Pod Prąd

październik 2025

Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) odrzucił wniosek niemieckiej organizacji Greenpeace e.V., która domagała się udziału w postępowaniu przedłużenia koncesji Kopalni Turów. Sędziowie podzielili argumentację PGE GiEK, zarządzającej kompleksem. 
– Naczelny Sąd Administracyjny odmówił niemieckiej organizacji ekologicznej Greenpeace e.V. dopuszczenia do udziału w postępowaniu w sprawie przedłużenia koncesji dla KWB Turów. NSA – wyrokiem z 9 października 2025 roku – podzielił w całości argumentację przedstawioną przez PGE GiEK S.A., czyli spółkę, do której należy KWB Turów – informuje Polska Grupa Energetyczna.

Od dłuższego czasu załoga PGE oraz samorząd narzekają, że PGE nie inwestuje w kopalnię i elektrownię, tymczasem ze strony PGE koncern przeprowadził cały szereg działań w celu ograniczenia wpływu zakładu na środowisko. W maju zakończono budowę ekranów przeciwpyłowych. Ponadto na terenie kopalni działa automatyczny system zraszania dróg, a maszyny wyposażono w systemy zamgławiania. Oprócz budowy ekranów akustycznych pracownicy kopalni sukcesywnie wymieniają krążniki na przenośnikach na modele cichobieżne. Ostatnio skończono wał ziemny izolujący od hałasu stronę niemiecką. Powyższe jest efektem konfliktu między Czechami a Polską w 2021 r. Takich inwestycji brakuje bardzo np. w Opolnie-Zdroju. 

Mimo że w mediach PGE ogłasza powodzenie koncesji do 2044 r., to dla samorządu nie jest jasne czy wydobycie potrwa do tego czasu. Jeszcze niedawno burmistrz zapewniał, że dostał zapewnienie pracy kompleksu Turów do 2044 r. Jak stwierdził: „Mimo że są różne głosy, to już mamy zapewnienie na piśmie”. Teraz samorząd mówi o „zerwanym kontakcie”. Już od jakiegoś czasu także załoga górników i energetyków nie mają pewności jak długo PGE będzie gwarantem zatrudnienia i wpłat do budżetu gminy. Już teraz koncern oddaje zrekultywowane tereny na rzecz lasów państwowych przez co wpływy do budżetu gminy maleją.  Burmistrz skarży się, że za obecnych rządów miasto utraciło wsparcie na inwestycje, do tego włodarze sugerują, że PGE robi wszystko, aby zamknąć kopalnię jak najwcześniej. 
Jednocześnie wciąż brakuje planu sprawiedliwej transformacji dla regionu a także dla różnych wariantów zamknięcia kompleksu Turów.

Rozmowa z posłem Krzysztofem Gadowskim – mimo że dotyczy transformacji Górnego Śląska, wiele uwag posła ma zastosowanie też do górnictwa węgla brunatnego. Zaangażowanie samorządów jest kluczowe w procesie transformacji, ale nie wystarczające – mamy też czynniki poza infrastrukturalne, ludzkie i miękkie. Przykład Śląska, a szczególnie Konina pokazuje jak ważny jest czas rozpoczęcia transformacji – staranie się o fundusze, ich kontraktowanie, implementacje, przygotowanie społeczeństwa. 

Bełchatów i Konin od lat rywalizują o laur lokalizacji drugiej elektrowni atomowej w Polsce. W regionie, gdzie wysychają jeziora i pola zaskakują słowa włodarzy:
- Naszym zdaniem to Konin ma lepsze walory niż Bełchatów. Bełchatów nie ma zasobów wody, a to jeden z istotnych czynników przy tego typu inwestycjach. Konin takie zasoby ma - przekonywał Marek Woźniak, marszałek województwa wielkopolskiego, stojący na czele sztabu promującego „Atom dla Konina”.
12 listopada w Koninie odbędzie się międzynarodowa konferencja „Atom w Koninie” z udziałem ministrów, parlamentarzystów, przedstawicieli administracji rządowej, firm budujących elektrownie jądrowe, samorządowców, naukowców i przedsiębiorców.

Odkrywki to nie tylko spustoszenie, to przecież także zapierające dech przekształcenia terenu, ogromne konstrukcje i nie tylko.  W czasie transformacji prędzej czy później, pojawią się pytania jak wykorzystać - niezwykłe przecież - formy wyrobiska, znajdujące się tam maszyny górnicze czy też znaleziska, które można nazwać archeologicznymi. W warstwach węgla i torfu mogą się zachować szczątki organizmów nawet pokaźnych rozmiarów. Trzy „studia przypadków” pokazują zarówno ciekawostki związane z odkrywkami, ale też stopień ich wykorzystania w procesie transformacji.
Konin może się poszczycić dwoma „skarbami” odkrywek – gigantyczną koparką „Dolores” ale też muzeum, w którym znajdują się szczątki słonia leśnego sprzed 100 tys. Znaleziono go w odkrywce „Jóźwin” 24 lutego 1984 roku. Miasto i region od lat wykorzystują Dolores i Słonia do opowieści, która łączy przeszłość z przyszłością, porusza uczucia dumy, ciekawości czy eksploracji. Poza tym region od lat pokazuje z wież widokowych wyrobiska, prowadzone są wycieczki. 
Podobnie wykorzystuje się odkrywkowe „bogactwo” we wschodnich Niemczech – wiemy też, że odbywały się wspólne wizyty studyjne podczas unijnych projektów dla regionów odkrywkowych. Efekty tych prac widać właśnie w Koninie, w Niemczech także można podziwiać ogromne maszyny górnicze, ale też przyjrzeć się archeologicznym znaleziskom.
Wobec tego sytuacja w Bogatyni sugeruje, że transformacja w wymiarze kulturowym tam się jeszcze nie rozpoczęła. Od lat kopalnia i elektrownia Turów są obiektami strzeżonymi, zamkniętymi dla osób postronnych. Na teren oraz w pobliże obiektu można wejść tylko z przewodnikiem. Ostatnio spółka i tych kontrolowanych wejść zaniechała. A to właśnie za bramami kopalni znajduje się ciekawy  pień skamieniałego drzewa Taxodioxylon gypsaceum, który należy do największych w Polsce. Przeciętny turysta, o ile się w ogóle o tym dowie, nie zobaczy tego okazu, ponieważ jest za bramami KWB „Turów” i to od lat 70 -tych XX w. Do wejścia na teren kopalni niezbędna jest przepustka, nie można też robić zdjęć. Podziwiać można tylko za pozwoleniem i zapewne w asyście.
Transformacja obejmuje prawie wszystkie dziedziny życia regionów górniczych. Walory kulturowe, jak się okazuje, można i trzeba zacząć mapować i wzmacniać zdecydowanie wcześniej, niż nastąpi zakończenie wydobycia.

Prace archeologiczne w odkrywce Janschwalde

Kolejna decyzja sądu ma rozstrzygnąć kwestię wycinki lasu na potrzeby odkrywki Nochten. Zniszczenie lasu mogłoby rozpocząć się już od 1 stycznia 2026 r., a koncern LEAG znany jest z tego, że szybko wprowadza zmiany w życie. Domy w Mühlrose zostały zrównane z ziemią zaraz po opuszczeniu ich przez mieszkańców. Nie miały szansy „zasiedlić” się w nich ruchy społeczne, które skutecznie bronią przyrody i wsi w zachodnich Niemczech

Kopalnie odkrywkowe generują nieakceptowalne zanieczyszczenia nie tylko w branży paliw kopalnych ale i w przypadku pozyskiwania kruszyw. Na ogromną skalę opór społeczny, (ponad 5 tys. osób podpisało się pod petycją) przeciwko takiej kopalni ujawnił się na terenie „Krainy Wygasłych Wulkanów”. Francuski koncern COLAS, zamierza na Pogórzu Kaczawskim w sercu Geoparku UNESCO, uruchomić kopalnię odkrywkową metabazaltu na złożu „Jurczyce I” w Dobkowe w gminie Świerzawa w powiecie  złotoryjskim, w województwie dolnośląskim.
Zagrożony planami ekspansji górnictwa odkrywkowego jest unikatowy na skalę europejską Geopark “Kraina Wygasłych Wulkanów”, Zwycięzca w plebiscycie National Geographic Polska na „Cuda Polski 2025”, w którym udział wzięło 200 tys. osób.
W planach jest wywiezienie 40–tonowymi ciężarówkami, przez prawie 30 lat, 30 milionów ton kruszywa, niszcząc bezpowrotnie bogactwo przyrodnicze i krajobrazowe jedynej w Polsce „Krainy Wygasłych Wulkanów”. Stumetrowej głębokości wyrobisko o pow. 13 ha i 20-metrowe zwałowisko zewnętrzne o objętości 800 000 m3. To wszystko na 263 hektarowym terenie górniczym stanowiłoby przez 30 lat bombę ekologiczną dla zwierząt, roślin i ludzi.
Jest to jeden z trzech ostatnich fragmentów ciemnego nieba na Dolnym Śląsku. W bliskim kilkusetmetrowym sąsiedztwie obszarów chronionych Natura 2000 i Parku Krajobrazowego „Chełmy”. Wskazane założenia techniczne projektu eksploatacji są sprzeczne z obowiązującą polityką klimatyczną i istotnie przyczynić się mogą do pogłębienia niekorzystnych zmian klimatu.