Pierwiosnek

Pierwiosnek Primula (Primulaceae)

				
 Pierwiosnek lekarski - Primula veris - rolina wieloletnia dorastajšca do 30 cm wys.; łodyga kwiatonoóna krótko, szaro owłosiona, okršgła; licie dolne h różyczce, poałużnie jajowate, brzegiem karbowane, ogonkowe (ogonek oskrzydlony); blaszka liciowa jest pomarszczona; kwiatostan baldechokształtny; kielich stożkowatodzwonkowaty, ostrokanciasty; korona jasnożółta, w gardzieli pomarańczowa; kwiaty wonne (pachnš mio­dowo). Kwitnie od marca (gdy jest ciepły) do maja. 
 
 Rolina lubi gleby wapienne i wilgotne; ronie na łškach, na polanach, w lasach, na wzgó­rzach, w zbiorowiskach drzew, np. w oisaynach; często występuje masowo; w niektórych regionach Polski pospolita.
 
 2. Pierwiosnek wyniosły - Primula elatior - rolina wieloletnia rosnš­ca w lasach liciastych i mieszanych, w zarolach, na polanach i łškach, na nieużywanych pastwiskach, zwłaszcza przyrzecznych; lubi gleby wilgotne, gliniaste, ale lune. 
 
 Licie podłużnie jajowate, pomarszczone, brzegiem karbowane, owłosione, ogonkowe (ogonek oskrzydlony); łodyżka kwiatonone owłosiona, okršgława, piocna; kwiaty z kielichem kanciastym i na krawędziach zielonym, w gardzieli ciemno żółte; kwiaty żółte, pachnšce miodem; owoc - torebka wielonasienna. Kwitnie od kwietnia do maja.

 
					Surowiec
 Surowcem jest lić, kwiat lub całe ziele - Folium, Flos vel Herba Primulae. Radix et Flos Primulae można kupić w sklepach zielarskich. Oba surowce widniejš w FP I,II,III,IV.
 
 Korzeń jest surowcem małowartociowym i prze­dawkowany staje się niebezpieczny, a zbieranie go wišże się zawsze ze zniszczeniem roliny; pierwiosnków mamy coraz mniej, a przy tym sš pod ochronš. 
 
 Licie i kwiaty sš surowcami bardzo wartociowymi i godnymi polecenia; zbiera się je w czasie kwitnienia i suszy w temp. do 40o C lub w otwartym piekarniku ogrzanym do temp, 60o C. Ważne jest, aby surowce zostały szybko pozbawione wody.
 
					Sklad Chemiczny
 Licie (ziele) i kwiaty sš bardzo bogate w witaminę C (400-500 mg/100 g), saponiny trójterpenowe (do 3%), gllkozydy fenolowe (primulaverozyd, primverozyd, primulaverynę), kw. primulowy, olejek eteryczny - ok. 0,1%, karoten, flawony, garbniki, gorycze, sole mineralne i in.

 
					Działanie
 Ziele, licie i kwiaty działajš wykrztunie, moczopędnie, napotnie, przeciwgoršczkowo, odtruwajšco, przeciwzapalnie, wzmacniajšco, uspokajajšco, antyseptycznie, żółciopędnie; regulujš przemianę materii, trawienie i wypróżnienia; wzmagajš wydzielanie luzu, liny, soku żołšdkowego i trzustkowego; wzmacniajš i uszczelniajš naczynia krwionone; polepszajš samopoczucie.
 
Wskazania
					 wyczerpanie nerwowe, choroba Parkinsona, wyczerpanie nerwowe, bezsennoć, stres, po zawale serca, brak wit. C i P, wszelkie choroby zakane i skórne, stany zapalne i zakażeniowe układu oddechowego, kaszel, przeziębienie, goršczka, schorzenia układu moczowego, stany zapalne przewodu pokarmowego, zaburzenia metaboliczne i trawienne, zaparcie, plamice, wybroczyny na siatkówce, choroby oczu, choroby wštro­by i trzustki oraz pęcherzyka żółciowego, choroba wrzodowa, jškanie (?), reumatyzm, artretyzm, miażdżyca, złe samopoczucie.
 
 Zewnętrznie (okłady, przemywanie, płukanki, lewatywy z mocnego naparu o temp. 38o C w iloci 100-200 ml): 
 
 stany zapalne i zakażeniowe powiek, spojówek i gałki ocznej, swędzenie, zmęczenie, łzawienie l opuchnięcie oczu (+ witaminy!), stany zapalne bańki odbytowej, esicy i okrężnicy, hemoroidy, parcie na kał, np. w trakcie nlestrawnoci, schorzenia skórne (nalewka !) i włosów (napar), stany zapalne narzšdów płciowych (nasiadówki 30 minutowe lub przepłukiwanie).

Preparaty

 
nazwa
 
uzycie

Napar: 1 łyżkę kwiatów, ziela lub lici zalać 400 ml wrzšcej wody lub goršcego mleka; odstawić na 20 minut; przecedzić; napar mleczny osłodzić miodem. Pić 2-3 razy dz. po 100-150 ml lub 4-6 razy dz. po 50 ml; niemowlęta ważšce 3-4 kg - 1 łyżeczka, 5-6 kg - 7-8 ml, 7-8 kg - 10 11 ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważšce 9-10 kg - 12,8-14 ml, 15-20 kg - 21-28,5 ml, 25-30 kg - 35-42 ml, 35-40 kg - 50-57 ml, 45-50 kg - 64-71 ml, 3-4 razy dz. Obowišzuje zasada: często, ale mało!.

Ekstrakt: 4 łyżki kwiatów, lici lub ziela zalać 1 szkl. wody; gotować 5 minut; odstawić na 20 minut; przecedzić; dodać 3 łyżki miodu, wymieszać. Zażywać 6 razy dz. po 2 łyżki

Nalewka pierwiosnkowa - Tinctura Primulae: pół szkl. kwiatów lub ziela (lici) zalać 350 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 4-6 razy w cišgu doby po pół łyżeczki; dzieci - 20 kropli 4-6 razy w cišgu doby w mleku lub w miodzie.

Intrakt pierwiosnkowy - Intractum Primulae: pół szkl. wieżego ziela, kwiatów lub lici (po ich zmieleniu) zalać 350 ml alkoholu 40-60% o temp. 70-75°C; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać jak nalewkę.

Alkoholatura zimna: pół szkl. wieżego ziela lub lici zalać 350 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać jak nalewkę.

Alkoholmel Primulae: do 100 ml wycišgu alkoholowego wlać 100 ml miodu, wsypać szczyptę cynamonu lub wanilii i można dodać sok z cytryny do smaku. Zażywać 4-6 razy w cišgu doby po 1-2 łyżeczki; dzieci - 1 łyżeczka 4 razy dz.

Proszek pierwiosnkowy - Pulvis Primulae: suche licie lub ziele zmielić w młynku do kawy na drobniutki proszek. Zażywać 3 razy dz. po pół łyżeczki do herbaty; dobrze popić. Przd zażyciem warto zmieszać z miodem (na każdš łyżeczkę proszku dać 1 łyżkę miodu i 10 kropli wódki lub gliceryny, wymieszać; zażywać 3 razy dz. po pół łyżki).

Sok pierwiosnkowy - Succus Primulae: wieże ziele lub licie pierwiosnka zmielić przez maszynkę do mięsa, zalać wodš przegotowana do połowy (na każdš 1 szkl. masy rolinnej 100 ml wody); odstawić pod przykryciem na 6 godzin, przecedzić. Pozostałš nam masę rolinna nie wyrzucać lecz przepucić przez sokowirówkę. Oba wycišgi połšczyć ze sobš. Na każde 100 ml soku dać 100 ml cukru, 200 ml miodu lub 100 ml alkoholu 40-70%, wymieszać. Sam, czysty sok zażywa się 4 razy dz. po 2-3 łyżki, natomiast zacukrowany lub z alkoholem po 1 łyżce 3-4 razy dz. Przetwory przechowywać w lodówce. Można je zapasteryzować przez 20 min. w temp. 80o C.

Rp. Nalewka pierwiosnkowa - 10 ml Nalewka lipowa - 10 ml Nalewka jałowcowa - 10 ml Nalewka anyżkowa - 10 ml Nalewka tymiankowa - 10 ml Nalewka lawendowa lub hyzopowa - 10 ml Gliceryna - 30 g Miód naturalny - 50 ml Składniki wymieszać. Zażywać 4 razy dz. po pół łyżeczki. Dzieciom podawać w mleku z miodem. Wskazania: kaszel, stany zapalne i zakażeniowe układu oddechowego, przeziębienie, choroby zakane.

Rp. Ziele (kwiat, lić) pierwiosnka - 1 łyżka Kwiat bzu czarnego - 1 łyżka Kwiat lipy - 1 łyżka Gałšzki, igliwie sosny, modrzewia lub wierku - 1 łyżka Kwiatostan kocanki - 1 łyżka Porost islandzki - 1 łyżka Owoc anyżku - 1 łyżka Ziele tymianku - 1 łyżka Ziele lebiodki - 1 łyżka Kłšcze lub ziele prawolazu - 1 łyżka Wymieszać. Przyrzšdzić i dawkować jak napar z pierwiosnka. Wskazania: nieżyty układu oddechowego, goršczka, przeziębienie, choroby zakane, zaburzenia trawienia, kaszel.