emocjach. To będzie wielki test na zachowanie solidarności, wzajemnej pomocy, szczególnie, że wojna wciąż trwa a potrzebujących jest coraz więcej.

Lato nie oszczędzało, bo temperatura długi czas nie była typowa dla sierpnia a szczególnie września. Upały spowodowały suszę a na Wiśle w Warszawie głębokość rzeki wyniosła  rekordowe 20 cm. W mediach szum, ale tłumaczenia meteorologów w telewizji nie odnoszą tych problemów do zmiany klimatu, a kiedy po „prognozie pogody” następuje kaskada reklam samochodów, to już chyba wiemy, że żyjemy w alternatywnej rzeczywistości. W sytuacji obecnej powodzi zapewne pojawi się temat zmiany klimatu, chociaż klimat może się też okazać wygodną wymówką. Zobaczymy bowiem jak ostatnie lata prowadzona była ochrona przeciwpowodziowa, szczególnie ta która zdaje sobie sprawę z tego, że żywioł ma swoje prawa i nieprzewidywalne oblicza.

Upały „podkręciły też” katastrofalne warunki w innych rzekach jak Odra, a szczególnie Kanał Gliwicki. Chyba społeczeństwo powoli zaczyna się przyzwyczajać do nowej rzeczywistości, a ta jest taka, że Polska nie ma już klimatu umiarkowanego, ale zaczyna przypominać południe Europy z przeszłości. W tym samym czasie południe Europy przestaje być znośne do życia a w sierpniu 2024 płonęło nie raz.

Wojna w Ukrainie weszła na teren Rosji, co sprawia, że konflikt zaczyna być bardziej odczuwany przez tzw. zwykłych Rosjan. W trakcie kampanii wyborczej w USA, ale też w Niemczech czy Austrii czuć wpływy Rosji, gdy pojawiają się wątpliwości  czy wciąż i jak pomagać Ukrainie. Tymczasem Rosja utrzymuje się dzięki środkom z Europy. Jak wynika z analizy przeprowadzonej przez think-tank CREA, od czasu rozpoczęcia rosyjskiej inwazji, mimo istotnych redukcji zapotrzebowania na ropę i gaz, kraje UE zapłaciły Rosji 200 mld euro za jej paliwa kopalne, głównie ropę i gaz. Tymczasem całkowite wsparcie UE i USA dla Ukrainy ma wynosić zaledwie 185 miliardów euro, zgodnie z danymi Instytutu Gospodarki Światowej w Kilonii. Ta wojna na pewno nie sprzyja polityce klimatycznej, umożliwia też szantaż, że bez rodzimego węgla sobie nie poradzimy. Górnicy nadal wierzą w umowę społeczną, która zakłada wydobycie do 2049 r. i chyba liczą, że ich protesty coś zmienią. Tą ułudę napędza też najpewniej chaos kompetencyjny – obecnie nie wiadomo kto w Polsce siedzi za sterem transformacji energetycznej.

W niektórych państwach członkowskich do władzy dochodzi skrajna prawica stąd należy też przemyśleć jak komunikować problem Zielonego Ładu, zmiany klimatu itp. W USA temat klimatu został jakby zepchnięty na margines – nie mówi o tym także Kamala Harris, gdyż wie, że temat polityki klimatycznej to grząski grunt. Efekt jest taki, że mamy do czynienia z mydleniem oczu, ale pytanie czy lepsze to czy może szczerość, ale do tego spadki w sondażach wśród niezdecydowanych wyborców. Tylko utrzymanie demokratycznego porządku na świecie stanowi szansę dla transformacji energetycznej i walki ze zmianą klimatu. Transformacja energetyczna będzie też potrzebować specjalistów, a tym w Polsce był Jan Popczyk. To on odpowiadał za tworzenie energetyki po transformacji ustrojowej i po odłączenie Polski od systemu radzieckiego. To on tworzył zręby transformacji energetycznej gorąco wskazując, że przyszłość należy do OZE i magazynowania energii. Warto przypomnieć jego słowa o planach elektrowni jądrowych w Polsce: „Nie widzę szans na powstanie jakiejkolwiek dużej elektrowni atomowej w Polsce. To zbyt droga technologia. Jeżeli prywatny biznes chce wykładać swoje pieniądze na małe reaktory, proszę bardzo, niech buduje, tylko nie  za pieniądze podatników i odbiorców energii elektrycznej skazanych na państwowe taryfy przenoszące koszty rynku mocy i wielu innych sprytnych regulacyjnych „innowacji”. Teraz będziemy musieli sobie radzić bez wsparcia tego wielkiego specjalisty i dobrego człowieka. 

 

Węgiel brunatny
Energetyka Konwencjonalna
OZE
Klimat
Niska emisja
Węgiel brunatny

Pod prąd sierpień

Wiadomości dotyczące Turowa, Bełchatowa, Konina, wyborów w Niemczech i nie tylko.

 

^menu
Energetyka Konwencjonalna

Rośnie znacznie gazu w polskiej energetyce. Ekolodzy protestują, koncerny inwestują
(źródło: businessinsider.com.pl)

Budowa bloków energetycznych opalanych błękitnym paliwem trwa w najlepsze, choć po ostatnim kryzysie gazowym entuzjazm dla tego typu projektów nieco przygasł. — Polsce grozi pułapka gazowa ostrzega Greenpeace Polska. Sprawdzamy, gdzie powstają gazowe bloki i jaką rolę mają odegrać w polskiej energetyce.

 

Wiedeń odcina się od rosyjskiego gazu
(źródło: euractiv.pl)

Austria i Rosja mają ciekawą przeszłość, ale w przyszłości będzie chyba rósł dystans. Wien Energie jest największym nabywcą i dystrybutorem gazu ziemnego w Wiedniu. Dostarcza energię elektryczną i cieplną oraz gaz do ok. 2 mln odbiorców, w tym 460 tys. gospodarstw domowych korzystających z sieci ciepłowniczej.

Każdy, kto kupuje gaz lub ciepło od Wien Energie, może być pewien, że (środki przeznaczone na ten cel – red.) nie są wykorzystywane do finansowania wojny prowadzonej przez Rosję powiedział Michael Strebl, prezes zarządu spółki.

 

Górnicy z Bogdanki protestują. W tle Zielony Ład, ale też milczenie w sprawie transformacji
(źródło: lublin.wyborcza.pl)

Związkowcy: „W maju tego roku powstał rządowy zespół do spraw wydzielenia aktywów. Nie wiemy, kto ma w nim zasiadać, czy będą to tylko przedstawiciele rządu, czy jeszcze jacyś eksperci. Chcemy, żeby znalazło się w nim też miejsce dla strony związkowej, która jest wyczulona na kwestie społeczne. Dzisiejszy protest odbywa się pod hasłem "Nic o nas bez nas". Może trochę wyświechtanym, ale najlepiej obrazującym sytuację”.

 

Niepewna sytuacja panuje też w PGG, gdzie szykowane są zmiany kadrowe
(źródło: katowice.tvp.pl)

Do końca miesiąca wypowiedzenia mają dostać ci pracownicy Polskiej Grupy Górniczej, którzy do 1 lipca 2024 roku uzyskali prawo do emerytury. Dyrektor spółki poinformował, że zwolnionych zostanie 364 pracowników. "Stosunki pracy rozwiążemy z ok. 260–270 osobami, bo część pracowników jest np. objęta szczególną ochroną związkową" - podała spółka w komunikacie. Wiadomo, na jakie odprawy mogą liczyć górnicy. Zwolnienia obejmą grupę około 260-270 osób. Liczba pracowników spółki to obecnie to około 37 tysięcy.

 

Janusz Piechociński ostro o górnikach. "Ktoś mentalnie odjechał"
(źródło: next.gazeta.pl)

- Górników należy zapytać, czy wiedzą co robią, domagając się teraz podwyżek lub jednorazowych bonusów. Chyba bowiem ktoś nam tu mentalnie odjechał - mówił w wywiadzie dla wnp.pl Janusz Piechociński. Ostro krytykował sytuację w polskim górnictwie.

 

Europejska zima bez Gazpromu
(źródło: wyborcza.biz)

Zgodnie z przepisami wprowadzonymi w Unii po napaści Rosji na Ukrainę, podziemne magazyny gazu w Europie powinny być napełnione w 90 proc. na koniec października.  UE ma zapasy gazu już teraz-  z wyprzedzeniem ponad dwóch miesięcy zgromadziła już zapasy, niezbędne dla zapewnienia zwiększonych dostaw surowca zimą i uniknięcia ewentualnego kryzysu energetycznego w czasie mrozów. 

 

Węgry chcą kupować ropę z Rosji, nawet za wyższą cenę
(źródło: wnp.pl)

Węgry coraz bardziej odstają od UE. Wprowadzono ułatwienia wizowe dla obywateli Rosji oraz kraj upiera się przy ciągłości dostaw ropy ze wschodu. "Transport będzie droższy, a ryzyko od rosyjsko-ukraińskiej granicy będzie ponosić MOL, ale jest rozwiązanie prawne, dzięki któremu można w dłuższej perspektywie zapewnić dostawy ropy naftowej trasą zagrożoną pod względem tranzytu".

 

Lato w pełni, a w Polsce prąd najdroższy w Europie
(źródło: wyborcza.biz)

Polska ma jedne z najwyższych, realnych cen energii dla gospodarstw domowych w Europie - wynika z danych Eurostatu. Ministerstwo Klimatu we współpracy z Ministerstwem Finansów nie wykluczają ich dalszego ich mrożenia, ale jest coraz więcej głosów, że to droga donikąd.

 

Berlin żąda wyjaśnień w sprawie ataku na Nord Stream 2
(źródło: biznesalert.pl)

Niemiecka prokuratura wydała europejski nakaz aresztowania za Ukraińcem Wołodymyrem Z. profesjonalnym nurkiem, który według niemieckich śledczych miał być zaangażowany w wysadzenie dwóch gazociągów leżących na dnie Morza Bałtyckiego. Berlin ma być zły na Polaków za rzekomy współudział w samej akcji, padły słowa, że nam tego nie zapomną. Minister Sikorski odpowiedział: „My też Wam nie zapomnimy”.

 

SMR były atrakcją, a okazują się fikcją
(źródło: wysokienapiecie.pl)

Kluczowym argumentem zwolenników SMR jest to, że nowe reaktory będą konkurencyjne ekonomicznie. Jednak doświadczenia z początkowymi SMR-ami, które zostały zbudowane lub są obecnie w trakcie budowy, pokazują, że nie jest to prawdą.

 

Tauron wpisuje w straty elektrownie węglowe. Półtora miliarda na minusie
(źródło: businessinsider.com.pl)

Odpisy z tytułu utraty wartości aktywów wpłyną na obniżenie wyniku operacyjnego grupy Tauron za pierwszą połowę 2024 r. o 1,61 mld zł — poinformował koncern w piątek. Wcześniej prezes spółki informował, że starsze bloki węglowe mogą być niepotrzebne w systemie już od końca 2025 r.

 

^menu
OZE

Gdzie ministerstw wiele, tam nie ma transformacji
(źródło:wysokienapiecie.pl)

Pisaliśmy już wiele razy, że transformacja energetyczna w Polsce jest rozproszona i pełna sprzeczności. Do tego nie wszystko co wymyśli MAP czy MKiS może zaakceptować Bruksela. W sprawie górnictwa węgla kamiennego wciąż obecna jest data działania kopalń do 2049. Wysokie Napięcie pisze m.in. że nie da się w nieskończoność przedłużać rynku mocy dla starych elektrowni węglowych. Problem z tym, że dla Polski może to oznaczać tzw. Lukę mocową, bo niestety mamy spore zapóźnienia w transformacji.  

 

Więcej prądu z morskich OZE niż z atomu
(źródło: wnp.pl)

Polska ma potencjał, żeby stać się zagłębiem offshorowym dla całej Europy.To się po prostu opłaca, to nikomu nie przeszkadza, to daje nam szansę na zdrowe powietrze i czyste środowisko mówi wiceminister klimatu i środowiska Miłosz Motyka i zapowiada, że moc produkowana z morskich farm wiatrowych będzie znacznie większa niż ta z energetyki jądrowej.

 

Ekspert – Polska do 2030 będzie miała więcej prądu z OZE niż z węgla, ale potrzebujemy więcej magazynów
(źródło: pap.pl)

„Do 2030 roku Polska może dołączyć do grupy krajów, które więcej energii czerpią z OZE niż z węgla. Warto w tym kontekście przypomnieć, że 8 października 2023 r. OZE pokryły rekordowe 97 proc. zapotrzebowania polskich odbiorców na moc. W niektóre dni pierwszego kwartału tego roku energia wygenerowana z OZE stanowiła 80 proc. całkowitego zapotrzebowania". 

 

Problemy polskich biogazowni
(źródło: teraz-srodowisko.pl)

Brak spójnych przepisów i długie procedury, ograniczona dostępność technologii, wysokie koszty inwestycji i opór społeczny – oto jedne z ważniejszych barier rozwoju produkcji biogazu według IOŚ-PIB.

 

Magazyny energii niezbędne po zniesieniu przepisu 10h
(źródło: portalsamorzadowy.pl)

– Nowe przepisy mogą przyczynić się do dynamicznego wzrostu liczby instalacji wiatrowych, ale pytanie, gdzie będziemy magazynować wyprodukowaną energię, pozostaje bez odpowiedzi. W projektowanych regulacjach brakuje rozwiązań wspierających rozwój infrastruktury do magazynowania energii z OZE, a technologie takie jak elektrownie szczytowo pompowe to sprawdzone rozwiązania znane od ponad 100 lat, które mogą świetnie uzupełnić plany rządu – podkreśla Marek Kowalski, przewodniczący FPP.

 

Duże magazyny energii przestały działać, gdy są najbardziej potrzebne
(źródło: businessinsider.com.pl)

Fotowoltaika czy wiatraki to mocno niestabilne źródła energii — raz dają energii za mało jak na potrzeby, a innym razem za dużo. Magazyny energii to obecnie klucz do rozwoju tego typu energetyki. Bez tego system potrzebuje elektrowni atomowych, węglowych lub gazowych, które stabilizują rynek. W Polsce mamy nawet duże magazyny, niektóre pamiętające jeszcze czasy Edwarda Gierka. Problem w tym, że w czerwcu i lipcu, kiedy są najbardziej potrzebne, nagle przestały działać.

 

Zmiany w ustawie wiatrakowej spowodują dodatkowe wpływy do budżetów gmin
(źródło: gramwzielone.pl)

Nowelizacja ustawy wiatrakowej, a szczególnie zmniejszenie wymaganej odległości farm od zabudowań, może zwiększyć potencjał polskiej energetyki wiatrowej do 2040 r. nawet dwukrotnie. Przychody z podatków od takich instalacji mogą wynieść w każdej z gmin nawet kilka milionów złotych rocznie. Na turbinach wiatrowych w gminie zyskają również sami mieszkańcy, ponieważ 10 proc. łącznej mocy zainstalowanej będzie możliwe do objęcia przez mieszkańców na zasadzie tzw. wirtualnego prosumenta.

Pytanie Redakcji:

Dlaczego tak długo trwa przygotowanie i przyjęcie tej nowelizacji ustawy o OZE, po niewypale Ministerstwa KiŚ z początku kadencji nowej koalicji?

 

^menu
Klimat

Kampania demokratów w USA wycisza kwestie klimatu
(źródło: wyborcza.pl)

Podczas kampanii można odnieść wrażenie, że tematyka klimatu i transformacji energetycznej nie jest obecna. Eksperci twierdzą, że to wytrąca oręż z rąk Trumpa, który straszy, że administracji Bidena i Harris, że wytoczyła "wojnę przeciwko amerykańskiej energii", co zresztą jest bzdurą. Stany Zjednoczone są dziś bowiem największym producentem ropy naftowej na świecie i są też największym eksporterem skroplonego gazu LNG

 

Zgony spowodowane upałami
(źródło: zielona.interia.pl)

Naukowcy wykazali, że wskaźnik śmiertelności z powodu upałów w 2023 r. był najwyższy w Grecji i wyniósł 393 zgony na milion osób. Na kolejnych miejscach uplasowały się: Włochy (209 zgonów na milion) i Hiszpania (175 zgonów na milion).

 

Jak adaptować się dobrze
(źródło: koalicjaklimatyczna.org)

Ministerstwo Klimatu i Środowiska ogłosiło, że zakończyło prace nad projektem ustawy zobowiązującej miasta wielkości równej oraz powyżej 20 tys. mieszkańców do przygotowania planów adaptacji do zmiany klimatu. To aż 209 miast w Polsce. Samo uchwalenie przepisów nie uchroni jednak mieszkańców tych miast przed błędami, jakie mogą zostać popełnione przy planowaniu działań adaptacyjnych.  

 

Upiornie ciepło w Morzu Śródziemnym. Nowy rekord. To ekstremalne lato w Europie
(źródło: next.gazeta.pl)

Fale upałów przetaczają się przez Europę od tygodni. Grzeją się też wody Morza Śródziemnego - miejscami temperatury przekraczają 30 stopni Celsjusza! To, co dzieje się w pogodzie, mocno uderza w Europejczyków. I ich kieszenie. A ukrop nadciągnął do naszej części kontynentu.

 

^menu
Niska emisja

Najwyższa Izba Kontroli ujawniła, że żadne z 12 skontrolowanych uzdrowisk nie spełniało wszystkich wymagań dotyczących jakości powietrza. Mimo to, Minister Zdrowia potwierdził ich status bez żadnych zastrzeżeń.

 

Nowy Program Stop Smog
(źródło: gramwzielone.pl)

Skierowany jest do gmin, w których obowiązuje tzw. uchwała antysmogowa, czyli tam, gdzie stężenie zanieczyszczeń powietrza przekracza dopuszczalne normy. Z programu można otrzymać środki na inwestycje w gospodarstwach domowych, które obejmują m.in.:

 

^menu

Redakcja:

Radosław Gawlik, Hanna Schudy, Witold Miklaszewski
Wydaje: Stowarzyszenie Ekologiczne EKO-UNIA przy współpracy przedstawicieli Ogólnopolskiej Koalicji "Rozwój TAK - Odkrywki NIE".
Stowarzyszenie Ekologiczne EKO-UNIA, ul. Białoskórnicza 26, 50-134 Wrocław

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

info

więcej
2024-01-10
Energia dla Klimatu Grudzień-Styczeń 2023/2024
2023-12-06
Energia dla Klimatu Listopad-Grudzień 2023
2023-11-09
Energia dla Klimatu PaździernikListopad 2023
2023-10-10
Energia dla Klimatu WrzesieńPaździernik 2023
2023-09-07
Energia dla Klimatu SierpieńWrzesień 2023
2023-08-10
Energia dla Klimatu Lipiec/Sierpień 2023
2023-07-06
Energia dla Klimatu Czerwiec/Lipiec 2023
2023-06-12
Energia dla Klimatu Maj/Czerwiec 2023
2023-05-09
Energia dla Klimatu Kwiecień/Maj 2023
2023-04-06
Energia dla Klimatu Marzec 2023
2023-03-02
Energia dla Klimatu Luty 2023
2023-01-31
Energia dla Klimatu Styczeń/Luty 2023
2023-01-09
Energia dla Klimatu Styczeń 2023
2022-12-14
Energia dla Klimatu Listopad/Grudzień 2022
2022-11-17
Energia dla Klimatu październiklistopad 2022
2022-10-20
Energia dla Klimatu wrzesień/październik 2022
2022-09-14
Energia dla Klimatu sierpień/wrzesień 2022
2022-07-31
Energia dla Klimatu lipiec/sierpień 2022
2022-07-13
Energia dla Klimatu czerwiec/lipiec 2022
2022-06-18
Energia dla Klimatu majczerwiec 2022
2022-05-16
Energia dla Klimatu kwiecień/maj 2022
2022-04-09
Energia dla Klimatu marzec/kwiecień 2022
2022-03-07
Energia dla Klimatu luty/marzec 2022
2022-01-31
Energia dla Klimatu styczeń 2022
2022-01-05
Energia dla Klimatu grudzień-styczeń 2021
2021-12-21
Energia dla Klimatu listopadgrudzień 2021
2021-11-17
Energia dla Klimatu październik/listopad 2021
2021-10-13
Energia dla Klimatu wrzesień/październik 2021
2021-09-18
Energia dla Klimatu sierpień/wrzesień 2021
2021-08-04
Energia dla Klimatu Lipiec 2021
2021-07-08
Energia dla Klimatu Czerwiec/Lipiec 2021
2021-06-08
Energia dla Klimatu Maj-Czerwiec 2021
2021-05-09
Energia dla Klimatu kwiecień maj 2021
2021-04-09
Energia dla Klimatu marzec/kwiecień 2021
2021-03-13
Energia dla Klimatu luty/marzec 2021
2021-01-28
Energia dla Klimatu styczeń 2021
2021-01-13
Energia dla Klimatu grudzień 2020-styczeń 2021
2020-12-09
Energia dla Klimatu listopad/grudzień 2020 r.
2020-11-16
Energia dla Klimatu Październik/Listopad 2020
2020-10-16
Energia dla Klimatu Wrzesień/Październik 2020
2020-09-14
Energia dla Klimatu Sierpień/Wrzesień 2020
2020-08-10
Energia dla Klimatu Lipiec 2020
2020-07-14
Energia dla Klimatu Czerwiec/Lipiec 2020
2020-06-10
Energia dla Klimatu Maj/Czerwiec 2020
2020-05-12
Energia dla Klimatu, kwiecień 2020
2020-04-14
Energia dla Klimatu, marzec 2020
2020-03-03
Energia dla Klimatu, luty 2020
2020-02-02
Energia dla Klimatu, styczeń 2020
2019-12-30
Energia dla Klimatu, grudzień 2019
2019-12-13
Energia dla Klimatu, listopad grudzień 2019
2019-11-22
Energia dla Klimatu, październik / listopad 2019
2019-10-24
Energia dla Klimatu, wrzesień / październik 2019
2019-09-12
Energia dla Klimatu, sierpień/ wrzesień 2019
2019-08-08
Energia dla Klimatu, lipiec/sierpień 2019
2019-07-22
Energia dla Klimatu, czerwiec/lipiec 2019
2019-06-24
Energia dla Klimatu, maj/czerwiec 2019
2019-05-15
Energia dla Klimatu, kwiecień/maj 2019
2019-04-08
Energia dla Klimatu, marzec/kwiecień 2019
2019-03-09
Newsletter 02/2019
2019-02-13
Newsletter 01/2019
2019-01-09
Newsletter 12/2018 i 01/2019
2018-12-10
Newsletter 11/2018
2018-11-06
Newsletter 10/2018
2018-10-22
Newsletter 09/10/2018
2018-08-09
Newsletter 08/2018
2018-08-09
Newsletter 07/2018
2018-07-10
Newsletter 06/2018
2018-06-18
Newsletter 05/2018
2018-05-28
Newsletter 03/04/2018
2018-03-23
Newsletter 02/2018
2018-02-01
Newsletter 01/2018
2018-01-16
Newsletter 12/2017
2017-12-16
Newsletter 11/2017
2017-11-17
Newsletter 10/2017
2017-10-20
Newsletter 09/2017
2017-09-14
Newsletter 08/2017
2017-08-26
Newsletter 07/2017
2017-07-09
Newsletter 06/2017
2017-06-19
Newsletter 05/2017
2017-05-11
Newsletter 04/2017
2017-04-19
Newsletter 03/2017
2017-03-13
Newsletter 02/2017
2017-02-03
Newsletter 01/2017
2017-01-12
Newsletter 12/2016
2016-12-13
Newsletter 11/2016
2016-11-25
Newsletter 10/2016
2016-10-10
Newsletter 09/2016
2016-09-06
Newsletter 08/2016
2016-08-07
Newsletter 07/2016
2016-07-04
Newsletter 06/2016
2016-06-13
Newsletter 05/2016
2016-05-13
Newsletter 04/2016
Licencja Creative Commons Materiały zgromadzone na serwisie dostępne są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe
Korzystanie z naszego serwisu oznacza akceptację przez Państwa naszej Polityki prywatności.
Zobacz więcej