Newsletter/ Obserwator TEPP (Transformacji Energetycznej Ponad Podziałami)

grudzień 2023

W obecnym numerze znajdują się min. ciekawe doniesienia na temat:

• pierwszej w Polsce linii bezpośredniej OZE
• pilotażowego projektu dot. efektywności energetycznej budynków
• zmian w ustawie wiatrakowej
• szans dla Turowa na transformację energetyczną
• produkcji ciepła z kopalni

Zapraszam,
Katarzyna Kubiczek

Alarmujący poziom dwutlenku węgla w atmosferze
Ostatnie badanie opublikowane w "Science" ujawnia, że poziom CO2 w atmosferze jest obecnie najwyższy od co najmniej 14 milionów lat. Badacze, analizując dane z ostatnich 66 milionów lat, użyli śladów biologicznych i geochemicznych, by precyzyjniej zrekonstruować historię stężeń CO2. Wyniki sugerują, że ludzkość wprowadziła Ziemię w nieznane wcześniej warunki klimatyczne, zwiększając poziom CO2 do 420 ppm. Eksperci podkreślają, że dalszy wzrost emisji do 2100 r. może doprowadzić do osiągnięcia poziomu nawet 600-800 ppm.

Adaptacja miast do zmian klimatu
Miasta o liczbie mieszkańców równej lub przekraczającej 20 tys. zostaną zobowiązane do stworzenia planów adaptacji do zmian klimatu (Miejskich Planów Adaptacyjnych - MPA), a samorządy województw będą dodatkowo zobowiązane do działań adaptacyjnych, zgodnie z projektem noweli Prawa ochrony środowiska. Projekt przewiduje, że studium uwarunkowań musi uwzględniać analizę ryzyka klimatycznego z MPA, a wnioski o lokalizację inwestycji publicznych będą musiały uwzględniać wpływ na środowisko i podatność na zmiany klimatu.

a) OZE

Pierwsza na świecie farma perowskitówChińska firma Three Gorges uruchomiła pierwszą na świecie pilotażową farmę PV na pustyni Kubuqi, wykorzystującą panele fotowoltaiczne oparte na perowskitach. Choć farma o mocy 1 MW jest częścią większej instalacji, to stanowi ona innowacyjny krok w badaniach nad perowskitami, materiałami uważanymi za przyszłość fotowoltaiki. Firma planuje testy w różnych regionach, oceniając zachowanie perowskitów w różnych warunkach klimatycznych.

Nowe rozwiązanie w dostawie energii odnawialnej w Polsce
Mondelez Polska Production stał się pionierem wykorzystania nowego rozwiązania energetycznego, tzw. linii bezpośredniej, umożliwiającej przesył energii odnawialnej bez udziału publicznych sieci dystrybucyjnych. Długość linii wynosi 35 m, a jej maksymalne napięcie pracy to 15,75 kV. Zakład Mondelez Polska Production, zlokalizowany na Opolszczyźnie, będzie zasilany przez elektrownię fotowoltaiczną o mocy 999 kWp.

b) efektywność energetyczna

Świadectwo energetyczne a audyt – koszty, zakres i znaczenie dla efektywnej termomodernizacji budynków
Świadectwo charakterystyki energetycznej i audyt energetyczny to kluczowe dokumenty informujące o stanie energetycznym budynków, jednak różnią się zakresem i kosztem wykonania. Audyt oferuje kompleksowe informacje dotyczące parametrów technicznych i ekonomicznych termomodernizacji, ale nie jest obowiązkowy. Świadectwo musi posiadać natomiast każdy lokal i budynek, który jest m.in. sprzedawany, czy wynajmowany. Mimo że audyt jest droższy niż świadectwo, oba dokumenty pełnią istotną rolę w efektywnym zarządzaniu energią i oszczędnościach w budynkach, zwłaszcza w kontekście planowanych zmian wprowadzających klasy energetyczne od nowego roku.

Projekt głębokiej termomodernizacji miast
Kraków jest liderem pilotażowego projektu NEEST (NetZero Emission and Environmentally Sustainable Territories) mającego na celu rozwinięcie praktycznych rozwiązań w dziedzinie efektywności energetycznej budynków. Projekt skupia się na głębokiej termomodernizacji osiedli, obejmując budynki mieszkalne, usługowe, użyteczności publicznej i jednorodzinne, zmierzając do niemal zerowych emisji z tych budynków. Projekt ma także na celu przygotowanie modelowych rozwiązań dla obszarów miejskich, korzystając z Symulatora Systemu Energetycznego Miasta.

c) transport

Nowe normy w transporcie drogowym
Parlament i Rada UE uzgodniły wstępne przepisy dotyczące nowej normy Euro 7 mającej na celu ograniczenie emisji w transporcie drogowym. Zmieniono limity emisji spalin dla samochodów osobowych i dostawczych, a także wprowadzono rygorystyczniejsze limity dla autobusów i ciężarówek. Porozumienie obejmuje również limity emisji cząstek stałych z opon i wprowadza minimalne wymagania dotyczące trwałości akumulatorów w pojazdach elektrycznych.

Strefa Czystego Transportu w Warszawie
Rada Warszawy przyjęła uchwałę o utworzeniu Strefy Czystego Transportu (SCT), zakazującej starszym samochodom wjazdu do wyznaczonego obszaru od 1 lipca 2024 r. Zakaz obejmie samochody z silnikiem diesla starsze niż 18 lat i benzynowe starsze niż 27 lat. Mieszkańcy strefy, płacący podatki w Warszawie, otrzymają derogację do stycznia 2028 r. z limitem: 13 lat dla dieselów i 22 lata dla benzyniaków. Decyzja spotkała się z protestami i sprzeciwem wojewody mazowieckiego, który zapowiedział analizę legalności uchwały.

Dodatkowe pieniądze dla obszarów wiejskich
Program Energia dla Wsi ogłasza zwiększenie budżetu i wydłużenie terminu składania wniosków do 29 lutego 2024 r. Program, realizowany przez NFOŚiGW, oferuje dotacje i pożyczki na inwestycje w OZE na obszarach wiejskich. Wsparcie obejmuje elektrownie fotowoltaiczne, wiatrowe, wodne, biogazownie i magazyny energii. Do połowy listopada wpłynęło 160 wniosków, z czego 76 dotyczyło dofinansowania biogazowni rolniczych, a 2 złożone aplikacje dotyczyły mikroelektrowni wodnych i elektrowni fotowoltaicznych.

Innowacyjna biogazownia w Wielkopolsce
Rolnicze Gospodarstwo Doświadczalne Dłoń, należące do Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, gospodaruje 630 ha ziemi, prowadząc produkcję zwierzęcą i roślinną. Posiadają mikrobiogazownię o mocy 40 kW, która przetwarza rocznie około 3 tysięcy ton obornika na energię elektryczną i ciepło. Inwestycja kosztowała 2,2 mln zł i ma potencjał zastosowania w gospodarstwach od 50 do 300 krów. Biogazownia wspiera zrównoważoną gospodarkę i została dofinansowana przez Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu.

Ta technologia zdominuje sektor fotowoltaiki
Naukowcy przewidują, że w ciągu najbliższych 5-6 lat dominującą technologią w branży fotowoltaicznej będzie interdigitated back contact (IBC), która umożliwia uzyskanie niczym nie przesłoniętego styku ogniwa, bez pośrednictwa metalowych styków. Firma LONGi zainwestowała ponad 2,54 mld euro w badania i rozwój, prezentując najnowsze osiągnięcie - ogniwa słoneczne HPBC, które ustalają nowy standard branżowy z sprawnością powyżej 25% w produkcji masowej.

Rewolucja w przechowywaniu wodoru
Sunex, polski producent rozwiązań z obszaru OZE, chce stać się liderem w Europie w produkcji zbiorników kompozytowych z włókien węglowych na przechowywanie wodoru. Firma zamierza zainwestować około 45 mln zł w projekty związane z zbiornikami kompozytowymi, stanowiącymi ekonomiczną i ekologiczną alternatywę dla zbiorników stalowych w instalacjach grzewczych. Te innowacyjne zbiorniki mogą być wykorzystywane do magazynowania wodoru, przechowując nadwyżki energii z instalacji PV i innych OZE.

Krok w kierunku reformy rynku energii
Unijne instytucje osiągnęły wstępne porozumienie w sprawie reformy rynku energii elektrycznej, mającej zmniejszyć zależność od cen paliw kopalnych, chronić konsumentów i przyspieszyć rozwój OZE. W ramach porozumienia państwa członkowskie będą mogły wspierać umowy PPA (Power Purchase Agreement), a Rada otrzyma uprawnienia do ogłaszania kryzysu energetycznego. Przewiduje się także wprowadzenie kontraktów różnicowych dla nowych instalacji OZE po trzyletnim okresie przejściowym.

Rewolucja w ustawie wiatrakowej?
KO i Trzecia Droga prezentują nowy plan liberalizacji ustawy wiatrakowej, zaskakując różnicą od wcześniejszych zapowiedzi. Propozycja obejmuje liczne reformy, w tym zniesienie zasady 10H dotyczącej minimalnej odległości wiatraków od zabudowy. Odległość miałaby zależeć od emitowanego hałasu elektrowni. Projekt zakłada również przedłużenie zamrożenia cen energii do połowy 2024 r. i obowiązek sprzedaży wytworzonej energii na giełdach towarowych.

Rozszerzenie programu Mój Prąd o elektrownie wiatrowe
NFOŚiGW zakończył przyjmowanie wniosków na dotacje w piątej edycji programu Mój Prąd i rozpoczął przygotowania do uruchomienia szóstej edycji na 2024 r. NFOŚiGW rozważa rozszerzenie programu o przydomowe elektrownie wiatrowe. Decyzje o nowym programie zależne będą od nowego kierownictwa Ministerstwa Klimatu i Środowiska, a możliwe dofinansowanie na domowe turbiny wiatrowe może być także włączone do osobnego programu dotacji.

Dofinansowanie innowacyjnych technologii odnawialnej energii cieplnej
PGNiG Termika otrzymała dofinansowanie z NFOŚiGW na inwestycje w zakresie odzysku i akumulacji ciepła w warszawskich zakładach w Siekierkach i Żeraniu. Te nowoczesne technologie mają zwiększyć efektywność energetyczną Elektrociepłowni Żerań oraz umożliwić generowanie ciepła bez dodatkowego paliwa w Elektrociepłowni Siekierki poprzez odzysk ciepła odpadowego ze spalin kotła biomasowego. Inwestycje poprawią bezpieczeństwo dostaw ciepła i wpłyną pozytywnie na jakość powietrza.

Pieniądze na OZE dla klastrów i spółdzielni energetycznych
Klastry energii i spółdzielnie energetyczne mogą ubiegać się o dofinansowanie na projekty związane z OZE, magazynami energii i infrastrukturą związaną z energią. Minister Rozwoju i Technologii zatwierdziła regulamin konkursu w ramach programu B2.2.2, finansowanego z Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności. Liczbę projektów dofinansowanych zwiększono z 10 do 20, a budżet wynosi około 532 mln zł. Nabór wniosków trwa od 11 września 2023 r. do 29 lutego 2024 r.

Szokujące skutki smogu w Polsce
Najnowsze badania nad szkodliwością spalania węgla w Polsce sugerują, że smog jest przyczyną większej liczby zgonów, niż wcześniej zakładano - różnica wynosi przynajmniej 10 tys. rocznie. Wykazano, że ryzyko zgonu związane z pyłem z elektrowni węglowych jest dwukrotnie wyższe niż ogólnego pyłu "ze wszystkich źródeł". W Polsce, gdzie głównym źródłem emisji PM2,5 są jednak domowe kotły na węgiel, szacowana liczba przedwczesnych zgonów związanych z długoterminowym narażeniem na pył wynosi 48 300 rocznie.

Możliwości inwestycji dla MŚP w Polsce
PKO Leasing podpisał umowę z Europejskim Funduszem Inwestycyjnym (EFI) w ramach programu InvestEU umożliwiając dostęp do finansowania inwestycji dla małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, w tym start-upów oraz projektów z zakresu OZE. Umowa obejmuje gwarancję na dystrybucję leasingu zabezpieczonego z InvestEU, a PKO Leasing planuje przeznaczyć dla polskich przedsiębiorców ponad 2 mld zł finansowania na leasing i pożyczki. Program InvestEU ma być realizowany w latach 2024-2025.

Wyzwania i szanse dla regionu Turowa
W Zgorzelcu przedstawiono unikalne obliczenia dotyczące transformacji energetycznej regionu, wykonane przez Marcina Popkiewicza. Warsztaty, zorganizowane przez Porozumienie dla Trójziemia oraz ZKlaster, skierowane były do samorządów, biznesu oraz społeczności lokalnej. Podkreślono konieczność współpracy międzynarodowej i szybkiego przygotowania się do transformacji, a także realizowania projektów mających na celu samowystarczalność energetyczną i zrównoważony rozwój regionu.

Magazyn energii z baterii autobusów elektrycznych stabilizuje sieć w Małopolsce
W miejscowości Ochotnica Dolna, w Małopolsce, operator sieci Tauron Dystrybucja uruchomił magazyn energii oparty na bateriach z autobusów elektrycznych. Inwestycja ma pomóc w zarządzaniu nadwyżkami energii od prosumentów w lokalnej sieci niskiego napięcia. Magazyn o mocy 50 kW i pojemności 16 kWh stabilizuje parametry sieci, a dedykowany system zarządzania energią optymalizuje pracę baterii, umożliwiając zdalną kontrolę nad urządzeniem.

Politechnika Gdańska na czele zielonych uczelni
Politechnika Gdańska po raz drugi zajęła czołowe miejsce w Polsce i 197. na świecie w rankingu UI GreenMetric 2023, podkreślając swoje zaangażowanie do zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska. Uczelnia uzyskała ponad 82% punktów, wyróżniając się zwłaszcza w obszarach edukacji i badań (90%), transportu (89%), oraz zarządzania odpadami (88%). Ranking, zorganizowany przez Uniwersytet Indonezyjski, obejmuje uczelnie z całego świata, a Politechnika Gdańska zdobyła wysoką pozycję obok innych europejskich liderów.

Rekordowa sprzedaż osobowych elektryków
Rynek pojazdów elektrycznych rośnie dynamicznie - w tym roku sprzedaż osobowych elektryków ma globalnie wzrosnąć o 36%, a w USA nawet o 50%. Szybki wzrost popularności samochodów elektrycznych odnotowuje się także w krajach wschodzących, tj. w Indiach, czy Tajlandii. W drugiej strony, postępy w wycofaniu pojazdów spalinowych są ograniczone, a deklaracje producentów dotyczące zobowiązań klimatycznych nie obejmują w pełni pojazdów sprzedawanych na rynku.

Stopniowe wycofywanie się z paliw kopalnych
COP28 zakończył się porozumieniem delegatów z prawie 200 państw w sprawie stopniowego wycofywania się z paliw kopalnych. Deklaracja zakłada ograniczenie szczytowych emisji dwutlenku węgla do 2025 r. i wezwanie do trzykrotnego zwiększenia produkcji energii z odnawialnych źródeł do 2030 r. Pomimo entuzjazmu przewodniczącego COP, niektórzy krytykują umowny język dokumentu. Wśród braków wymienia się m.in. niewystarczające finansowanie i brak konkretnych terminów dla działań transformacyjnych.

Wykorzystanie kopalni do produkcji ciepłą
W północno-wschodniej Anglii, zamknięta kopalnia stała się źródłem zielonej energii cieplnej dla miasta. Przetworzone, nieużywane wyrobiska, zalane wodą, okazały się efektywnym magazynem energii cieplnej, wykorzystywanym do ogrzewania mieszkań i budynków. Zalane wyrobiska, położone około 150 m pod ziemią, mają temperaturę ok. 15 stopni Celsjusza. Poprzez pompowanie wody na powierzchnię i jej przetwarzanie w pompie ciepła, uzyskuje się ciepło, które ogrzewa wodę, a następnie trafia do sieci ciepłowniczej obsługującej miasto.