Kozłek lekarski

Kozłek lekarski Valeriana officinalis (Valerianaceae)

				
			kozłek lekarski - roślina wieloletnia dorastająca do 2 m wys.; liście pierzastodzielne; kłącze grube, najczęściej bez rozłogów; łodyga sztywna, mocna, wyprostowana, krótko owłosiona, górny odcinek łodygi nagi; dolne liście ogonkowe, górne - siedzące; kwiatostan baldachokształtny, wielokwiatowy; kwiaty białe, różowawe lub białoliliowe; owoc - orzeszek z puchem lub bez puchu. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Pospolity w całym kraju. Rośnie w lasach, w zaroślach, na polanach śródleśnych, na łąkach przyleśnych i na kamieniskach przyleśnych.
 
 W Polsce rosną jeszcze następujące odmiany (podgatunki) kozłka: Valeriana latifolia (exaltata) - waleriana szerokolistna, Valeriana tenuifolia (angustifolia) - waleriana cienkolistna (wąskolistna). Te rośliny są też lecznicze.

 
					Surowiec Surowcem farmakopealnym jest kłącze z korzeniami - Rhizoma seu Radix Valerianae - FP I, II, III, IV i V (USL). W naszej FP surowiec jaki dostarcza nam kozłek jest nazwany korzeniem, oczywiście wiadomo że jest to błąd, bo jest to pęd podziemny - kłącze (korzonki są cienkie i krótkie).
 
 W aptekach i w sklepach zielarskich kupić można: Intractum Valerianae /Phytopharm/ (100 g), Tinctura Valerianae /np. Amara/ (25, 35 i 100 g) et Radix Valerianae (opak. 50 g). Kłącza wykopuje się w jesieni lub wiosną i suszy w temp. max 35o C. Susz przechowywać w ciemnym miejscu, suchym i jednocześnie chłodnym.
 
					Sklad Chemiczny W kłączu znajdują się: triestry irydoidowe (valepotriaty - około 0,5-0,9%): dihydrovaltraty, acetylovaltraty i valtraty; ponadto olejek eteryczny (0,5-2%) z estrami borneolu, pinenem, felandrenem, kariofilenem, kadinenem, kessanem, kessoglikolem, kw. mrówkowym, izowalerianowym, octowym i masłowym, valerenalem, waleranonem i z estrami eugenolu; garbniki, alkaloidy monoterpenowe: chatynina, aktynidyna, valerynina; poliacetylen - tridecen-1-pentain; glikozydy: valerozyd A (triterpenowy), valerozydat; sole mineralne (manganu, wapnia).

 
					Działanie Valepotriaty, wyizolowane przez Thiesa w 1968 r. działają depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy, wywołując działanie uspokajające. Są to jednak związki chemiczne (w skład których wchodzą zw. triestrowe i kwasy estryfikujące) nietrwałe, ulegające zniszczeniu w temp. 36-38o C. Zatem działanie uspokajające wywierają tylko tak zwane wyciągi zimne z surowca - macerat, nalewka, alkoholatura zimna i ekstrakt zimny.
 
Wskazania

Preparaty

 
nazwa
 
uzycie

Napar, odwar czy też intrakt nie wywierają działania sedatywnego (uspokajającego) na ośrodkowy układ nerwowy.

Wodne i alkoholowe wyciągi sporządzone na gorąco działają jedynie wiatropędnie, rozkurczowo, lekko przeciwbólowo, moczopędnie, żółciopędnie; pobudzają wydzielanie śliny i soku żołądkowego, zwiększają łaknienie; regulują wypróżnienia. Wskazania (wyciągi gorące): wzdęcia, skąpomocz, kamica moczowa, kamica żółciowa, bóle brzucha, zawroty głowy, gorączka, przeziębienie

Napar: 2 łyżki kłączy zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 min.; przecedzić. Pić 2-3 razy dz. po 100-150 ml; dzieci 1-3 r. ż. - 20 ml, 4-8 r. ż. - 38 ml, 9-12 r. ż. - 62 ml, 13-15 r. ż. - 85 ml, 2-3 razy dz. Dawki można zwiększyć o 50%.

Intrakt kozłkowy - Intractum Valerianae: pół szkl. świeżych kłączy zalać 400 ml wódki, wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 2-3 razy dz. po 10 ml; dzieci ważące 10-15 kg - 1-2 ml, 20-25 kg -2,8-3,5 ml, 30-35 kg - 4-5 ml, 40-45 kg - 5,7-6 ml, 50-55 kg - 7-7,8 ml, 2-3 razy dz. Wskazania (wyciągi zimne): podniecenie nerwowe, lęk, bezsenność, wewnętrzny niepokój, choroby skórne i alergiczne, stres, skłonność do płaczu z byle powodu, stany skurczowe przewodu pokarmowego, lekkie nerwice wegetatywne, np. żołądka, jelit, serca.

Alkoholatura zimna": pół szkl. świeżych kłączy zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać jak intrakt.

Nalewka kozłkowa - Tinctura Valerianae: pół szkl. suchych kłączy zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać jak intrakt. W razie bezsenności zażyć 15 ml wyciągu alkoholowego.

Proszek kozłkowy (walerianowy) Pulvis Valerianae: suche kłącze zmielić na drobny proszek. Zażywać 2-3 razy dz. po 500-2000 mg (około pół łyżeczki do herbaty). Proszek można zmieszać z miodem (1 łyżeczka proszku na 2 łyżki miodu i 10 kropli alkoholu lub gliceryny) i zażywać 2-3 razy dz. po 1 łyżce.

Doskonały jest też Alkoholmel Valerianae: do 100 ml zimnego wyciągu alkoholowego wlać 100 ml miodu; wymieszać; zażywać 2-3 razy dz. po 2 łyżeczki lub po 1 łyżce. Dzieciom podawać w mleku.

Macerat walerianowy Maceratio Valerianae: 3 łyżki kłączy świeżych lub suchych zalać 1 szkl. wody o temp. pokojowej; macerować 6-8 godzin; przecedzić. Pić jak napar.

Rp. Nalewka kozłkowa - 10 ml Nalewka glistnikowa - 10 ml Nalewka z głogu - 10 ml Azulan - 5 ml Wymieszać. Zażywać 2-3 razy dz. po 1 łyżeczce. Wskazania: bóle w okolicy serca, nadciśnienie, stres, bezsenność, zdenerwowanie, wewnętrzny niepokój, lęk, zaburzenia trawienia, bóle brzucha.

Rp. Nalewka walerianowa - 10 ml Nalewka lebiodkowa - 10 ml Nalewka nagietkowa - 10 ml Nalewka arnikowa - 10 ml Nalewka nostrzykowa - 10 ml Płyny zmieszać. Zażywać i stosować jak wyżej.