Rumianek pospolity

Rumianek pospolity Matricaria chamomilla (Compositae)

				
 Rumianek pospolity (lekarski) - roślina wieloletnia (w ostre zimy wymarza) dorastająca do 40 cm wys.; łodyga naga, gałęzista, mocna; liście 2-krotnie pierzastosieczne, o odcinkach nitkowatych, równowąskich; koszyczki kwiatowe zebrane w wiechowate kwiatostany; kwiaty nlbyjęzyczkowe, rurkowe; dno kwiatowe wypukłe, wewnątrz puste; kwiaty brzeżne - białe, środkowe - żółte; owoc - niełupka. Kwitnie od maja do sierpnia. Roślina pospolita w całym kraju; rośnie na łąkach, na polach, na ugorach, na polnych drogach, na wzgórzach, przy budowach i długoletnich wykopach; lubi gleby gliniaste, wilgotne, azotowe, lekko lub bardzo kwaśne, unika gleb wapiennych.
 
 Rumianek pospolity zastąpić można rumiankiem bezpromieniowym - Matricaria discoidea, rosnącym w całej Polsce i bardzo podobnym do niego. Podobne działanie lecznicze wykazuje także rumian szlachetny czyli rzymski - Anthemis nobilis - łodyga płożąca się po ziemi, owłosiona; dolne odcinki pędów mocno ulistnione, górne zaś bezlistne lub z rzadka ulistnione; dno kwiatowe pełne, .płaskie; kwiaty środkowe - żółte (ru­rkowe), zewnętrzne natomiast - białe, kwiaty są gęsto wypełnione płatkami, są pełne. Dla celów leczniczych i farmaceutycznych uprawiane. 
 
 Uwaga! Zauważyłem, że gro zbieraczy ziół myli rumianek z pospolitą rośliną o nazwie Leucanthemum vulgare, czyli złocień właściwy - bylina dorastająca do 60 cm wys.; łodyga sztywna, pojedyncza, w górze bezlistna i ewentualnie owłosiona; liście dolne - ogonkowe, podłużnie jajo­wate, brzegiem tępo karbowano-piłkowane; liście górne - siedzące, mniejsze od dolnych; koszyczki kwiatowe złożone z białych płatków l żółtego środka (rurki), duże, 3-5 cm szer., przywabiające muchy i chrząszcze, które je zapylają; rośnie na łąkach, pastwiskach, przy rzekach, na ugorach, na polanach; często uprawiany w ogródkach jako rośliny ozdobne. Złocień właściwy ma zupełnie inny skład chemiczny i całkowicie odmienne działanie lecznicze w porównaniu z rumiankami.

 
					Surowiec
 Surowcem farmakopealnym jest kwiat (koszyczek) - Anthodium Chamomillae (USL,FP I,II,III,IV et V) oraz całe ziele - Herba Matricariae chamomillae, które zbiera się w okresie kwitnienia i suszy w temp. do 40 C, potem mieli i przesypuje do szczelnego opakowania. W aptekach i w sklepach zielarskich można kupić nie tylko kwiat rumianku (opak. 10, 20 i 50 g), ale również wyciąg alkoholowy z rumia­nku znany pod nazwą Azulan (30 i 100 g), który jest bardzo wygodny w użyciu. Niekiedy sprzedaje się też Anthodium Anthemidis czyli koszyczek rumianu rzymskiego.
 
					Sklad Chemiczny
 Surowce zawierają olejek eteryczny - do 1,5% (składniki: alfa-bisabolol, chamazulen, farnezen, en-in-dicykloeter, myrcen, kadynen), flawonoidy lipofilne (apigeninę, luteolinę, kwercetynę, patuletynę, izoramnetynę. chryzosplenetynę i chryzoeriol), kumarynowce (herniarynę, umbeliferon), poliacetylenowce (endoeteropoliiny), cholinę 0,3-0,6%, śluzy - do 17%(kw. galakturonowy - do 45%, ksyloza, galaktoza itd.); triakontan, fitosterole, kw. salicylowy, kw. nikotynowy, kw. walerianowy, kw. tyglinowy i in

 
					Działanie
 Wyciągi z rumianków działają przeciwzapalnie, odkażająco, lekko żółciopędnie, lekko nasennie, dość silnie uspokajająco, słabo moczopędnie, rozkurczowo, przeciwwzdęciowo, lekko napotnie, silnie przeciwalergicznie poprzez hamowanie uwalniania histaminy (ziołowy lek przeciwhistaminowy); wzmagają wydzielanie śliny, soków trawiennych, polepszają trawienie; hamują uwalnianie bradykininy (polipeptyd z grupy kinin, złożony z 9 aminokwasów, powstający z białka osocza pod wpływem aktywnej trypsyny; zmniejsza napięcie mięśni gładkich, zmniejsza ciśnienie krwi i zwalnia pracę serca) i serotoniny (produkt hydroksylacji i dekarboksylacji tryptofanu, neuroprzekaźnik w neuronach mózgowych; wywołuje skurcz mięśni gładkich, zwiększa ciśnienie krwi poprzez zwężanie naczyń krwionośnych), polepszają samopoczucie, regulują wypróźnienia.
 
Wskazania
					 zdenerwowanie, bezsenność, niepokój, osłabienie, zmęczenie, stres (+ inne zioła), zaburzenia trawienia, biegunka, bóle brzucha, stany zapalne i zakażeniowe przewodu pokarmowego (przełyku, żołądka, jelit), układu moczowo-płciowego, nerek, dróg moczowych, cewki moczowej), sprue, upławy, zapalenie przydatków, świąd l zapalenie pochwy oraz warg sromowych, zapalenie jąder, hemoroidy, choroba wrzodowa, choroby alergiczne, schorzenia skórne, stany zapalne jamy ustnej i gardła, zapalenie i zakażenia spojówek oraz gałki ocznej, przemęczenie i opuchnięcie oczu, zapalenie gruczołów łzowych, stany zapalne uszu (prze­płukiwanie naparem), choroby włosów, pękanie i zapalenie brodawek piersiowych, zapalenie piersi (patrz olcha), zapalenie odbytu.
 Napar i odwar rumiankowy stosować do lewatyw w ilości 100-200 ml i o temp. 37° C przy stanach zapalnych odbytu, jelita grubego i bańki odbytowej oraz przy świądzie, owrzodzeniach, bolesnym parciu na kał, niestrawności, biegunce i hemoroidach.
 
 W chorobach narządów płciowych rumianek stosować zewnętrznie i wewnę­trznie, i ewentualnie z innymi ziołami.

Preparaty

 
nazwa
 
uzycie

Napar: 2 łyżki kwiatów lub ziela zalać 1-2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić kilka razy dz. po 200 ml; niemowlęta - ok. 30-50 ml naparu 2-3 razy dz.

Nalewka rumiankowa - Tinctura Matricariae: pół szkl. suchych kwiatów lub suchego ziela zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1-2 łyżeczki w 50 ml wody lub stosować zewnętrznie do przemywania i okładów. Do płukania: 1 łyżka nalewki na 100-150 ml wody przegotowanej.

Intrakt rumiankowy - Intractum Matricariae: pół szkl. świeżych kwiatów lub ziela zalać 400 ml alkoholu 40-70% o temp. wrzenia; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1-2 łyżeczki (w ostrych stanach - 3 łyżeczki nalewki w 100 ml wody przeg.). Do płukania: 1 łyżka płynu na 200 ml wody.

Ekstrakt rumiankowy - Extractum Matricariae: pół szkl. świeżego lub suchego ziela (albo samych kwiatów) rumianku zalać 150 ml alkoholu 40-70% lub gliceryny o temp. 50 stopni C; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po pół łyżeczki w 50 ml wody przeg. lub stosować do pędzlowania schorzałych miejsc (pryszczy, ropni, ran, opryszczek, wyprysków, liszajów, oparzeń, odparzeń, owrzodzeń, odmrożeń, otarć naskórka i in.) na skórze i błonie śluzowej (jamy ustnej, pochwy). Do płukania: 1 łyżka płynu na 200-250 ml wody przegotowanej.

Azulan zażywa się 2-3-4 razy dz. po pół łyżeczki w 50 ml wody lub stosuje do przemywania, pędzlowania (w stanie nierozcieńczonym) i płukania (1 łyżeczka płynu na 100 ml wody przeg.).

Ocet rumiankowy - Acetum Matricariae: pół szkl. suchych lub świeżych kwiatów (albo całego ziela) zalać 200 ml octu; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Stosować do: przemywania i pędzlowania schorzałych miejsc na skórze i błonie śluzowej w stanie nierozcieńczonym; do płukania - 1 łyżka octu na 200 ml wody przeg. - jamy ustnej, gardła, pochwy, włosów; do okładów na opuchnięte miejsca, rany, oparzenia, stłuczenia l owrzodzenia oraz ropnie w stanie nierozcienczonym lub rozcieńczonym naparem z arniki i(lub) nagietka (100 ml octu na 100 ml naparu ziołowego).

Olej rumiankowy - Oleum Matricariae: pół szkl. świeżych lub suchych kwiatów rumiankowych, albo też samego ziela zalać 200 ml oleju sojowego, słonecznikowego lub kukurydzianego, albo też oliwy o temp. 60o C; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce lub 1-2 razy dz. po 2 łyżki (stany zapalne przewodu pokarmowego, zaparcia, zaburzenia trawienia, hemoroidy, wyczerpanie nerwowe). Stosować do: lewatyw (100-200 ml oleju rumiankowego o temp. 38 C w przypadku zaparć, świądu, hemoroidów, niestrawności itd.); przemywania skóry wrażliwej, suchej, skłonnej do uczuleń, nie znoszącej mydła, z wągrami, ze stanami zapalnymi, z plamami, przy odparzeniach, owrzodzeniach; do leczenia ran, nadżerek, oparzeń, otarć naskórka; maseczek kosmetycznych - olejowych: płachty gazy zmoczyć w oleju rumiankowym i nałożyć na skórę odtłuszczoną, trzymać 45 min. zdjąć i zastosować masażo-wcieranie oleju pozostałego na skórze, po czym zetrzeć jego nadmiar (stosować profilaktycznie i w celach leczniczych; wywiera działanie przeciwzapalne, odkażające, pojędrniające, natłuszczające, wybielające, oczyszczające i odżywcze w stosunku do skóry); do kąpieli olejowych na włosy suche, łamliwe, rozdwajające się, wypadające, zniszczone zabiegami fryzjerskimi, pozbawione połysku i puszystości: w umyte włosy wetrzeć obficie olej rumiankowy, nakryć je folią na 3-4 godziny, po czym zmyć olej najpierw białkiem jaja kurzego, a potem szamponem (zabiegi powtarzać aż do skutku; leczą także łupież suchy i suche zapalenie skóry owłosionej); do okładów na schorzałe miejsca, np. suche, zniszczone, łuszczące się wargi, ropnie. Olej rumiankowy może z nadwyżka zastąpić mleczka, śmietanki i kremy kosmetyczne.

Rp. Maść rumiankowa - Unguentum Matricariae. Składniki: - 2 łyżki wyciągu glicerynowego lub olejowego z rumianku, albo też 1 łyżka Azulanu wymieszana z 1 łyżką gliceryny; - 2 opakowania 30 g Linomagu - kremu lub maści, albo też 60 g maści z wit. A, lanoliny, euceryny czy maści Alantan. Sposób przyrządzenia: do moździerza umieszczonego na gorącej maszynce elektrycznej włożyć podłoże maściowe (np. Linomag) i gdy ulegnie ono rozpuszczeniu wlać do moździerza ekstrakt rumiankowy (glicerynowy, olejowy alkoholowy); składniki uciera, tak długo aż utworzą jednolitą masę. Ciepłą jeszcze maść przelać do odpowiedniego pojemnika. Przechowywać w zimnym miejscu. Maść rumiankowa wywiera takie działanie jak olej rumiankowy i może być stosowana w celach kosmetycznych (zamiast zwykłych kremów),jak i leczniczych.

Galaretka rumiankowa: 1 łyżkę żelatyny spożywczej zalać 350 ml wrzącej wody (wlewać ją stopniowo, początkowo kilka łyżek) i stale mieszając oraz podgrzewając doprowadzić do rozpuszczenia się żelatyny. Następnie do płynu wsypać 6 łyżek świeżych lub suchych kwiatów rumianku, wymieszać, zagotować i zawartość naczynia przelać do słoika, który następnie należy przenieść w zimne miejsce, aby galaretka zastygła się, a masa roślinna opadła na dno słoika. Galaretkę zażywać 2-4 razy dz. po 1-2 łyżki przy chorobie wrzodowej, niestrawność, krwawieniach z przewodu pokarmowego, biegunkach, zaburzeniach trawiennych, stanach zapalnych i hemoroidach. Stosować ją także na skórę do leczenia wielu schorzeń, w tym także ran, po goleniu (polecam gorąco) oraz na błony śluzowe (na przykład w przypadku chorób pochwy). Po podgrzaniu do temp. 36-38o C używać do lewatyw w ilości 150 ml przy hemoroidach, świądzie, ostrej drażniącej biegunce i stanach zapalnych odbytu oraz jelita grubego. Polecam ją także wcierać we włosy po umyciu, przy czym należy po 4-6 godzinach wypłukać włosy w naparze rumiankowym. Galaretka rumiankowa wywiera działanie typowe dla innych przetworów z tej rośliny, ale dodatkowo hamuje krwawienia i wybitnie przyśpiesza regenerację skóry oraz jej wytworów (błon śluzowych, włosów). Posiada też większe właściwości osłaniające (tworzy cienką błonkę).

Rp. Nalewka rumiankowa - 10 ml (Azulanu daje się zawsze o połowę mniej czyli 5 ml, chyba że podałem inaczej); Nalewka glistnikowa - 10 ml Nalewka walerianowa - 10 ml Nalewka nagietkowa - 10 ml Nalewka dziurawcowa - 10 ml Nalewka rozmarynowa - 10 ml Nalewka melisowa - 10 ml Nalewka jemiołowa - 10 ml Nalewka nostrzykowa - 10 ml Nalewka lebiodkowa - 10 ml Miód naturalny - 50 ml Składniki starannie wymieszać. Jest to typowy lek uspokajający i lekko nasenny. Obniża ciśnienie krwi; reguluje i zwiększa wydzielanie żółci, soku żołądkowego i trzustkowego; poprawia samopoczucie, wzmacnia ogólnie; wykazuje wpływ przeciwbólowy, wykrztuśny, rozkurczowy i odtruwający. Zażywać 2-3 r czy dz. po 1 łyżce (w bezsenności - 2 łyżki przed snem). Wskazania: schorzenia wątroby i pęcherzyka żółciowego, niepokój, stres, lęki, wyczerpanie nerwowe, drżenie, osłabienie, choroby alergiczne, skórne i zakaźne, nieżyty układu oddechowego, przeziębienie, okres po- i przekwitania.

Rp. Kwiat rumianku - 1 łyżka Liść mięty 1 łyżka Kłącze tataraku - 1 łyżka Korzeń wilżyny - 1 łyżka Owoc anyżu - 1 łyżka Owoc kminku - 1 łyżka Ziele majeranku - 1 łyżka Korzeń omanu - 1 łyżka Ziele tymianku - 1 łyżka Kwiat lipy - 1 łyżka Kwiat dziewanny - 1 łyżka Mech islandzki - 1 łyżka (Porost islandzki) Wymieszać starannie. 2 łyżki mieszanki zalać 1-2 szkl. wody; zagotować i odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 4-6 razy dz. po 50-100 ml; dzieci ważące 10-15 kg - 1-2 łyżki, 20-25 kg - 5 łyżki, 30-35 kg - 50 ml, 4 razy dz. Wskazania: zaburzenia przewodu pokarmowego połączone z bólami, nieżyt jelit z nadmiernymi procesami fermentacyjnymi, wzdęcia, nudności i wymioty, choroby wątroby, pęcherzyka, dróg żółciowych i trzustki, skąpomocz, nieżyt dróg moczowych i nerek, bóle gośćcowe, dna, nieżyt układu oddechowego, gruźlica, kaszel, robaki przewodu pokarmowego (200 ml odwaru na czczo przed jedzeniem 2 razy dz., do mieszanki dodać ziele lub kwiat wrotyczu w ilości 2 łyżek), gorączka, choroby zakaźne, przeziębienie, schorzenia skórne.