Jarząb pospolity - krzew lub drzewo dorastające do 15 m wys.; liście nieparzysto-pierzaste, o 11-15 lancetowatych, ostro piłkowanych listkach; kwiaty zebrane w baldachy (podbaldachy); kielich 5-działkowy; korona złożona z pięciu okrągławych, białych lub nieco żółtawych płatków; owoc - kulisty, szkarłatny typu jabłka (jabłczak).
W Polsce rośnie na niżu i w górach; pospolity w lasach, w zaroślach, nad rzekami i w parkach.
U nas rosną także: jarząb mączny - S. aria, jarząb domowy - S. domestica i jarząb szwedzki S. scandia (intermedia), które są również lecznicze.
Surowiec
Wykorzystywane są liście, kwiaty i owoce - Folium, Flos, et Fructus Sorbi - sprzedawane są w sklepach zielarskich (owoc). Liście i kwiaty zbiera się w czasie kwitnienia, łączy ze sobą, razem suszy w temp. do 40o C i razem mieli.
Owoce zbiera się, gdy są dojrzałe i suszy w otwartym piekarniku ogrzanym do temp. 80 °C.
Sklad Chemiczny
Owoce zawierają 40-70 mg/100 g wit. C, 13.000 j.m. wit. A; 400 mg wit.P, 400 ug wit. K, 5,85% cukrowców, 2,57% kw. jabłkowego, 1,79% zw. azotowych, 0,85% soli mineralnych, 0,39% pektyn, garbniki, flawonoidy, gorycz, kw. parasorbowy, kw. sorbowy, kw. cytrynowy, kw. galusowy, epikatechinę i glikozydy.
Kwiaty i liście posiadają 100-200 mg wit. C/100 g, flawonole (astragalinę, hiperozyd, 3-soforozyd, kemferol, izokwercytrynę, soforozyd kwercetyny), spireozyd.
Działanie
Owoce działają moczopędnie, przeciwszkorbutowo, odżywczo, odkażająco, lekko przeczyszczająco, przeciwcukrzycowo, żółciopędnie, wzmacniająco, odtruwająco; zwiększają krzepliwość krwi, regulują metabolizm.
Kwiaty i liście są cennym źródłem wit. C i P, uszczelniają i wzmacniają naczyńka krwionośne, działają moczopędnie, żółciopędnie, wzmacniająco, przeciwzapalnie, odkażająco, przeciwobrzękowo, przeciwwysiękowo, regulują wypróżnienia i przemianę materii.
Wskazania
zaparcia, biegunka, nieżyt jelit i żołądka, hipowitaminozy, choroby zakaźne, przeziębienie, zaburzenia trawienia, choroby skórne i alergiczne, zaburzenia w wydzielaniu i przepływie żółci, choroby wątroby, gorączka, skąpomocz, łamliwość naczyń krwionośnych, zapalenie gałki ocznej i spojówek (okłady na oczy z naparu liściowo-kwiatowego, i jednoczesne jego picie), zapalenie nerek, zaburzenia przemiany materii.