Barszcz zwyczajny i Barszcz łąkowy czyli syberyjski Heracleum sphondylium (L.) | Heracleum sibiricum (L.)

menu
   

Barszcz zwyczajny

roślina wieloletnia dorastająca do 150 cm wys.; korzeń długi, rozgałęziony; kłącze krótkie, żółtawe lub białe, pachnące; łodyga dęta, szorstko owłosiona, w górze rozgałęziona, żeberkowana, mocna; liście dolne bardzo duże, pierzasto-dzielne, z 2-3 parami podłużnie jajowatych odcinków bocznych i pierzastowrębnym odcinkiem szczytowym, owłosione; pochwy liściowe duże, rozdęte; ogonki liściowe rynienkowate; liście górne trójklapowe; odcinki dolnej pary krótkoogonkowe lub siedzące; odcinki górnej pary pierzastowrębne, nierówno ząbkowane; kwiaty skupi one w duże baldachy, 15-20-promieniowe; kwiaty białe lub różowe; płatki niejednakowe, o brzeżnych kwiatów baldacha płatki promienisto wydłużone; pokryw brak lub 2; pokrywki liczne, lancetowate; zalążnia owłosiona; owoc - rozłupnia, eliptyczna, jajowato-okrągła, spłaszczona; rozłupki oskrzydlone (wąsko!), wydłużone. Kwitnie od czerwca do października. Lubi gleby wilgotne, azotowe. Znaleźć go można w lasach, na polanach, przy rzekach i strumieniach, w zaroślach i na wysokich łąkach. Rośnie pospolicie w okolicach Baranowa i Sandomierza, w Zamojskiem, w południowo-zachodniej części naszego kraju, w Małopolsce, w części środkowej Polski oraz w górach, w Bieszczadach i w lasach Beskidu Niskiego.
 

Barszcz syberyjski

- roślina wieloletnia dorastająca do 120 cm wys., podobna bardzo do barszczu zwyczajnego. Jedynie kwiaty są inne, a mianowicie żółtawozielone, drobniejsze; płatki prawie równej długości; pokryw brak, pokrywki szybko odpadają; zalążnie nagie (!). Kwitnie w lipcu. Rośnie w lasach, w zaroślach i na łąkach; pospolity w północnej, północno-wschodniej i środkowej części Polski, na Podkarpaciu pospolity.

Uwaga!

W ostatnich latach (gdy to pisałem były wczesne lata 90) powstał pewien problem, który dotyczy barszczy i wymaga pewnego wyjaśnienia. Otóż w drugiej połowie lat siedemdziesiątych sprowadzono do Polski nowy gatunek barszczu, a mianowicie Heracleum sosnowsky (Manden.). Był on powszechnie uprawiany przez WOPR-y jako zielonka na kiszonki (wydajność wynosiła ok. 800-1000 kwintali z hektara). W naszym klimacie okazała się to jednak roślina nieprzydatna, ba - nawet niebezpieczna dla zwierząt (podrażnienie przewodu pokarmowego, biegunka, nudności, krwotoki wewnętrzne) i tym samym dla ludzi (zapalenie skóry, pęcherze wypełnione płynem surowiczym, zapalenie spojówek, katar, kichanie itd.). Zatem rośnie on w okolicach PGR-ów itp. ośrodków rolniczych (przede wszystkim), ale z pewnością rozprzestrzeni się na innych terenach. Zatem, jeżeli ktoś decyduje się na zbiór barszczu zw. i syberyjskiego do celów leczniczych musi je odróżnić od barszczu sosnowskiego, który wydziela drażniące substancje, a nie jest to rzeczą łatwą. Barszcze lecznicze wykazują dużą zmienność i rozpadają się na liczne podgatunki, chemotypy, rasy regionalne trudne do oznaczenia. Barszcz sosnowskiego dorasta do 300 cm wys.; łodyga głęboko podłużnie bruzdowana, z rzadka owłosiona (mocniej owłosione są ogonki liściowe); dolne liście w zarysie trójkątne; górne - pierzaste złożone, zaopatrzone w pochewki; kwiatostan - gęsty baldach; kielich 5-ząbkowy; korona 5-płatkowa, biała; słupek 1; owoc - rozłupnia z dwoma rozłupkami. Baldachy są ogromne, co rzuca się szczególnie w oczy.
 
 

Surowiec

Surowcem jest liść, korzeń i owoc - Folium, Radix et Fructus Heraclei sphondylii sive Fol., Rad. et Fr. Sphondylii Surowce suszy się w temp. do 40°c. Korzenie można suszyć w temperaturze ok. 60o C.
 

Sklad Chemiczny

Surowce zawierają olejek eteryczny (owoce - do 3%; liście i korzeń - ok. 0,2-0,3%), flawonoidy (dużo rutyny), związki kumarynowe, aminokwasy argininę i glutaminę, ponadto bergapten, karoteny, żywice, pimpinellinę, sfondynę, umbeliferon, izopimpinellinę, liczne sole, kwasy i witaminy.
 
 

Działanie

fotouczulające, wykrztuśne, trawienne, wiatropędne, przeciwzapalne, odkażające, uspokajające, żółciopędne, odżywcze i wzmacniające, moczopędne; uszczelniające naczynia krwionośne.
 

Wskazania

kaszel (suchy), przeziębienie, choroby zakaźne, choroby wątroby i pęcherzyka żółciowego, zaburzenia trawienia, nieżyty dróg oddechowych i płuc, biegunka, nerwica żołądka. Właściwości fotouczulające mogą być wykorzystane w leczeniu trądziku i łuszczycy (picie naparu i stosowanie zewnętrzne). Znany zielarz W. Poprzęcki zaleca barszcz na wrzody skórne oraz ropnie. Przeciwwskazania: ciąża, uczulenie na roślinę, krwawa biegunka, krwiomocz.
 
 
 
 

Preparaty

 
nazwa
 
uzycie
 
 
  Napar  
 
3-4 razy dz. po 100 ml - w kaszlu i nieżytach układu oddechowego - co 4 godz. po 50 ml - płukanka - stany zapalne jamy ustnej i gardła oraz narządów płciowych - okłady, przemywania.  
 
 
  Pulvis Heraclei (liść, owoce lub korzeń)  
 
3 razy dz. po pół łyżeczki.  
 
 
  Cutipulvis Heraclei (korzeń!)  
 
do zasypywania ran, owrzodzeń, mokrych wyprysków.  
 
 
 Mel Heraclei  
 
4 razy dz. po 1 łyżce w kaszlu lub jako lek wzmacniający.  
 
 
 Extractum Heraclei na wódce: 
 
do pędzlowań i przemywań schorzałych miejsc - doustnie - w kaszlu - 4-6 razy dz. po 20 kropli w 50 ml wody lub mleka z miodem, w innych schorzeniach - 3 razy dz. po pół łyżeczki w 50 ml wody - płukanka, do okładów po rozcieńczeniu - 15 ml ekstraktu + 200 ml wody.  
 
 
 Alkoholmel Heraclei  
 
jako środek wzmacniający i wykrztuśny - 3-4 razy dz. po 15 ml.  
 
menu Aloes drzewiasty Aminek większy Arcydzięgiel litwor Arnika górska Babka lancetowata Babka piaskowa Bagno zwyczajne Barszcz Barwinek Bazylia pospolita Berberys zwyczajny Bertram Bez czarny Bez hebd Bez koralowy Biedrzeniec anyż Biedrzeniec większy Bluszczyk kurdybanek Bobrek trójlistkowy Borówka bagienna Borówka czarna Brzoza brodawkowata Buk zwyczajny Bukwica lekarska Bylica boże drzewko Bylica estragon Bylica piołun Bylica pospolita Cebula Centuria pospolita Chaber Cykoria podróżnik Czeremcha zwyczajna Czosnek niedźwiedzi Czosnek ogrodowy Drożdże Dziewanna kutner() Dziurawiec Dzięgiel leśny Dąb szypułkowy Fiołek trójbarwny Fiołek wonny Glistnik jaskółcze ziele Goryczka Goździkowiec korzenny Głóg Herbata chińska Hyzop lekarski Iglica pospolita Janowiec Jarząb pospolity Jasnota biała Jałowiec pospolity Jemioła Jesion wyniosły Jeżyna fałdowana Kalina koralowa Kasztanowiec zwyczajny Kminek zwyczajny Kokoryczka Koniczyna Konwalia majowa Koper ogrodowy Kopytnik pospolity Kosaciec żółty Kozieradka Kozłek lekarski Kruszyna i szakłak Krwawnik pospolity Krwiściąg Lawenda lekarska Lebiodka pospolita Len zwyczajny Lepiężnik różowy Lipa Lnica pospolita Lubczyk lekarski Lukrecja gładka Macierzanka piaskowa Majeranek ogrodowy Malina właściwa Malwa czarna Marchew siewna Melisa lekarska Mięta Mniszek lekarski Morszczyn Mydlnica lekarska Mącznica lekarska Nagietek lekarski Nasturcja Nawłoć Nostrzyk żółty Olcha Orzech włoski Perz właściwy Pierwiosnek Pięciornik gęsi Pięciornik kurze ziele Podbiał pospolity Pokrzywa Porost islandzki Porzeczka czarna Poziewnik szorstki Poziomka pospolita Połonicznik Prawoślaz lekarski Przetacznik Przytulia Przywrotnik Rdest ostrogorzki Rdest ptasi Rozmaryn lekarski Rumianek pospolity Ruta zwyczajna Rutwica lekarska Róża dzika Serdecznik pospolity Skrzyp Sosna zwyczajna Stokrotka pospolita Szałwia lekarska Tarczyca pospolita Tasznik pospolity Tatarak zwyczajny Topola Tymianek pospolity Wierzba Wierzbówka Wiesiołek Wilczomlecz obrotny Wiązówka Wrotycz pospolity Wrzos zwyczajny Łopian większy Ślaz Śliwa tarnina Świetlik Żywokost lekarski Żółtlica