Arcydzięgiel litwor

Arcydzięgiel litwor (lekarski) Archangelica officinalis (Hoffm.)

				
			Arcydzięgiel litwor roślina dwuletnia dorastająca do 150 cm wys.; łodyga bruzdowana, mocna, dęta; liście 2-3-krotnie pierzaste, o listkach sercowatojajowatych, brzegiem nierówno piłkowanych; pochewki liściowe rozdęte; kwiaty zebrane w baldachy, owłosione, białozielone lub żółtawozielone, drobne, 5-płatkowe; pręcików 5; słupek 1; owoc- rozłupnia rozpadająca się na dwie rozłupki. Cała roślina przyjemnie pachnie. Liście dolne są bardzo duże. Rośnie przy wodach, na glebach wilgotnych lub podmokłych, głównie na pogórzu i w górach, często uprawiany. Kwitnie od czerwca do sierpnia.

 
					Surowiec
 Surowcem są: korzeń, liść i owoc - Radix (FP II et III), Folium et Fructus Archangelicae (Angelicae).
 
 Radix Angelicae (Kawon, Herbapol) - w wolnej sprzedaży w aptekach i w sklepach zielarskich (opak. 50 g). Surowce suszy się w temp. do 50°C.
 
					Sklad Chemiczny
 Korzeń i ziele zawierają: olejek eteryczny w ilości ok. 1%, a w nim felandren, pinen, cymol, kwasy (metylomasłowy, angelikowy i in.); ponadto kumaryny i jej pochodne (bergapten, angelicyna, umbeliferon, umbeliprenina, ostol, ostenol, ksantotoksynę, imperatorynę i in.), garbniki, flawonoidy (archangelon i in.), lakton - pentadekanolid, estry beta-sitosterolu, inne kwasy (arachidowy, palmitynowy, walerianowy, kawowy, chlorogenowy, jabłkowy), witaminy, żywice, znaczne ilości skrobi oraz pektyny.
 
 Owoce zawierają olej tłusty, olejek lotny - ok. 1,5% i inne wyżej wymienione substancje.

 
					Działanie
 Wyciągi wodne, alkoholowe i olejowe z arcydzięgla wywierają wpływ żółciopędny, obniżający ciśnienie krwi, uspokajający, pobudzający trawienie i apetyt poprzez zwiększenie wydzielania soków trawiennych (żołądkowych, jelitowych i trzustkowych); ponadto wpływ moczopędny, napotny, rozkurczowy na drogi moczowe, jelita, żołądek i przewody żółciowe, wiatropędny i słaby przeciwbólowy oraz silnie rozgrzewający. Zewnętrznie zastosowane: rozgrzewające, znieczulające, poprawiające miejscowe ukrwienie.
 
Wskazania
					 zaburzenia trawienne, kolka jelitowa i bóle żołądka, wątroby, trzustki oraz pęcherzyka żółciowego; bolesne miesiączkowanie, zapalenie przydatków, upławy, brak apetytu, biegunka, zaparcia, kamica żółciowa i moczowa, stany zapalne przewodu
  Zewnętrznie: schorzenia skórne, stany zapalne jamy ustnej i gardła, zapalenie spojówek i powiek, łzawienie, świąd oczu, stany ropne oczu, stany zapalne uszu, przetłuszczające się włosy, tłusty łupież, przetłuszczająca się skóra, stany zakażeniowe i zapalne narządów płciowych. Do wcierań przy nerwo-, mięśnio- i stawobólach, przy przeziębieniach, nieżytach układu oddechowego, chorobach zakaźnych i ogólnych i zmarznięciu.

Preparaty

 
nazwa
 
uzycie

- Napar

4 razy dz. po 100 ml lub 3 razy dz. po 150 ml przed lub po jedzeniu. Do lewatyw (niestrawność, parcie na kał, zapalenie odbytu i jelita grubego) - 150-200 ml doodbytniczo 1 raz dz. - płukanka: do okładów i przemywań.

- Odwar

4 razy dz. po 100 ml - do lewatyw, płukanek, okładów.

- Tinctura Archangelicae

1-2 razy dz. po 10 ml lub 4 razy dz. po 5 ml - do przemywań, pędzlowań - po rozcieńczeniu (1 łyżka nalewki + 100-150 ml wody) do płukanek i okładów.