Olcha

Olcha czarna i olcha szara Alnus glutinosa et Alnus incana(Betulaceae)

				
 Alnus glutinosa (olsza czarna) - drzewo do 20 m wys.; korona rzadka o gałęziach wzniesionych ku górze; korowina ciemnoszara; licie odwrotnie jajowate, tępe; blaszka liciowa spodem, tylko w kštach wiš­zek przewodzšcych owłosiona; młoda gałšzki nagie, połyskujšce, czerwonawe, pachnšce; pšczki lepkie, jajowate, zwisajšce po 3-5 na szczycie gałšzek; kwiaty pręcikowe (pyłkowej w postaci gšsienic; kwiaty żeńskie w kwiato­stanach szyszeczkowatych sš zebrane po 3-5; osadzone na szypułkach; owoc - wšsko oskrzydlony orzeszek, ukryty w szyszeczkach.
 
 2). Alnus incana (olsza szara) - drzewo lub krzew do 20 m wys.; korona gładka, połyskujšca, jasnoszara; młode gałšzki omszone; pški krótko= szypułkowe, przytulone, owłosione, jajowate, ostro zakończone, na brzegu podwójnie piłkowane; młode licie omszone; kwiaty pręcikowe (pyłkowe) na omszonych szypułkach, czteropręcikowe; kwiaty żeńskie, czyli słupkowe prawie siedzšce po 3-5, po dojrzeniu drewniejšce; szyszeczki utrzymujš się na drzewie nawet 3 lata.
 
 Olchy lubiš gleby żyzne, wilgotne, podmokłe, a więc rosnš na bagnach, na moczarach, w podmokłych lasach. Zbiorowisko olch na podmokłym terenie nazywamy olszynš.

 
					Surowiec
 Surowcem sš licie, pški w pierwszej fazie rozkwitu, kora i całe gałšzki wraz z pškami, szyszeczkami i kwiatami pyłkowymi - Folium, Gemmae, Cortex et Summitates (Frondes) Alni. Gałšzki pozyskuje się w czasie kwitnienia (pylenia), tj. w marcu (ostrożnie, aby nie otrzepać pyłku i nie odrzucać szyszeczek zeszłorocznych!). Licie zbiera się w maju (tylko wtedy!). Korowinę można zbierać cały rok. Pšczki zbiera się, gdy sš częciowo otwarte (nie przegapić tego okresu, który jest zależny od warunków klimatycznych; wymagana jest stała obserwacja drzewa). Gałšzki doskonale zastępujš korę. Licie i pšczki należy wysuszyć w temp. do 40o C, w ciemnym miejscu i dobrze przewietrzanym. Gałšzki i korę należy suszyć w temp. do 80o C (w otwartym piekarniku). Z około 200 g wieżych gałšzek po wysuszeniu i zmieleniu otrzymuje się ok. 100 g suszu.
 
					Sklad Chemiczny
 Wszystkie surowce bogate sš w lupeol, betulinę, kw. betulinowy, żywice, garbniki, olejek eteryczny, kw. allantoinowy, allantoinę, suberynę i we flawonoidy. Licie i pšczki zawierajš dużo witamin, głównie kw. askorbinowy, wit. P (rutyna, hiperozyd), fitochinony i kw. foliowy.

 
					Działanie
 Surowce działajš przede wszystkim cišgajšco, to znaczy:
 
 - wywierajš wpływ bakteriobójczy, koagulujšc białka bakterii i niszczš toksyny bakteryjne (dotyczy to też wirusów);
 
 - hamujš odczyn zapalny, krwawienia, zmniejszajš przepuszczalnoć ródbłonków naczyń krwiononych, likwidujš wysięk;
 
 - denaturujš białka powierzchniowe tworzšc ochronny strup izolujšcy;
 
 - skurczajš naczynia krwionone i limfatyczne, zmniejszajšc przekrwie­nie;
 
 - działajš przeciwbólowe j znieczulajšco;
 
 - hamujš biegunki i nadmierne ruchy robaczkowe;
 
 - przypieszajš gojenie się owrzodzeń, ran i oparzeń.
 
 Ponadto surowce wywierajš wpływ moczopędny, uspokajajšcy, żółciopędny,
 
 wykrztuny (pšczki i licie i hamujšcy na laktację.
 
Wskazania
					 hiperlaktacja (mlekotok), nieżyty jelit i żołšdka, ostra biegunka, stany zapalne przewodu pokarmowego, choroby wrzodowa, goršczka, przeziębienie, choroby zakane, zatrucia, reumatyzm, nadmiar soków żołšdkowych, stany zapalne i ropne gardła i jamy ustnej, nadmierne krwawienia miesišczkowe, upławy, stany zapalne i ropne narzšdów płciowych; zapalenie gałki ocznej i spojówek.
 
 Zewnętrznie:
 
 (płukanki, okłady, przemywanie): łojotokowe zapalenie skóry, mokre wypryski, rany, owrzodzenia, liszaje, ropnie, łupież tłusty, brak połysku i puszystoci włosów, wypadanie włosów, tłuste włosy, wrastajšce paznokcie, nadmierna potliwoć, wšgry przy cerze tłustej, tršdziki.

Preparaty

 
nazwa
 
uzycie

Napar: 3 łyżki pšków lub lici zalać 2 szkl. wrzšcej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 150 ml; niemowlęta ważšce: 3-4 kg - 6-8,5 ml, 5-6 kg 10,7-12,8 ml, 7-9 kg - 15-17 ml, 3-4 razy dz. (w biegunkach 5 razy w cišgu doby); dzieci ważšce 10-15 kg - 21-32 ml, 20-25 kg - 42,8-53,5 ml, 30-35 kg - 64-75 ml, 40-45 kg - 85,7-96 ml, 50-55 kg - 107-117,8 ml, 3-5 razy w cišgu doby. Napar korzystnie działa przy obrzękach, kamicy moczowej i żółciowej oraz przy skšpomoczu i stanach zapalnych układu moczowego.

Odwar: 3 łyżki kory lub gałšzek zalać 2 szkl. wody; gotować 20 minut; dolewać wyparowanš iloć wody; odstawić na 10 minut; przecedzić. Pić jak napar lub stosować zewnętrznie. Należy dodać, że odwar ten hamuje krwiomocz.

Nalewka olchowa (olchówka) - Tinctura Alni: 1 szkl. suchych lici, pšków lub gałšzek zalać 400 ml wódki lub spirytusu; wytrawiać 14 dni; przcfiltrować, Zażywać 3-4 razy dz. po 5 ml w 50 ml wody lub stonować zewnętrznie. Do płukanek: 1 łyżka nalewki na 300 ml wody przegotowanej.

Sok olchowy - Succus Alni recentes: pški lub licie (wieże i zmielone w maszynce) zalać wodš do polowy (na 1 szkl. masy rolinnej dać pół szkl, wody; przykryć i odstawić na 6 godzin; następnie wycišg odcedzić od miazgi i przefiltrować przez gazę lub watę. Masę rolinnš nie wyrzucać lecz przepucić przez sokowirówkę. Oba wycišgi połšczyć. Zażywać 4 razy dz. po 4 łyżki. Na zimę zakonserwować: do 100 ml wycišgu wlać 100 ml alkoholu 40% i 100 ml miodu, wymieszać; zażywać 4 razy dz. po 1 łyżce. Taki sok olchowy jest niezmiernie cenny; działa wybitnie wzmacniajšco. Stosować go w rekonwalescencji, w chorobach zakanych, skórnych i metabolicznych, w kamicy moczowej i żółciowej, w stanach zapalnych nerek i dróg moczowych oraz w nieżycie układu oddechowego.

Proszek olchowy - Pulvis Alni: suche kicie lub pšczki zmielić w młynku na pył. Zażywać 4 razy dz. po pół łyżeczki; dobrze popić. Można zmieszać z miodem: na łyżeczkę proszku dać 1 łyżkę miodu i 10 kr. alkoholu lub gliceryny, wymieszać; zażywać 3-4 razy dz. po pół łyżki. Proszek olchowy jest znakomitš zasypkš na rany, zmiany sšczšce, owrzodzenia i liszaje.

Rp. Ziele melisy - 1 łyżka Lić lub kora olchy - 1 łyżka Ziele glistnika - 1 łyżka Wymieszać i zmielić w młynku do kawy na pył. Zażywać 3 razy dz. po pół łyżeczki; dobrze popić lub po zmieszaniu z miodem i jednoczenie stosować wewnętrznie jako przysypkę: na opryszczkę, nadżerki i zmiany sšczšce.

Rp. Gałšzki lub kora olchy - 2 łyżki Kwiat rumianku - 1 łyżka Kwiat nagietka - 3 łyżki Ziele (kwiat) krwawnika - 1 łyżka Ziele szałwi - 1 łyżka Wymieszać. 3 łyżki mieszanki zalać 2 szkl, wody; gotować 5 minut; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 3 razy dz. po 100 ml; stosować do okładów, przemywań i płukanek. Wskazania: zapalenie i bóle piesi, mlekotok, ropnie, rany, owrzodzenia, opryszczki, nadżerki, stany zapalne narzšdów płciowych (nasiadówki + jednoczesne picie wywaru), upławy, zaburzenia miesišczkowania, stany zapalne przewodu pokarmowego, zaburzenia trawienia, nieżyt żołšdka i jelit.

Rp. Kora lub gałšzki olchy - 1 łyżka Kora lub lić kaliny - 1 łyżka Ziele jasnoty - 1 łyżka Korzeń arcydzięgla - 1 łyżka Wymieszać. Przyrzšdzić jak wyżej. Pić 4 razy dz. po 100 ml. Wskazania: zapalenie przydatków, pierwsze i nieregularne miesišczki, upławy, stany zapalne pochwy i warg sromowych (nasiadówki i jednoczesne picie wywaru).