Barszcz zwyczajny
roślina wieloletnia dorastająca do 150 cm wys.; korzeń długi, rozgałęziony; kłącze krótkie, żółtawe lub białe, pachnące; łodyga dęta, szorstko owłosiona, w górze rozgałęziona, żeberkowana, mocna; liście dolne bardzo duże, pierzasto-dzielne, z 2-3 parami podłużnie jajowatych odcinków bocznych i pierzastowrębnym odcinkiem szczytowym, owłosione; pochwy liściowe duże, rozdęte; ogonki liściowe rynienkowate; liście górne trójklapowe; odcinki dolnej pary krótkoogonkowe lub siedzące; odcinki górnej pary pierzastowrębne, nierówno ząbkowane; kwiaty skupi one w duże baldachy, 15-20-promieniowe; kwiaty białe lub różowe; płatki niejednakowe, o brzeżnych kwiatów baldacha płatki promienisto wydłużone; pokryw brak lub 2; pokrywki liczne, lancetowate; zalążnia owłosiona; owoc - rozłupnia, eliptyczna, jajowato-okrągła, spłaszczona; rozłupki oskrzydlone (wąsko!), wydłużone. Kwitnie od czerwca do października. Lubi gleby wilgotne, azotowe. Znaleźć go można w lasach, na polanach, przy rzekach i strumieniach, w zaroślach i na wysokich łąkach. Rośnie pospolicie w okolicach Baranowa i Sandomierza, w Zamojskiem, w południowo-zachodniej części naszego kraju, w Małopolsce, w części środkowej Polski oraz w górach, w Bieszczadach i w lasach Beskidu Niskiego.
Barszcz syberyjski
- roślina wieloletnia dorastająca do 120 cm wys., podobna bardzo do barszczu zwyczajnego. Jedynie kwiaty są inne, a mianowicie żółtawozielone, drobniejsze; płatki prawie równej długości; pokryw brak, pokrywki szybko odpadają; zalążnie nagie (!). Kwitnie w lipcu. Rośnie w lasach, w zaroślach i na łąkach; pospolity w północnej, północno-wschodniej i środkowej części Polski, na Podkarpaciu pospolity.
Uwaga!
W ostatnich latach (gdy to pisałem były wczesne lata 90) powstał pewien problem, który dotyczy barszczy i wymaga pewnego wyjaśnienia. Otóż w drugiej połowie lat siedemdziesiątych sprowadzono do Polski nowy gatunek barszczu, a mianowicie Heracleum sosnowsky (Manden.). Był on powszechnie uprawiany przez WOPR-y jako zielonka na kiszonki (wydajność wynosiła ok. 800-1000 kwintali z hektara). W naszym klimacie okazała się to jednak roślina nieprzydatna, ba - nawet niebezpieczna dla zwierząt (podrażnienie przewodu pokarmowego, biegunka, nudności, krwotoki wewnętrzne) i tym samym dla ludzi (zapalenie skóry, pęcherze wypełnione płynem surowiczym, zapalenie spojówek, katar, kichanie itd.). Zatem rośnie on w okolicach PGR-ów itp. ośrodków rolniczych (przede wszystkim), ale z pewnością rozprzestrzeni się na innych terenach. Zatem, jeżeli ktoś decyduje się na zbiór barszczu zw. i syberyjskiego do celów leczniczych musi je odróżnić od barszczu sosnowskiego, który wydziela drażniące substancje, a nie jest to rzeczą łatwą. Barszcze lecznicze wykazują dużą zmienność i rozpadają się na liczne podgatunki, chemotypy, rasy regionalne trudne do oznaczenia. Barszcz sosnowskiego dorasta do 300 cm wys.; łodyga głęboko podłużnie bruzdowana, z rzadka owłosiona (mocniej owłosione są ogonki liściowe); dolne liście w zarysie trójkątne; górne - pierzaste złożone, zaopatrzone w pochewki; kwiatostan - gęsty baldach; kielich 5-ząbkowy; korona 5-płatkowa, biała; słupek 1; owoc - rozłupnia z dwoma rozłupkami. Baldachy są ogromne, co rzuca się szczególnie w oczy.
Surowiec
Surowcem jest liść, korzeń i owoc - Folium, Radix et Fructus Heraclei sphondylii sive Fol., Rad. et Fr. Sphondylii Surowce suszy się w temp. do 40°c. Korzenie można suszyć w temperaturze ok. 60o C.
Sklad Chemiczny
Surowce zawierają olejek eteryczny (owoce - do 3%; liście i korzeń - ok. 0,2-0,3%), flawonoidy (dużo rutyny), związki kumarynowe, aminokwasy argininę i glutaminę, ponadto bergapten, karoteny, żywice, pimpinellinę, sfondynę, umbeliferon, izopimpinellinę, liczne sole, kwasy i witaminy.
Działanie
fotouczulające, wykrztuśne, trawienne, wiatropędne, przeciwzapalne, odkażające, uspokajające, żółciopędne, odżywcze i wzmacniające, moczopędne; uszczelniające naczynia krwionośne.
Wskazania
kaszel (suchy), przeziębienie, choroby zakaźne, choroby wątroby i pęcherzyka żółciowego, zaburzenia trawienia, nieżyty dróg oddechowych i płuc, biegunka, nerwica żołądka. Właściwości fotouczulające mogą być wykorzystane w leczeniu trądziku i łuszczycy (picie naparu i stosowanie zewnętrzne). Znany zielarz W. Poprzęcki zaleca barszcz na wrzody skórne oraz ropnie.
Przeciwwskazania: ciąża, uczulenie na roślinę, krwawa biegunka, krwiomocz.