Pod prąd

maj 2024

14 maja 2024 r. w Koninie, z udziałem reprezentantów Koalicji „RT-ON”, odbyła się inauguracja projektu „Droga do zatrudnienia po węglu”. Z pieniędzy pochodzących m.in. z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji oferowana będzie kompleksowa pomoc dla pracowników ZE PAK, którzy w wyniku restrukturyzacji stracą bądź już stracili pracę w kompleksie węgla brunatnego. Wcześniej przeprowadzono dokładne badania profilu zatrudnionych oraz możliwości pracy w regionie.

Celem projektu jest pomoc w znalezieniu nowej pracy dla górników i energetyków. Projekt będzie trwać 6 lat a skorzystać z niego może 2 200 osób. Całość ma kosztować aż 257 mln złotych, z czego aż 70 % to środki z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. Każdy pracownik uzyska też wsparcie u nowego pracodawcy dzięki tym pieniądzom, ale tylko w ciągu 2 lat. Projekt powstał we współpracy ZE PAK, sejmiku woj. Wlkp., ale też związków zawodowych. Stąd można uznać, że jest to program pionierski i pilotażowy. Prezes ZE PAK powiedział: „Droga po zatrudnieniu po węglu” nie jest tylko dla Wielkopolski Wschodniej. To jest program dla całej Polski. Udało się również na ostatnim posiedzeniu sejmu uchwalić ustawę w sprawie urlopów dla górników i energetyków węgla brunatnego i kamiennego. Dzisiaj będziemy rozmawiać o tym jak to zrobić. Rozpoczyna się pewien proces. Nie możemy odtrąbić sukcesu i się rozejść. My zaczynamy nad tym pracować. Wspólnym obowiązkiem osób w to zaangażowanych jest to, żeby każda złotówka w tym projekcie została efektywnie wydana. By po zakończeniu projektu każdy z nas miał poczucie, że zrobił wszystko, co mógł”.
Będziemy się przyglądać temu procesowi.

Jak relacjonuje -Tomasz Waśniewski, Fundacja RT-ON - interesująca okazała się dyskusja panelowa z udziałem m.in. prezesa ZE PAK, który potwierdził (spóźnione o rok) zamknięcie ostatniej działającej odkrywki ZE PAK w Tomisławicach.

Piotr Woźny przyznał publicznie, że nie było szans dalsze działanie odkrywek węgla brunatnego we Wschodniej Wielkopolsce ze względu na ogromny opór społeczny i brak akceptacji dla tego rodzaju działalności!   Paneliści zgodzili się, że udział węgla w miksie energetycznym systematycznie spada na korzyść OZE, które mają już w Polsce ok. 30 % udziału w produkcji energii. Trend się nie zmieni, dlatego ważne jest, by transformacja, w tym zamykanie kopalni i elektrowni, odbyła się z poszanowaniem praw pracowników i przy ich akceptacji.

Proces sprawiedliwej transformacji dotyczy także innych regionów węglowych, w tym np. Bełchatowa. Region ten, jak przekonywał dr Maciej Kozakiewicz, bez środków z FST stałby się wkrótce bankrutem.

Trzy lata temu rozpoczęła się batalia polsko-czeska w sprawie odkrywki Turów. Strona polska utrzymywała, że za odwodnienie po stronie czeskiej odpowiada raczej „zmiana klimatu” niż odkrywka węgla brunatnego. Finał tego sporu znamy – milionowe kary, które Polska musiała zapłacić Czechom oraz Komisji Europejskiej.
A można było się od razu porozumieć i zapewnić sąsiadom odszkodowania i działania naprawcze.
Po trzech latach sytuacja z wodami tylko potwierdza, że to Czesi mieli racje. Strona polska wybudowała zaporę podziemną, która miała zatrzymać odpływ wód. Dzisiaj się okazuje, że zapora działa. Tym samym potwierdzając, że wcześniej mieliśmy do czynienia z odwodnieniem.

W maju odbyło się kilka debat na temat prowadzonej w Polsce transformacji energetyki. Wynika z nich niepokojący wniosek – Polska nie ma koordynatora tego cywilizacyjnego wręcz procesu! Obecnie panuje chaos kompetencyjny. Na konferencji w Koninie zgromadzeni nazwali ten brak metaforycznie „autobusem bez kierowcy”. Inna debata, prowadzona przez Forum Energii przyniosła podobny wniosek: „Transformacja energetyczna w Polsce nie ma sternika.  Brakuje jednego ośrodka, który zarządzałby tym procesem, dlatego zmiany, które zachodzą, odbywają się w chaosie. Polska nigdy nie doczekała się kompleksowej wizji dekarbonizacji gospodarki ani planu ograniczania zależności od surowców energetycznych sprowadzanych zza granicy”.

Od czasu zmiany władzy wciąż nie wiadomo jaki los czeka elektrownię i kopalnię Turów. Podobnie jest z Bełchatowem, choć ten region ma wsparcie z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji, w przeciwieństwie do Turowa. Wygląda na to, że zmian można oczekiwać na najwyższych szczeblach. Wkrótce przygotujemy apel do samego premiera Tuska.

Brak debaty o transformacji dostrzegają NGO, w tym EKO-UNIA, która zorganizowała w Warszawie debatę właśnie na ten temat. Po latach działania w zakresie zmiany w polskiej energetyce  wiemy jednak, że my sami nie jesteśmy w stanie nic zrobić – karty rozdaje rząd, premier oraz podległe im spółki jak PGE.

Dlatego 27 maja odbyła się debata przedwyborcza o transformacji energetycznej – przed nami wybory do Parlamentu Europejskiego. Udział wzięli kandydaci do europarlamentu:

Róża Thun – kandydatka Polska 2050 z listy Trzeciej Drogi w okręgu dolnośląskim i opolskim, europosłanka bieżącej kadencji,

Maciej Konieczny startujący z list Lewicy, poseł partii Razem z województwa śląskiego

i dr Maciej Kozakiewicz – kandydat z listy KO w okręgu łódzkim, który zajmuje się transformacją Bełchatowa.

W debacie uczestniczyli także eksperci: prof. Maciej Nowicki, były minister ochrony środowiska

i Marcin Popkiewicz, fizyk, autor książek, twórca Nauki o Klimacie.

Wydarzenie zorganizowało Stowarzyszenie Ekologiczne EKO-UNIA.

Całość można  przeczytać  i odsłuchać

Warszawski WSA 13 marca br., rozstrzygając sprawę, uchylił decyzję środowiskową GDOŚ. Zarzuty dotyczyły umowy między rządami Polski a Republiki Czeskiej – zawarto w niej elementy, które nie zostały objęte np. oceną oddziaływania na środowisko. Z umowy wynika, że strona polska „"ma zbudować wał ziemny z roślinnością wzdłuż południowej granicy kopalni Turów, wzdłuż drogi Opolno-Zdrój-Sieniawka, w celu uwzględnienia obaw podnoszonych przez mieszkańców Republiki Czeskiej dotyczących oddziaływania kopalni Turów, w szczególności w kwestii hałasu, światła i zanieczyszczenia powietrza, a także charakteru krajobrazu". Te wszystkie elementy nie znalazły się decyzji środowiskowej oraz w koncesji, która przewiduje wydobycie węgla do 2044 r. Czekamy zatem na decyzję NSA.

Polecamy film wyprodukowany przez BFF pokazujący na czym polega problem błędami w koncesji do 2044 r.

Już za nieco ponad pół roku, 1 stycznia 2025 roku, Polska obejmie prezydencję w Radzie Unii Europejskiej i przez 6 miesięcy będzie przewodniczyć jej pracom. To strategiczny moment dla UE a zarazem dobry czas, by organizacje pozarządowe z wyprzedzeniem zaproponowały polskim władzom priorytety dla naszej prezydencji.

8 maja 2024 w Ministerstwie Klimatu i Środowiska przekazaliśmy w gronie organizacji pozarządowych (w tym Fundacji „RT-ON”) apel a w nim postulaty, wskazujące ważne dla naszego środowiska kierunki rozwojowe.  Jedną z kluczowych idei, jaka powinna przyświecać prezydencji to potrzeba rozwinięcia koncepcji Sprawiedliwej Transformacji, jako możliwej i właściwej do zastosowania w procesach przemian wielu, nie tylko węglowych, sektorów gospodarki. Ponadto wzmocnienie i kontynuowanie działań Funduszu Sprawiedliwej Transformacji.

Wskazaliśmy też, jak ważne będzie: wczesne zadbanie o grupy wykluczone oraz dotknięte ubóstwem energetycznym i transportowym, pogłębiony dialog nad reformą Wspólnej Polityki Rolnej, transformacją rolno-spożywczą i bezpieczeństwem żywnościowym, jako fundamentami bezpieczeństwa państwa. Nie mniej istotna jest budowa społeczności energetycznych opartych na odnawialnych źródłach energii.

„Podczas rzeczowej i otwartej dyskusji z udziałem przedstawicieli resortu środowiska - jak relacjonuje prezes Fundacji „RT-ON” - oprócz wyjaśnienia stanowiska naszych organizacji podniesiono obawy dotyczące kosztów. To ważne, by odwrócić myślenie i nie skupiać się na krótkoterminowych wydatkach, ale na gigantycznych stratach, które już ponosimy, jako społeczeństwa w wyniku kryzysu klimatycznego i które będą wielokrotnie większe, jeśli nie poniesiemy znacznie mniejszych kosztów teraz, na etapie transformacji.”