Newsletter/ Obserwator TEPP (Transformacji Energetycznej Ponad Podziałami)

czerwiec 2025

W obecnym numerze znajdują się min. ciekawe doniesienia na temat:

• Strefy Czystego Powietrza w Krakowie
• nowej technologii efektywniejszej niż pompy ciepła
• Społecznego Funduszu Klimatycznego
• nowego standardu dla zielonej administracji
• spółdzielni energetycznych jako ratunku dla samorządów

Zapraszam,
Katarzyna Kubiczek

Bezpieczeństwo Polski a zmiana klimatu: wyzwania i szanse
Raport Koalicji Klimatycznej pokazuje, że zmiana klimatu realnie zagraża bezpieczeństwu Polski w wielu wymiarach – od energetyki po przemysł. Eksperci ostrzegają, że brak działań prowadzi do ogromnych kosztów społecznych i ekonomicznych, ale jednocześnie wskazują konkretne rozwiązania. Transformacja energetyczna i dekarbonizacja przemysłu to nie tylko konieczność, lecz także szansa na zwiększenie odporności państwa i jego konkurencyjności.

Nowa usługa zwiększania poboru mocy w okresach nadwyżek energii OZE
Energa-Operator chce wprowadzić usługę Interwencyjnej Dostawy Mocy Czynnej (IDC), która pozwoli odbiorcom zwiększyć pobór mocy bez dodatkowych opłat w okresach nadwyżek energii z odnawialnych źródeł. Usługa ma pomóc w stabilizacji sieci i zagospodarowaniu nadprodukcji energii, a skorzystać z niej mogą odbiorcy z określonych grup taryfowych, którzy mogą sterować poborem mocy.

a) OZE

Jak fotowoltaika ratuje energetykę Ukrainy
W czasie wojny tradycyjna infrastruktura energetyczna w Ukrainie jest regularnie niszczona, dlatego rośnie znaczenie rozproszonych źródeł energii, zwłaszcza fotowoltaiki. Instalacje PV zapewniają prąd szpitalom, szkołom i lokalnym społecznościom, nawet w warunkach całkowitego blackoutu. Pomimo ryzyka, braków kadrowych i trudności logistycznych, projekty te są realizowane m.in. we współpracy z polskimi firmami, dając nadzieję i poczucie bezpieczeństwa.

Bałtyk 1 pierwszym zgłoszonym projektem do aukcji offshore wind
Urząd Regulacji Energetyki (URE) ogłosił, że aukcja dla projektów morskiej energetyki wiatrowej II fazy odbędzie się 17 grudnia 2025 r., a pierwszym zgłoszonym uczestnikiem jest projekt Bałtyk 1 – wspólne przedsięwzięcie Equinora i Polenergii. Inwestorzy zapewniają, że projekt spełnia wszystkie wymogi formalne, by ubiegać się o wsparcie w formie kontraktu różnicowego. Równolegle trwają prace nad planem awaryjnym na wypadek niepowodzenia aukcji oraz ustalono zróżnicowane maksymalne ceny energii w zależności od lokalizacji.

Chiny ograniczają emisje i przyspieszają zieloną rewolucję
Chiny, mimo dynamicznego wzrostu gospodarczego, po raz pierwszy ograniczyły emisje CO₂, co pokazuje, że transformacja energetyczna nie musi hamować rozwoju. Dzięki rekordowym inwestycjom w OZE, Państwo Środka staje się globalnym liderem zielonej energii, odpowiadając za 64% nowych mocy OZE na świecie. Polska, choć korzysta z taniejących chińskich komponentów, musi zdecydować, czy chce być aktywnym graczem w tej rewolucji, czy pozostać jedynie obserwatorem.

b) efektywność energetyczna

Europa stawia na efektywność
W 2024 r. Europa zainstalowała rekordowe 60 GW nowych mocy fotowoltaicznych, ale prawdziwym przełomem okazał się dynamiczny wzrost autokonsumpcji energii - w Portugalii sięgnęła ona aż 31,7%. Dzięki temu oraz rozwojowi magazynów energii (12 GW nowych instalacji), fotowoltaika coraz bardziej przyczynia się do efektywności energetycznej i sprzyja niezależności energetycznej gospodarstw i firm. Mimo to europejski przemysł PV zmaga się z presją cenową, co rodzi pytania o jego przyszłość w obliczu konkurencji z Azji.

c) transport

Kraków wprowadza Strefę Czystego Transportu
Od 2026 r. Kraków wprowadzi Strefę Czystego Transportu, ograniczającą wjazd starszych samochodów benzynowych i diesli na obszar niemal całego miasta, z wyłączeniem mieszkańców posiadających auta zakupione przed uchwałą. Mimo protestu polityków, frekwencja przeciwników była niska. Wprowadzenie strefy ma na celu poprawę jakości powietrza i ochronę zdrowia mieszkańców. Programy rządowe, takie jak NaszEauto, mają pomóc mieszkańcom w transformacji na ekologiczny transport.

Japoński mikrosamochód elektryczny, który ma odmienić rynek
KG Motors to japońska firma założona w 2022 r., której celem jest popularyzacja mikrosamochodów elektrycznych w kraju niechętnym elektromobilności. Ich pierwszy model – jednoosobowy Mibot z zasięgiem 100 km i prędkością do 60 km/h jest ultrakompaktowy, idealny do miejskiej jazdy i kosztuje zaledwie ok. 26 tys. zł. Mimo sceptycyzmu Japończyków wobec elektryków, firma już zebrała ponad 2 tys. zamówień i planuje dalszy rozwój.

Dwie nowe biogazownie w Polsce
W ciągu kilku dni w dwóch różnych regionach Polski otwarto nowe biogazownie – 3 czerwca w Nowych Borzach uruchomiono instalację E.ON, a 28 maja w Gogolinie – biogazownię Polskiej Grupy Biogazowej należącej do TotalEnergies. Obie mają moc 1 MW i będą produkować rocznie 8–9 GWh energii elektrycznej oraz dostarczać ciepło lokalnym odbiorcom. Inwestycje te wpisują się w rozwój gospodarki obiegu zamkniętego i pokazują rosnące znaczenie biogazu jako odnawialnego źródła energii w Polsce.

Nowatorska bateria cieplna CATB
Naukowcy z Zhejiang University opracowali prototyp kompresyjnie wspomaganej adsorpcyjnej baterii cieplnej (CATB), która łączy energię słoneczną z adsorpcją amoniaku do sezonowego magazynowania ciepła. System pozwala na elastyczne zarządzanie temperaturą dzięki kontroli procesu adsorpcji i desorpcji, osiągając wysoką wydajność przy niskim zużyciu energii. CATB może działać zgodnie z zasadą „ciepła na żądanie” i ma potencjał, by wspierać przyszłe systemy grzewcze w zmiennych warunkach klimatycznych.

Wydajniejsza alternatywa dla pomp ciepła
Niemieccy naukowcy opracowali technologię elastokaloryczną, która może być nawet pięć razy bardziej efektywna energetycznie niż tradycyjne pompy ciepła, zużywając jedynie 20–30% ich energii. System oparty na stopach niklu i tytanu działa bez sprężarek i szkodliwych czynników chłodniczych, co czyni go bardziej ekologicznym i niezawodnym. Technologia ta ma szansę zrewolucjonizować ogrzewanie, chłodzenie oraz elektromobilność, choć na jej szerokie wdrożenie trzeba jeszcze poczekać.

Drugie życie wiatraków: gondole turbin jako małe domki
Rośnie zainteresowanie ponownym wykorzystaniem części turbin wiatrowych, gdyż nie wszystkie nadają się do recyklingu, zwłaszcza te wykonane z żywic czy włókien szklanych. Przykładem jest projekt „Tiny house” (mały domek) – mieszkanie stworzone przez Vattenfall i partnerów wewnątrz zdemontowanej gondoli turbiny. Choć inicjatywa nie została jeszcze skomercjalizowana, może zyskać na znaczeniu wraz z masowym wycofywaniem starych wiatraków z eksploatacji.

UE kończy z rosyjskimi surowcami
Unia Europejska planuje całkowite odejście od importu rosyjskiego gazu i ropy do końca 2027 r., wprowadzając zakazy dla nowych kontraktów już od 2026 r. Polska prezydencja w UE poparła te działania i wskazała na konieczność wzmocnienia bezpieczeństwa energetycznego oraz uproszczenia regulacji. Unia zaoszczędziła już ok. 59 mld euro na imporcie paliw kopalnych z Rosji dzięki rozwojowi odnawialnych źródeł energii.

Nowa ustawa o CSIRE i zasady rozliczeń dla prosumentów wirtualnych
Prezydent podpisał ustawę doprecyzowującą harmonogram wdrażania Centralnego Systemu Informacji Rynku Energii (CSIRE), którego uruchomienie zaplanowano na 1 lipca 2025 r. System ma umożliwić sprawniejszą wymianę informacji na rynku energii i wprowadzić m.in. szybszą możliwość  zmiany sprzedawcy oraz nowe zasady rozliczeń dla prosumentów wirtualnych. Wszystkie podmioty będą musiały korzystać z CSIRE najpóźniej od 19 października 2026 r.

Ceny prądu zamrożone do końca roku – rząd szykuje nowe przepisy
Rząd zdecydował o przedłużeniu mrożenia cen energii elektrycznej dla gospodarstw domowych do końca 2025 r., a projekt ustawy w tej sprawie trafi do parlamentu. Premier Tusk zapewnił, że przy spadających cenach energii na rynku nie należy spodziewać się istotnych podwyżek dla odbiorców indywidualnych. Koszt przedłużenia mrożenia oszacowano na 5 mld zł, a nowe taryfy mają zostać zatwierdzone dopiero od października, co ma lepiej odzwierciedlać sytuację rynkową.

Łatwiejsze pozwolenia i prostsze rachunki za prąd
Rząd Donalda Tuska przyjął sześć propozycji deregulacyjnych w energetyce, które uproszczą rachunki za prąd i podniosą próg koncesyjny dla OZE z 1 do 5 MW, wymagając jedynie rejestracji zamiast koncesji. Instalacje fotowoltaiczne do 500 kW na własne potrzeby nie będą wymagały pozwolenia na budowę (wystarczy zgłoszenie), a rachunki za prąd mają stać się bardziej czytelne dla odbiorców. Nowe przepisy mają ułatwić inwestycje w małe i średnie źródła energii oraz rozszerzyć możliwość łączenia różnych instalacji w ramach jednego przyłącza.

Preferencyjne pożyczki na OZE i modernizację sieci
Ministerstwo Klimatu i Środowiska oraz BGK ogłosiły nabór wniosków o pożyczki z Funduszu Wsparcia Energetyki o łącznej wartości 7 mld zł i preferencyjnym oprocentowaniu 2,5%. Środki trafią m.in. na rozwój OZE, magazynów energii, infrastruktury wodorowej i modernizację sieci ciepłowniczych. Z programu mogą skorzystać zarówno firmy prywatne, jak i państwowe, a wnioski będą przyjmowane do końca roku lub do wyczerpania funduszu.

Dofinansowanie na OZE i społeczności energetyczne w Małopolsce Zachodniej
Mieszkańcy i instytucje Małopolski Zachodniej mogą otrzymać dofinansowanie na inwestycje w odnawialne źródła energii oraz rozwój społeczności energetycznych w ramach programu Fundusze Europejskie dla Małopolski 2021–2027. Nabór wniosków trwa do 31 lipca 2025 r. i obejmuje dwa typy projektów: rozwój OZE oraz zrównoważonych społeczności energetycznych. Na wsparcie przeznaczono ponad 50 mln zł, a dofinansowanie może pokryć do 95% kosztów kwalifikowanych.

Miliardy na transformację energetyczną
System ETS2, który ruszy w 2027 r., wprowadzi opłaty za emisje CO₂ w budynkach i transporcie, a jego celem jest redukcja emisji i uniezależnienie UE od paliw kopalnych, szczególnie z Rosji. W odpowiedzi na możliwy wzrost kosztów dla gospodarstw domowych, KE uruchomi Społeczny Fundusz Klimatyczny o wartości 65 mld euro, z czego Polska otrzyma ok. 11,4 mld euro na ochronę najbardziej narażonych grup. Eksperci podkreślają konieczność rzetelnej kampanii informacyjnej i współpracy z obywatelami, by fundusze te efektywnie wspierały dekarbonizację i sprawiedliwą transformację energetyczną.

Ceny rosną, lecz korzyści dla prosumentów pozostają niskie
Po dwóch miesiącach spadków, średnia miesięczna cena energii RCEm w net-billingu w maju 2025 r. nieznacznie wzrosła - do około 0,21 zł/kWh. Prosumenci nadal otrzymują jednak niskie wynagrodzenie za energię oddawaną do sieci. Korzystniejsza finansowo jest bieżąca konsumpcja własnej energii lub jej magazynowanie i użycie w późniejszym czasie, zwłaszcza przy cenach RCE, które zmieniają się godzinowo. Dodatkowo, dzięki nowym przepisom depozyt prosumencki jest podnoszony o 23%, a magazyny energii dają możliwość optymalizacji zużycia i sprzedaży energii w bardziej opłacalnych godzinach.

MŚP muszą złożyć oświadczenia o pomocy energetycznej
Przedsiębiorcy z sektora mikro, małych i średnich firm, którzy korzystali z maksymalnej stawki za energię elektryczną (693 zł/MWh) w drugiej połowie 2024 r, musieli  do końca czerwca 2025 r.  złożyć specjalne oświadczenie. Brak jego złożenia spowoduje konieczność korekty rozliczeń i naliczenie odsetek. Obowiązek ten wynika z przepisów prawa i ma zapobiec niekorzystnym zmianom w rozliczeniach za energię.

Kraków wyznacza nowy standard dla miast
Kraków jako pierwsze miasto w Polsce zbadał ślad węglowy generowany przez dojazdy urzędników, wykazując emisję na poziomie ok. 6 ton CO₂ dziennie. Aż 65% pracowników wybiera nisko- lub zeroemisyjne środki transportu, co pokazuje realny potencjał redukcji emisji w administracji publicznej. Projekt ma stać się wzorem dla innych miast i przyczynić się do stworzenia ogólnopolskiego standardu raportowania śladu węglowego w sektorze publicznym.

Bielsko-Biała pionierem nowoczesnego ogrzewania
Beskidzka Spółdzielnia Mieszkaniowa jako jedna z pierwszych w Polsce zainstalowała pompy ciepła typu powietrze–woda w wysokich budynkach mieszkalnych, co poprawia bezpieczeństwo mieszkańców i ogranicza emisję CO₂. Inwestycja została dofinansowana z programu Grant OZE, a spółdzielnia planuje kolejne instalacje oraz montaż magazynów energii. Dzięki połączeniu pomp ciepła i fotowoltaiki BSM znacznie obniża koszty energii w częściach wspólnych budynków i zasila fundusze remontowe.

Spółdzielnie energetyczne ratunkiem dla samorządowej fotowoltaiki
Polskie samorządy zainwestowały ponad 1,5 mld zł w fotowoltaikę, ale nowe zasady rozliczeń (net-billing) mogą obniżyć opłacalność tych projektów. Badanie przeprowadzone przez Łukasza Pałuckiego w ramach projektu realizowanego przez Stowarzyszenie Ekologiczne EKO-UNIA, Fundację Zielone Światło i Zielony Instytut pokazuje, że spółdzielnie energetyczne stają się kluczowym rozwiązaniem – pozwalają efektywniej wykorzystywać energię, zwiększać autokonsumpcję i chronić przed stratami. Ten model nie tylko obniża koszty energii, ale też wspiera niezależność energetyczną i rozwój lokalnych społeczności.

Po raz pierwszy OZE wyprzedza węgiel
W maju 2025 r. odnawialne źródła energii po raz pierwszy w historii wygenerowały w Polsce więcej energii niż węgiel kamienny, osiągając 37,5% udziału w krajowej produkcji. Rekordowa produkcja z fotowoltaiki i wiatru przyczyniła się do spadku emisji CO₂, ale spowodowała też konieczność ograniczenia pracy OZE z powodu nadwyżek. Sytuacja ta pokazuje potrzebę rozwoju magazynów energii i modernizacji sieci, by w pełni wykorzystać potencjał zielonej energii.

W USA wodór wypiera węgiel
Elektrownia węglowa Intermountain w Utah przechodzi transformację, w której wodór magazynowany w naturalnych formacjach solnych stopniowo wypiera węgiel jako źródło energii, pozwalając na ograniczenie emisji CO₂ o 75%. Turbiny gazowe będą zasilane mieszanką wodoru produkowanego z OZE i gazu ziemnego, a ogromne jaskinie solne umożliwią długoterminowe przechowywanie wodoru. Ten innowacyjny projekt o wartości miliardów dolarów pokazuje, jak wodór może zastąpić węgiel i zrewolucjonizować energetykę.