Pod Prąd

sierpień-wrzesień 2021

102 dni po wydaniu przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej postanowienia nakazującego wstrzymanie wydobycia w Turowie, kopalnia odkrywkowa należąca do grupy kapitałowej PGE, funkcjonuje bez zmian. Czeski dyplomata w wywiadzie dla Rzeczpospolitej: „Mogę powiedzieć, że po wyborach w Republice Czeskiej dołożymy wszelkich starań, aby rozwiązać ten spór. To realne. Ale czy się faktycznie uda, nie wiem”.

Przypomnijmy, że TSUE nakazało Polsce wstrzymać wydobycie do czasu wydania wyroku  na skargę rządu Czech zarzucających nielegalne działanie kopalni  związanych z wydaniem koncesji na wydobycie węgla w Turowie do 2026 r. (następnie przedłużonej do 2044r)
Brak respektowania unijnego prawa skutkuje wstrzymaniem  akceptacji dla środków unijnych m.in. z Funduszu Odbudowy. Wcześniej brak wyraźnego określenia końca wydobycia i transformacji w Turowie spowodowało wstrzymanie dla regionu Bogatyni - Zgorzelca środków z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji.

Konferencja prasowa:

Mateusz Morawiecki twierdzi, że został „wprowadzony w błąd”

24 sierpnia 2021 na zaproszenie Starosty Mogileńskiego, Burmistrza Mogilna oraz Stowarzyszenia Ekologicznego Eko-Przyjezierze w Mogilnie odbyło się kolejne wyjazdowe spotkanie parlamentarnego zespołu do ratowania Pojezierza Wielkopolskiego.
Na zaproszenie organizatorów i Pani przewodniczącej zespołu parlamentarnego Pauliny Henning-Kloski zostały przedstawione dwie ekspertyzy dotyczące naprawy stosunków wodnych na pograniczu Wielkopolski i Kujaw. W spotkaniu brali udział naukowcy, samorządowcy, posłowie, przedstawiciel ZEPAK. Stronę społeczną i organizacje ekologiczne reprezentowali z Fundacji ‘’Rozwój Tak – Odkrywki Nie ‘’prezes Tomasz Waśniewski i Stowarzyszenie ‘’ Eko-Przyjezierze ‘’ prezes Józef Drzazgowski , Jan Szarek , Heliodor Ruciński i Marian Przybylski z Towarzystwa Miłośników miasta Strzelno.

Ekspertyzy przygotowali m.in. prof. Jan Przybyłek i jego zespół: ‘’Analiza Możliwości Zasilania Jezior Powidzkiego Parku Krajobrazowego Zasobami Wodnymi Rzeki Warty oraz Szczytowego Stanowiska Kanału Ślesińskigo ‘’.
Z kolei prof. Michał Habel i dr Bogumił Nowak dyr. RZGW w Poznaniu przedstawili projekt:  „Woda dla Kujaw-żywność dla Polski”, który zakłada przerzut wód ze zlewni Wisły do zlewni Odry.

Swoje badania przedstawił też ZEPAK, który chciałby wykorzystać infrastrukturę  terenów pokopalnianych do przerzutu wody z Kanału Ślesińskiego do odkrywki Jóźwin II B.
Ciekawy głos zabrał przedstawiciel zespołu Sprawiedliwej Transformacji dla wschodniej Wielkopolski mówiący o wsparciu finansowym i priorytecie naprawy stosunków wodnych w Powidzkim Parku Krajobrazowym .
Sytuacja, z którą się mierzymy pokazuje jakie wyzwania wiążą się z górnictwem odkrywkowym w kontekście jezior i wody. Odkrywka Tomisławice powstała na wododziale zlewni Wisły i Odry doprowadzając do zaniku rzeki Noteć na odcinku 30 km, osuszenia wód powierzchniowych i głębinowych ogólnie naruszając stosunki wodne na Kujawach i wschodniej Wielkopolsce. Ogrom zniszczeń jest nie do uwierzenia -  ktoś zapyta, gdzie Wisła gdzie Noteć i odkrywka Tomisławice czy zalewana odkrywka Lubstów?
Jezioro Gopło w tej chwili jest zasilane w 70% sztucznie z odwodnienia odkrywki Tomisławice . Woda z odwodnienia rzeką Pichną zasila jezioro Gopło, ale ten proces nie potrwa w nieskończoność, ale zakończy się w 2030 r. kiedy ustanie wydobycie oraz odwodnienie. Pojawią się wtedy ogromne problemy nie tylko dla jeziora, ale też dla rolnictwa czy zakładów cukrowniczych.
Dlatego ‘’ ŁĄCZY NAS WODA„ - woda to życie i to my musimy zadbać by te przedstawione projekty nie pozostały na papierze. Kopalnie odkrywkowe pozostawiły wieki bałagan który należy posprzątać i zająć się tym już teraz. Czas paliw kopalnych dobiegł końca żyjemy w XXI wieku i trwanie przy paliwach kopalnych to tak jak by rozpędzony pociąg pędził w kierunku przepaści i ta przepaść jest już na ostatniej prostej.
"Odkrywki żegnamy bez żalu, szczególnie w Wielkopolsce Wschodniej odchodzą do historii.  Jednak problemy zostają i to na długo. Zmasakrowane przez kopalnie jeziora można uratować. Jest plan, są naukowe ekspertyzy, brakuje pieniędzy, których nie ma na naprawę środowiska naturalnego – komentuje posiedzenie zespołu parlamentarnego Tomasz Waśniewski (Fundacja "RT- ON").

W Bełchatowie powstało Centrum Kształcenia Zawodowego i Branżowa Szkoły II stopnia. Lokalna prasa pisze o tym w kontekście  „przygotowania do transformacji”. Do 2038 roku planowane jest zakończenie wydobycia węgla w regionie. Według ekspertów z Instrat: odsetek pracowników po pięćdziesiątce wynosi w PGE ponad 60 proc., zaś w ZEPAKu jest to ok. 36 proc. Jeśli nałożymy na to harmonogram wyłączeń obu kompleksów, to widzimy, że wyzwanie przed jakim stoi zamykany za 10-15 lat Bełchatów może być mniejsze od tego, z jakim musi się zmierzyć Konin, którego węglowy koniec może nadejść za 5-10 lat – mówi Michał Hetmański, prezes Fundacji Instrat.

W regionie powrócił też temat włączenia Kleszczowa do gminy Bełchatów: „Władze województwa argumentują, że gmina Bełchatów ponosi koszty funkcjonowania kopalni oraz elektrowni w zbliżonym stopniu jak gmina Kleszczów. Poziom wód gruntowych na jej terenie jest niższy przez istnienie pobliskiej odkrywki węgla brunatnego. Urząd powołał się również na orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego z 2003r., które mówi o tym, że zmian granic administracyjnych można dokonywać, gdy przemawiają za tym względy gospodarcze, społeczne i kulturowe. Takie przesłanki, zdaniem wojewody, dotyczą gmin Kleszczów i Bełchatów”.

Trwa gorąca kampania wyborcza w Niemczech, gdyż już za miesiąc odbędą się wybory na urząd kanclerza. W ostatnim czasie kandydat CDU Armin Laschet, znany jako „przyjaciel” koncernu RWE i orędownik zniszczenia wsi w pobliżu odkrywki Gerzweiler w Nadrenii Północnej - Westfalii, „dołuje” w sondażach. Nie sprzyjają mu ani skutki tragicznych powodzi w Niemczech, sytuacja w Afganistanie, ale także plany zniszczenia wsi przy odkrywce Garzweiler. Zarzuca on Zielonym i SPD, że to de facto oni zgodzili się na poszerzenie odkrywki, kiedy jeszcze byli u władzy w Nadrenii Północnej-Westfalii. Mnoży się też krytyka co do niejawnych spotkań kandydata z koncernem RWE. W najbliższym czasie inicjatywa „wszystkie wsie zostają” planuje szereg akcji w regionie. Odbędzie się protest w Dusseldorfie, spacer po miejscowości Lützerath wraz z literacką oprawą, a 24 września ma się odbyć ogólnoniemiecki strajk klimatyczny, natomiast jesienią planowana jest akcja Ende Gelande. Klimat i protesty antyodkrywkowe mogą zgromadzić na ulicach Niemiec dziesiątki albo setki tysięcy osób i to na dwa dni przed wyborami.

Przez całe lato, od czerwca do końca sierpnia w Opolnie-Zdroju tuż nad krawędzią odkrywki odbywały się działania artystyczne w kooperacji w mieszkańcami – szczególnie tymi najmłodszymi. Rezydencje „Odkrywki” w ramach jubileuszu pleneru „Ziemia Zgorzelecka 1971” były neutralne wobec konfliktów wokół odkrywki i elektrowni Turów. Nie mniej, siłą rzeczy pojawiły się subtelne komentarze do degradacji środowiska czy do wyparcia tematu przyszłości regionu po wydobyciu - także dlatego, że oryginalny plener 1971 r. wprost nawiązywał do ochrony środowiska. Wszelkie komentarze, które mogłyby zakłócić relacje społeczne były szybko wyciszane, także w sposób radykalny - rzeźba sprawiedliwość społeczna została zniszczona, publikacja pierwszego i jedynego głosu mieszkańców co do przyszłości regionu została zablokowana, a teksty o braku dyskusji co do transformacji usunięce. Ingerowano także w program samej wystawy - także co do tytułu i przebiegu performance. Nie mniej tego rodzaju działania miękkie spotkały się z dobrym przyjęciem, pewnie też dlatego, że mieszkańcy od lat żyli w miejscu zupełnie zapomnianym i pomijanym przez różnego rodzaju działania aktywizujące. Mamy wrażenie, że obecnie mówienie o zniszczeniu Opolna nie jest już takie proste. Mieszkańcy, oczami osób z zewnątrz, zobaczyli, że ich mała ojczyzna ma walory turystyczne i estetyczne, że może się podobać, ale też podzielić losy Wigańcic Żytawskich, które także, wiele lat wcześniej, zostały zniszczone w związku z rozbudową kopalni odkrywkowej Turów.