Newsletter/ Obserwator TEPP (Transformacji Energetycznej Ponad Podziałami)

styczeń 2024

W obecnym numerze znajdują się min. ciekawe doniesienia na temat:
• innowacyjnych wiatraków z niskoemisyjnej stali
• pierwszego na świecie wodorowego samolotu
• energii odnawialnej otrzymywanej z mirkoorganizmów
• rekordowej ilości OZE w Polsce
• nieuniknionych zmian w sektorze górniczym
Zapraszam,
Katarzyna Kubiczek

Czy w Polsce będzie nowy park narodowy?
Wiceminister Klimatu i Środowiska wyraził nadzieję na utworzenie pierwszego od ponad 20 lat parku narodowego. Jednym z potencjalnych miejsc jest Turnicki Park Narodowy, ale decyzja o utworzeniu parku jest procesem, który wymaga uwzględnienia opinii wielu zainteresowanych podmiotów. Wiceszef MKiŚ zaznaczył także potrzebę zmiany modelu finansowania w Funduszu Leśnym, aby środki trafiały do lokalnych społeczności i wspierały rozwój turystyki.

a) OZE

Pierwsza farma fotowoltaiczna z linią bezpośrednią w Polsce
W województwie opolskim uruchomiono pierwszą farmę PV, która przesyła energię do odbiorcy za pomocą linii bezpośredniej - inwestycję tę uznano za pionierską na polskim rynku OZE. Linie bezpośrednie umożliwiają bezpośrednie połączenie instalacji wytwórczych z odbiorcami, pomijając publiczne sieci dystrybucyjne. Farma fotowoltaiczna w Skarbimierzu zasila fabrykę produkującą słodycze. Inwestor planuje kolejne inwestycje w fotowoltaikę przy innych zakładach.

Ogromny magazyn energii powstał w elektrowni węglowej
Podłączono jeden z największych bateryjnych magazynów energii w Wielkiej Brytanii, który powstał na terenie byłej elektrowni węglowej. Ma on poprawić elastyczność i niezawodność sieci elektroenergetycznej. Bateryjny magazyn, o mocy 100 MW i pojemności 100 MWh, gromadzić będzie nadwyżki energii z morskich farm wiatrowych, zwiększając zdolność równoważenia sieci. Projekt stanowi krok w kierunku zero netto dla systemu energetycznego Wielkiej Brytanii.

Innowacyjne rozwiązanie do produkcji wiatraków
Firma Vestas buduje w Polsce pierwszą na świecie farmę wiatrową z niskoemisyjnej stali. Stal produkowana w Belgii, a przetwarzana w Hiszpanii, zostanie użyta do budowy morskiej elektrowni wiatrowej Baltic Power Orlenu i Northland Power. Vestas uważa, że dzięki tej stalowej innowacji, redukcja śladu węglowego w całym łańcuchu dostaw wyniesie aż 66%. Przeniesienie produkcji do krajów, gdzie stal powstaje przy użyciu energii odnawialnej, wskazuje na rosnące znaczenie śladu węglowego dla inwestorów.

W Polsce powstaje jeden z największych magazynów energii
W Polsce powstaje gigantyczny bateryjny magazyn energii o mocy 400 MW, który będzie w stanie zaopatrywać ponad 100 tys. gospodarstw domowych. To jeden z największych magazynów energii w Europie, który będzie przechować nadwyżkę energii elektrycznej z OZE, a także wzmocni bezpieczeństwo energetyczne krajowej sieci. W Polsce, choć technologia bateryjnych magazynów energii raczkuje, istnieje już kilka mniejszych magazynów, a firmy energetyczne mając na celu osiągnięcie co najmniej 800 MW mocy w magazynach do 2030 r.

b) efektywność energetyczna

Potrzeba zmian w przepisach dot. termomodernizacji budynków
Zgodnie z rządową strategią do 2030 r. termomodernizacja budynków powinna przyspieszyć, jednak wciąż brakuje przepisów i koordynacji, co może uniemożliwić realizację planów. Branża postuluje zmiany w rozporządzeniu dotyczącym warunków technicznych, utworzenie międzyresortowego organu ds. budownictwa oraz nowego działu dotyczącego zrównoważonego budownictwa. Przewiduje się konieczność przeprowadzenia 236 tys. termomodernizacji rocznie do 2030 r.

Nowe obowiązki dot. efektywności energetycznej
Nowa unijna dyrektywa dotycząca efektywności energetycznej, obowiązująca od września 2023 r., zakłada redukcję zużycia energii końcowej o 11,7% do 2030 r. Firmy, których średni wolumen zużytej energii w ciągu ostatnich trzech lat przekroczył 2778 MWh, są zobowiązane do przeprowadzenia audytu energetycznego. Przedsiębiorstwa z wyższym zużyciem energii zostaną zobowiązane natomiast do posiadania i utrzymania Systemu Zarządzania Energią, co pozwoli zwiększyć świadomość i zaangażowanie w zrównoważoną konsumpcję.

c) transport

Pierwszy na świecie samolot napędzany wodorem
Szwajcarski start-up przedstawił pierwszy na świecie samolot pionowego startu i lądowania (VTOL) napędzany wodorem. Sirius Jet jest zeroemisyjnym samolotem z wodorowo-elektrycznym napędem, zdolnym do długich lotów, imponujących prędkości i wysokich lotów przy minimalnym hałasie. Pierwsze loty demonstracyjne planowane są na 2025 r., a dostawy komercyjne na 2028 r.

Program dofinansowania dla rolników na OZE
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) uruchamia program dofinansowania dla rolników na biogazownie rolnicze, instalacje PV oraz magazyny energii. Nabór wniosków rozpocznie się 25 stycznia i potrwa do 23 lutego 2024 r. Program obejmuje trzy obszary wsparcia: budowę biogazowni rolniczych, zakup mikroinstalacji PV i instalacji do wytwarzania energii cieplnej ze słońca, oraz inwestycje poprawiające efektywność energetyczną zabudowań gospodarskich.

Wykorzystanie pyłu księżycowego do produkcji ogniw fotowoltaicznych
Niemieccy naukowcy pracują nad innowacyjną technologią wykorzystującą pył księżycowy do produkcji paneli PV. Projekt o nazwie "SoMo" ma na celu wytwarzanie ogniw fotowoltaicznych z regolitu księżycowego, co może stanowić kluczowy krok w budowie przyszłych baz załogowych na Księżycu. Technologia ta ma pomóc w redukcji kosztów transportu rakietowego, a badania są ważnym wkładem Niemiec w europejskie misje księżycowe oraz program Artemis NASA.

Energia odnawialna z ziemi i bakterii
Naukowcy z Northwestern University opracowali glebowe mikrobiologiczne ogniwa paliwowe (SMFC), które zdolne są pozyskiwać energię z mikroorganizmów w ziemi, oferując obiecujące odnawialne źródło energii do zasilania urządzeń o niskim poborze mocy. Te ogniwa mogą stanowić alternatywę dla tradycyjnych baterii zawierających szkodliwe substancje. Przeprowadzone testy wykazały, że SMFC generuje 120% więcej mocy niż inne technologie, działając zarówno w suchych, jak i mokrych warunkach glebowych.

Innowacyjna metoda recyklingu paneli fotowoltaicznych
2loop Tech S.A. zakończyła proces laboratoryjny innowacyjnej metody recyklingu paneli PV, umożliwiającej prawie całkowity odzysk cennych surowców. Firma uruchamia również pierwszy wyspecjalizowany zakład w Polsce, zdolny przetworzyć do 2 tys. ton paneli rocznie. Metoda pozwala na odzyskanie szkła, aluminium, krzemu, miedzi, srebra, cyny, ołowiu i polimerów, zwiększając tym samym szanse na zrównoważony rozwój.

Energia z wiatru zmieni przyszłość energetyki
Farma wiatrowa South Fork Wind w Nowym Jorku jest pionierską farmą działającą na pełnym morzu - dostarcza energię do sieci elektrycznej, zasilając 70 tys. gospodarstw domowych. Ten historyczny moment symbolizuje przełom w amerykańskiej energetyce odnawialnej. South Fork Wind, będąca efektem współpracy różnych podmiotów, będzie eliminować do 6 mln ton emisji dwutlenku węgla rocznie, równoważąc to wycofaniem 60 tys. samochodów z ruchu przez 25 lat.

Gwałtowny rozwój energetyki wiatrowej w Europie
Kraje UE i około 300 firm zatwierdziły unijne plany na rzecz transformacji energetycznej, przeciwne były tylko Węgry. Decyzja ma na celu zwiększenie mocy produkcyjnych przemysłu wiatrowego, aby osiągnąć cel 42,5% energii z OZE do 2030 r. Zmiany obejmują również system aukcyjny energii odnawialnej w sposób, który zapewni lokalnym producentom przewagę . Inwestycje w lokalne moce wytwórcze zyskują na znaczeniu, rozwiązując przeszkody w rozwoju energetyki wiatrowej na poziomie krajowym.

Brak regulacji dla branży magazynów energii
Branża magazynów energii w Polsce podkreśla ożywienie na rynku, ale także potrzebę wsparcia dotacyjnego i regulacji ułatwiających inwestycje. Eksperci wskazują na rozwój magazynów energii w Europie, lecz braki w regulacjach dot. usług elastyczności, definicji i eliminacji podwójnych obciążeń podatkowych stanowią wyzwania dla rozwoju magazynów energii w Polsce. Inwestorzy apelują o stabilne i przewidywalne regulacje oraz perspektywę rozwoju magazynów energii, aby osiągnąć cele inwestycyjne.

Nowa lista projektów transgranicznych wspierających zieloną transformację
Komisja Europejska ogłosiła szóstą listę projektów transgranicznych PCI i PMI, mających wspierać efektywność energetyczną i cele klimatyczne UE. Spośród 166 zakwalifikowanych projektów, ponad połowę stanowią przedsięwzięcia z obszaru elektroenergetyki, w tym linie przesyłowe i inteligentne sieci. Polska zaangażowana jest w trzy projekty, w tym Harmony Link, Bifrost, oraz Nordycko-Bałtycki Korytarz Wodorowy. Lista teraz zostanie przekazana Parlamentowi Europejskiemu i Radzie UE do zatwierdzenia lub odrzucenia.

Problemy z wypłatami dotacji w programie Czyste Powietrze
Ministerstwo Klimatu i Środowiska poszukuje tymczasowego rozwiązania, aby wypłacić zaległe dotacje do czasu pojawienia się unijnych środków z programu Feniks, które mają finansować Czyste Powietrze. Zaległości w wypłatach przekroczyły 300 mln zł, a resort pracuje nad środkami zaradczymi. Resort planuje także wprowadzenie zmian w dotacjach na pompy ciepła w programie Czyste Powietrze, które mają na celu wyeliminowanie nieefektywnych instalacji i przyspieszenie czasu rozpatrywania wniosków.

Boom Magazynów Energii w Niemczech
W 2023 r. liczba magazynów energii w niemieckich domach prosumentów podwoiła się, osiągając liczbę 573 tys. W rezultacie całkowita liczba domowych magazynów wzrosła do 1,197 mln, co daje łączną pojemność ok. 12 GWh. Potencjał magazynów energii w Niemczech jest jednak nadal niedoceniany, konieczne są nowe rządowe strategie oraz elastyczne ramy prawne, aby zwiększyć ich wykorzystanie. Branża fotowoltaiki wzywa również do uznania magazynowania energii za kluczowy element systemu energetycznego.

Net-billing - wyzwania dla przedsiębiorców
Nowe przepisy ustawy o OZE wprowadzają system net-bilingu dla prosumentów zgłaszających przyłączenie mikroinstalacji po 31 marca 2022 r. Dla przedsiębiorców korzystających z net-bilingu, szczególnie w kontekście podatku VAT i rozliczania depozytu prosumenckiego, pojawiają się wyzwania, generując kontrowersje dotyczące momentu powstania obowiązku podatkowego i podstawy opodatkowania. Ostateczne interpretacje podatkowe i sądowe mogą mieć istotne znaczenie dla prosumentów-przedsiębiorców.

Polskie regiony mogą otrzymać granty z Horyzontu Europa
Polskie regiony mogą zdobyć środki na adaptację do zmian klimatu w ramach programu Horyzont Europa. Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE informuje o naborze do projektów CLIMAAX i Path2Resilience. W ramach CLIMAAX, granty do 300 tys. euro są dostępne dla regionów, które chcą doskonalić zarządzanie ryzykiem klimatycznym. Path2Resilience oferuje natomiast dofinansowanie do 210 tys. euro na projekty, które mają na celu wspieranie adaptacji regionów do zmian klimatycznych.

W Wielkopolsce dzięki kogeneracji wytwarzana jest zielona energia
W Kościanie, Wodociągi Miejskie wykorzystują biogaz ze ścieków, wytworzony w nowej instalacji kogeneracyjnej do produkcji energii elektrycznej. Dzięki temu nakłady na instalację zwrócą się w kilkanaście miesięcy, a używając odnawialnych źródeł energii, ilość kupowanej energii elektrycznej spadnie o połowę. W ciągu pierwszego miesiąca nowa instalacja wytworzyła ponad 88 tysięcy kWh energii elektrycznej, stanowiąc kolejny krok Kościana w kierunku zielonej energii.

Narzędzie edukacyjne Uniwersytetu Warszawskiego
Kalkulator Usług Ekosystemowych Drzew umożliwia sprawdzenie korzyści świadczonych przez drzewa w miastach. Autor narzędzia, dr. Zbigniew Szkop, wyjaśnia, że drzewa pomagają obniżać temperaturę, poprawiają jakość powietrza, ograniczają spływ wód deszczowych i zwiększają atrakcyjność okolicy. Kalkulator jest bezpłatny i dedykowany edukacji ekologicznej młodzieży, dostarczając orientacyjne ilości korzyści ekosystemowych oraz ich wartość ekonomiczną, bazując na podstawowych informacjach o drzewie.

Aż za dużo energii z OZE
Wiatraki w Polsce osiągnęły rekordową produkcję energii elektrycznej podczas świątecznego okresu, generując nawet 7-8 GWh mocy w godzinach szczytu. Wysoka wydajność turbin wiatrowych wymagała jednak nierynkowej redukcji generacji, co oznaczało konieczność wyłączenia niektórych wiatraków. PSE musiały zrównoważyć system, a część nadmiarowej energii eksportować do innych krajów. Pomimo korzyści z OZE, takie sytuacje ujawniają wyzwania związane z elastycznością i infrastrukturą energetyczną w Polsce.

Przyspieszenie transformacji energetycznej w Polsce
W Polsce do 2030 r. zamkniętych zostanie prawdopodobnie ok. 20 kopalni węgla kamiennego i brunatnego, a jedynie trzy do czterech pozostanie otwartych. Polska Zielona Sieć przekonuje, że przyspieszenie transformacji energetycznej jest niezbędne, biorąc pod uwagę rosnący udział OZE w miksie energetycznym i planach uzyskania 68% zielonej energii do 2030 r. Udział węgla w produkcji energii w Polsce spadł już o blisko 30% w ciągu ostatnich ośmiu lat.

Odchodzenie Chin od paliw kopalnych
Chiński gigant energetyczny, Sinopec, przewiduje, że zużycie węgla w Chinach osiągnie szczyt ok. 2025 r., sięgając 4,37 mld ton. Szczyt zużycia ropy nastąpi natomiast w latach 2026–2030 (osiągając 800 mln ton), a zapotrzebowanie na gaz spadnie do 2040 r. Do 2045 r. energia z OZE, głównie ze źródeł słonecznych i wiatrowych, przekroczy natomiast równowartość 3 mld ton węgla, a do 2060 r. stanie się dominującym źródłem energii pokrywającym ponad połowę zużycia energii.