Tatarak zwyczajny

Tatarak zwyczajny Acorus calamus (Araceae)

				
			Tatarak zwyczajny - roślina wieloletnia dorastająca do 150 cm wys.; kłącze grube, pełzające, o silnym specyficznym zapachu; łodyga 3-kanciasta, u nasady czerwona; liście wąskie, silnie wydłużone, zaostrzone, płaskie; kwiato­stan kolbowaty; kolba walcowata, pokryta zielonymi, drobnymi kwiatami. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Tatarak rośnie nad brzegami wód (jeziora, stawy, bajora leśne, bagna, mokradła). Tatarak nie wydaje owoców w na­szym klimacie. Rozmnaża się wegetatywnie. Owoc - sucha jagoda.

 
					Surowiec
 Surowcem jest kłącze tataraku - Rhizoma Calami (FP I,II, III, IV i V) sive Rhizoma Acori calami, rzadziej liście czy kwiat - Folium, Flos Acori calami.
 
 Kłącza wykopuje się od marca do sierpnia lub lepiej od 15 czerwca do 15 sierpnia, bo wtedy właśnie panuje wysokie stężenie substancji czynnych w roślinie. Liścia i kwiaty pozyskuje się od 15 czerwca do 30 lipca. Surowce suszy się w temp. do 40o C, przy czym kłącza zalecam pokroić i wysuszyć w otwartym piekarniku ogrzanym do temp. 60o C. W aptekach i w sklepach zielarskich można kupić kłącze i nalewkę tatarakową - Tinctura Calami.
 
					Sklad Chemiczny
 Cała roślina zawiera olejek eteryczny (kłącze - do 6-6,5%, ziele o połowę mniej), którego głównymi składnikami są: azaron - 80%, kalamen - 4%, eugenol - 0,3%, kamfen - 0,2%, selinen, gwajen, pinen i mircen. Ponadto surowiec zawiera akorynę, saponiny, śluzy, gorycze, cholinę, kwasy, garbniki.

 
					Działanie
 Wyciągi z tataraku wywierają działanie żółciopędne, rozku­rczowe, przeciwzapalne, silnie odkażające, rozgrzewające, wykrztuśne, przeciwbólowe, uspokajające, napotne, słabo przeciwgorączkowe, wiatropędne, tonizujące, moczopędne, osłaniające; ponadto pobudzają wydzielanie śliny, soku żołądkowego, trzustkowego i jelitowego; zwiększają apetyt, regulują wypróżnienia i trawienie.
 
Wskazania
					 nieżyt żołądka i jelit, niestrawność, sprue, biegunka, zaburzenia trawienia, ból brzucha, zapalenie pęcherzyka i dróg żółciowych oraz wątroby i trzustki, niedokwaśność treści żołądkowej, choroba wrzodowa, zaparcia, stany zapalne i zakażeni owe nerek oraz dróg moczowych, obfity i tłusty posiłek, nieżyt układu oddechowego, przeziębienie, wszelkie choroby zakaźne i skórne, osłabienie, wyczerpanie nerwowe, stres, bezsenność, choroby włosów, gorączka, kamica żółciowa i moczowa, wychudzenie, choroby alergiczne.

Preparaty

 
nazwa
 
uzycie

Napar: 2 łyżki kłączy, liści lub kwiatów zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 2-4 razy dz. po 150 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg - 6 ml, 5-6 kg - 10 ml, 7-8 kg - 15 ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważące 9-10 kg - 20 ml, 15-20 kg - 35 ml, 25-30 kg - 50-60 ml, 35-40 kg - 75-35 ml, 45-50 kg - 95-100 ml, 3-4 razy dz. Mocny napar lub odwar stosować do płukanek, okładów, przemywań i nasiadówek przy chorobach kobiecych (równocześnie pić napar!).

Odwar: 2 łyżki kłączy zalać 2 szkl. wody; gotować 4-6 minut; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić jak napar.

Nalewka tatarakowa - Tinctura Calami (tatarakówka): 1 szkl. kłączy lub liści zalać 500 ml wódki lub wina; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżeczce lub stosować zewnętrznie do przemywań i okładów. Do płukania: 1 łyżka nalewki na 150 ml wody przegotowanej.

Napar tatarakowy znakomicie leczy stany zapalne spojówek, powiek i gałki ocznej. Likwiduje też choroby alergiczne oczu. W tym celu polecam 10 minutowe okłady na oczy zmieniane co 5 minut, a stosowane co 6-8 godzin. Jednocześnie zażywać doustnie przetwory tatarakowe. Częste przemywanie skóry nalewką likwiduje wągry, pryszcze powstałe w trakcie miesiączki i ciąży, ropnie, owrzodzenia, liszaje, trądzik i wypryski. Niszczy też opryszczki.

Olej tatarakowy - Oleum Calami: pół szkl. kłączy zalać 150 ml oleju lub oliwy o temp. 60 C; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 2 łyżeczki przy chorobach pęcherzyka i wątroby oraz zaparciach i osłabieniu. Stosować też do wcierań leczniczych (rozgrzewających, inhalacyjnych, przeciwbólowych) przy wszelkich chorobach zakaźnych, nieżytach układu oddechowego, przeziębieniu, zmęczeniu, mięśnio-, stawo- i nerwobólach. Olej wciera się w szyję, plecy, klatkę piersiową, brzuch i w stopy. Olej tatarakowy używać także do maseczek olejowych przy cerze bladej, zanieczyszczonej wągrami i z licznymi ogniskami zapalnymi (pryszczami, zaczerwienieniami itd.) oraz w celach odmładzających. Włosy z łupieżem suchym i tłustym, łamliwe, zniszczone zabiegami fryzjerskimi, wypadające - nacierać obficie olejem tatarakowym, przykryć na 4-6 godz. po czym zmyć je w szamponie jajecznym lub ziołowym, a następnie wypłukać w naparze lepiężnikowym lub tatarakowym. Stosować aż do skutku.

Napar, odwar lub olej tatarakowy stosować do lewatyw (100-200 ml płynu o temp, 38o C) doodbytniczych przy hemoroidach, stanach zapalnych, zakażeniowych, podrażnieniowych oraz bolesnym parciu na kał i niestrawności. Równocześnie pić wyciąg wodny z tataraku.

Macerat: 3 łyżki kłączy zalać 1 szkl. wody przegotowanej o temp. pokojowej; macerować pod przykryciem przez 6-8 godzin; przecedzić. Pić jak napar. Można podawać niemowlętom.

Proszek tatarakowy - Pulvis Calami: suche kłącze zmielić na pył. Zażywać 3-4 razy dz. po pół łyżeczki proszku, dobrze popić. Proszek ten można zmieszać z miodem (1 łyżeczka proszku na 1 łyżkę miodu i pół łyżeczki wina) i zażywać 3 razy dz. po 1 łyżce.

Rp. Kłącze (liść, Kwiat) tataraku - 1 łyżka Ziele mniszka - 1 łyżka Ziele glistnika - 1 łyżka Liść mięty - 1 łyżka Ziele dziurawca - 1 łyżka Mech (porost) islandzki - 1 łyżka Wymieszać. Przyrządzić napar, który należy dawkować jak odwar z tataraku. Wskazania: stany zapalne i zakażeniowe wątroby, pęcherzyka, dróg żółciowych, bańki wątrobowo-trzustkowej, trzustki, żołądka i jelit, niewydolność i ból wątroby, kamica żółciowa i moczowa, zastoje żółci, zaparcia, bóle brzucha, skurcze jelit i żołądka.

Rp. Olej tatarakowy - 50 ml Olej szałwiowy - 50 ml Olej anyżowy - 50 ml Olej Jałowcowy - 30 ml Olej sosnowy (lub z innego iglaka) - 50 ml Wymieszać. Stosować do wcierań w całe ciało przed udaniem się na spoczynek. Równocześnie wypić napar z następującej mieszanki ziołowej:

Rp. Ziele tymianku - 1 łyżka Kwiat dziewanny - 2 łyżki Kwiat lawendy - 1 łyżka Ziele majeranku - 1 łyżka Igliwie sosny, świerku, modrzewia lub jodły - 1 łyżka Siemię lniane - 1 łyżka Porost islandzki - 1 łyżka Korzeń babki lub żywokostu - 1 łyżka Korzeń lukrecji - 1 łyżka Kwiatostan macierzanki lub ziele lebiodki - 1 łyżka Owoc bzu czarnego - 1 łyżka śliwki suszone - 3 łyżki Owoc Jałowca - 1 łyżka Wymieszać bardzo starannie. 3 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wody; zagotować i od razu odstawić na 30 minut pod przykryciem. Następnie przecedzić., dobrze osłodzić miodem. Pić 4 razy dz. po 150-200 ml; dzieci - 100-150 ml. Wskazania do powyższej kuracji to: przeziębienie, choroby zakaźne typu grypy, anginy, odry, świnki czy ospy, nieżyty układu oddechowego, zmarznięcie, osłabienie, rekonwalescencja i stres.