Newsletter/ Obserwator TEPP (Transformacji Energetycznej Ponad Podziałami)

kwiecień 2023

W obecnym numerze znajdują się min. ciekawe doniesienia na temat:
- recyklingu akumulatorów z elektryków
- innowacyjnego systemu wychwytywania CO2
- zmian w systemie EU ETS
- nowego obowiązku posiadania świadectw charakterystyki energetycznej budynków
- pierwszego wodorowego miasta w Polsce

Zapraszam,
Katarzyna Kubiczek

Utrata lodu z Grenlandii i Antarktydy bije nowy rekord
Opublikowany niespełna 2 tygodnie temu raport stwierdza, że ​​utrata lodu z Grenlandii i Antarktydy wzrosła pięciokrotnie od lat 90. XX wieku i obecnie odpowiada za jedną czwartą wzrostu poziomu mórz.

Niemcy zamykają, a Finlandia otwiera elektrownie jądrowe
15 kwietnia Niemcy zamknęli trzy ostatnie elektrownie atomowe, a dzień później w niemieckiem miksie nie było już energii jądrowej. W tym samym czasie, w Finlandii, pracę zaczął blok Olkiluoto 3 z reaktorem EPR dostarczonym przez EDF. Elektrownia znajdująca się na wyspie Olkiluoto uruchomiła trzeci blok, który miał powstać jeszcze w 2009 r.

Ogromne koszty budowy elektrowni jądrowych
Wg. raportu przygotowanego przez Baker McKenzie oraz Polityki Insight koszt inwestycji w energetykę jądrową w Polsce w latach 2026-2039 może wynieść ponad 1 bln zł. W długiej perspektywie budowa reaktorów może wymagać bezpośredniej partycypacji odbiorców energii w kosztach. Wg. autorów bezpieczeństwo energetyczne zostałoby osiągnięte dopiero poprzez zwiększenie liczby inwestycji w reaktory jądrowe (konwencjonalne i małe reaktory).

Komentarz Redakcji:
Artykuł zaprzecza upowszechnianemu mitowi o taniej energii z atomu. Przypominamy ustalenia ekspertyzy dla Senatu prof. Szablewskiego z PAN z lutego 23 „technologie w zakresie energetyki jądrowej są jedynymi, których koszty stale i szybko rosną… ". Według ostatnich szacunków uśredniony, całkowity jednostkowy koszt wytworzenia 1kWh w źródłach solarnych i wiatrowych spadł w okresie 2009-2021 odpowiednio o 90% i 72%, podczas gdy w tym samym czasie w energetyce jądrowej wzrósł o 36%.”

a) OZE

Czy wiatraki zagrażają ptakom?
W Szkocji, na morskiej farmie wiatrowej Aberdeen Bay Wind Farm przeprowadzono badania by sprawdzić jak farma wiatrowa wpływa na ptaki. W przypadku tej konkretnej morskiej farmy wiatrowej ptaki przez dwa lata badania ani razu nie uderzyły w wiatrak. Mewy czy głuptaki po prostu omijały turbiny lub przelatywały pomiędzy wiatrakami.

Za dużo energii z OZE
Pod koniec kwietnia w Europie energii z elektrowni wiatrowych było tak dużo, że ceny energii elektrycznej na giełdzie Epex Spot w Amsterdamie były ujemne i holenderskim klientom dopłacano za korzystanie z OZE. W Polsce OZE także wytworzyły bardzo dużo energii, lecz - w odróżnieniu od Holandii - PSE odłączyły część odnawialnych źródeł energii od systemu.

b) efektywność energetyczna

Uniwersalny, samowystarczalny dom
Daniel Cieślik oraz pracowania ANTA zaprojektowali pierwszy w Polsce uniwersalny, samowystarczalny energetycznie budynek, który można indywidualnie konfigurować na potrzeby klienta. Parterowy dom o powierzchni 143,6 m2 może posiadać (w zależności od wybranego wariantu) dach fotowoltaiczny, fasadę fotowoltaiczną lub carport, a także technologie magazynowania i zarządzania energią.

Samowystarczalność energetyczna polskich dróg
Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA) planuje zwiększać samowystarczalność energetyczną dróg. Już teraz OZE wykorzystywane jest do zasilania niektórych znaków drogowych oraz na potrzeby MOP-ów i obwodów drogowych. W przyszłości energia z PV zasilić ma także oświetlenia dróg i tuneli.

c) transport

Potencjał sektora bateryjnego w Polsce
Polska jest jednym z liderów produkcji baterii dla aut elektrycznych w Europie i drugim co do wielkości producentem baterii na świecie. W Biskupicach Podgórnych (Dolny Śląsk) znajduje się natomiast największa fabryka akumulatorów w Europie. Polskie akumulatory stanowią 2,4% całego polskiego eksportu, a sam sektor wart jest 38 mld zł.

W Europie powstanie pierwszy zakład do recyklingu akumulatorów z elektryków
W Niemczech, w Magdeburgu, firma Battery Lifecycle Company wybuduje pierwszy w Europie w pełni zautomatyzowany system do rozładowywania i demontażu modułów akumulatorowych z samochodów elektrycznych. Technologię dostarczy firma Bosch Rexroth. Przewiduje się, że do 2030 r. w Europie potrzebny będzie recykling do 420 tys. ton metrycznych materiałów akumulatorowych rocznie.

Ministerstwo szykuje zmiany dla biogazowni rolniczych
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi chce ułatwić inwestowanie w biogazownie rolnicze. Pracuje nad przepisami, które wspierałyby projekty o mocy energetycznej nie większej niż 3,5 MW, a inwestycje miałyby mieć uproszczoną drogę decyzyjną. Krajowy potencjał produkcji biogazu ma osiągnąć 7,8 mld m3 rocznie lub nawet dwa razy więcej, jeśli do wytwarzania biogazu wykorzystane byłyby surowce z przetwórstwa rolno-spożywczego.

Komentarz Redakcji:
Biogaz (jak i gaz kopalny, choć ten ma ślad węglowy) ma olbrzymie znaczenie dla bilansowania do 100 % energii z wiatru i słońca w systemie energetycznym Polski. Potencjalna energia atomowa nie ma znaczenia uzupełniającego - bilansującego (to kolejny mit), wręcz może być konkurencyjna wobec OZE. Świadczy o tym już wyłączenie 23 kwietnia 2 200 MW mocy ze słońca, gdyż nie było możliwości zmniejszenia tzw. mocy systemowych KSE (podstawy) 9 000 MW z węgla.

Nowa technologia wychwytywania dwutlenku węgla
Amerykański startup CarbonCapture chce w 2024 r. uruchomić autorski system wychwytu CO2. Technologia bazuje na modułach zdolnych do odfiltrowywania około 75% CO2 z powietrza, który później rurociągami będzie trafiać pod ziemię. Microsoft podpisał umowę ze startupem na pozyskiwanie i magazynowanie dwutlenku węgla, co będzie skutkować obniżeniem śladu węglowego firmy.

Kolejny przełom w technologii bateryjnej
Chińska firma CATL opracowała baterię, która ma znacznie wyższą gęstością niż najlepsze dostępne obecnie na rynku baterie - aż 500 Wh/kg. Innowacyjna bateria wykorzystuje wysoce przewodzące biomimetyczne elektrolity w stanie skondensowanym. Masowa produkcja nowych baterii ma być uruchomiona jeszcze w tym roku.

Przełomowa metoda produkcji ogniw perowskitowych
Naukowcy z Walii opracowali innowacyjną metodę drukowania elastycznego panelu PV, który można zwinąć w rolkę. Ogniwo wygląda jak film do aparatu, a po rozwinięciu ma 20-metrów długości. Ogniwa perowskitowe drukowane są na elastycznej taśmie, wykorzystując elektrodę węglową, co umożliwi tanią i masową produkcję fotowoltaiki. Panel ma bardzo podobną wydajność do produkowanego sposobem konwencjonalnym.

Będzie ambitniejszy cel dla OZE?
Rada i Parlament UE chcą zwiększyć udział energii odnawialnej w ogólnym zużyciu energii w 2030 r do 42,5% (dotychczas było to 30%), z dodatkowym orientacyjnym uzupełnieniem o 2,5%. Bardziej ambitne cele uzgodniono wstępnie dla takich sektorów jak transport, przemysł, budynki oraz systemy ciepłownicze i chłodnicze. Każde państwo członkowskie będzie musiało wnieść wkład w realizację tego celu. Zmiany muszą jeszcze jednak zostać zatwierdzone przez obie instytucje.

Zmiany w systemie handlu uprawnieniami do emisji
Parlament Europejski zatwierdził kolejne regulacje, które wchodzą w skład pakietu „Fit for 55”. Od 2026 r. państwa członkowskie stopniowo przestaną otrzymywać bezpłatne uprawnienia do emisji. Do istniejącego systemu EU ETS ma zostać włączony transport morski, a od 2027 r. w życie ma wejść ETS II dla transportu drogowego oraz ogrzewania budynków.

Świat nie chce przyspieszenia dekarbonizacji
Podczas spotkania grupy G7 Kanada i Wielka Brytania nalegały, by do 2030 r. całkowicie wycofać energetykę węglową z krajowych systemów energetycznych. Wniosek poparła Francja, natomiast sprzeciwiły się Japonia, USA i inni przedstawiciele UE. Ostatecznie ustalono podjęcie „konkretnych kroków w kierunku celu, jakim jest przyspieszenie wycofywania krajowej energetyki węglowej”, lecz bez konkretnego terminu.

Aktualizacja Polityki Energetycznej Polski (PEP 2040)
Minister Anna Moskwa przedstawiła założenia trzeciego scenariusza prognostycznego Polityki Energetycznej Polski do 2040. W 2030 r. moc OZE ma sięgnąć 50 GW. W 2040 r. w polskim miksie 68% mocy zainstalowanych w KSE i 88 GW będą stanowiły OZE (z istotną rolą offshore), a energetyka jądrowa ma stanowić 23% w produkcji energii elektrycznej. Węgiel ma być natomiast paliwem przejściowym i stabilizatorem transformacji.

Specustawa o elektrowniach szczytowo-pompowych (ESP)
Sejm przyjął ustawę o elektrowniach szczytowo-pompowych oraz inwestycjach towarzyszących. ESP będą mogły być budowane wyłącznie przez spółki Skarbu Państwa, spółki samorządowe oraz Wody Polskie. Planowanie i realizacja inwestycji będzie stanowić realizację nadrzędnego celu publicznego, a lokalizacja inwestycji nie będzie musiała uwzględniać miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

Opłaty za emisje metanu powinny finansować transformację górnictwa
Wg. prezesa Fundacji Instrat, Michała Hetmańskiego, opłaty z tytułu rozporządzenia metanowego powinny wrócić do sektora górniczego i sfinansować potrzebne inwestycje. Instrat proponuje, by ustanowiono ambitne opłaty, które uwzględnią środowiskowy i społeczny wpływ emisji oraz umożliwią finansowanie koniecznych projektów. Opłaty za przekroczone emisji metanu ustalać będzie jednak ostatecznie rząd.

Farma fotowoltaiczna finansowana przez obywateli
We Włoszech powstała pierwsza farma fotowoltaiczna zbudowana z bezpośrednim zaangażowaniem obywateli. Farma fotowoltaiczna Malvezzi Solar Park, uruchomiona przez Enel Green Power, ma moc 16,87 MW i składa się z 30 852 modułów PV. Obywatele mogą pomóc w finansowaniu elektrowni jednocześnie czerpiąc korzyści w postaci stałego rocznego zwrotu przez cały okres trwania inicjatywy.

Inwestorzy muszą liczyć się ze zmianami w wydawaniu świadectw energetycznych
28 kwietnia w życie weszła znowelizowana ustawa o charakterystyce energetycznej budynków. Inwestor zobowiązany jest załączyć świadectwo charakterystyki energetycznej budynku w przypadku sprzedaży lub wynajmu lokalu. Wyłączone z tego obowiązku będą m.in. budynki mieszkalne o powierzchni do 70 m2, które powstaną na użytek własny właściciela.

Transformacja Bełchatowa
Podczas V Forum Gospodarczego Powiatu Bełchatowskiego rozmawiano o przyszłości regionu. Mówiono o możliwości stworzenia uczelni i budowy zaplecza naukowo-badawczego w obszarze rekultywacji terenów pogórniczych, a także o rozwoju nowych technologii, w tym nowych źródeł energii. Na transformację regionu bełchatowskiego przewidzianych jest 355 mln euro z funduszy europejskich.

Pierwsze polskie miasto wodorowe
Sanok to pierwsze w Polsce miasto, gdzie powstała samorządowa spółka wodorowa. Projekt transformacji energetycznej zakłada budowę paneli fotowoltaicznych, pompy ciepła, magazynu energii i ciepła, instalację do elektrolizy wodoru, a także budowę stacji tankowania wodoru i szybkiego ładowania pojazdów elektrycznych. Projekt to szansa na stworzenie nowych miejsc pracy, przyciągnięcie inwestycji, a także zwiększenie innowacyjności i konkurencyjności regionu.

Społeczny Fundusz Klimatyczny
W Unii Europejskiej powstanie Społeczny Fundusz Klimatyczny, który będzie finansować walkę z ubóstwem energetycznym. Z Funduszu mają korzystać gospodarstwa domowe, mikroprzedsiębiorstwa i użytkownicy transportu, których szczególnie dotyka ubóstwo energetyczne i transportowe. Pieniądze będą pochodzić z aukcji uprawnień do emisji oraz z zasobów krajowych.

Konwersatorium Inteligenta Energetyka
24 kwietnia odbyło się kolejne spotkanie w ramach "Konwersatorium Inteligenta Energetyka", na któym rozmawiano na temat Prawa elektrycznego oraz podstaw instytucjonalnych transformacji energetycznej. W dyskusji wzięli udział naukowcy z Politechniki Śląskiej, Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Uniwersytetu Śląskiego, Uniwersytetu Warszawskiego, a także Przewodniczący Parlamentarnego Zespołu ds. Prawa Elektrycznego oraz Senator RP.

Coraz więcej magazynów energii w Niemczech
W 2022 r. liczba zainstalowanych magazynów energii w Niemczech wyniosła 627 tys. To 4-krotny wzrost w ciągu zaledwie 4 lat. Ponad 2/3 nowych przydomowych systemów PV instalowanych jest wraz z systemem magazynowania energii. Również 25% niemieckich przedsiębiorców planuje w ciągu najbliższych 3 lat zainwestować w baterie.

Zielony wodór zamiast węgla
Spółka Enea chce wybudować bloki gazowe w miejsce bloków węglowych, przedłużając tym samym funkcjonowania Elektrowni Kozienice. Bloki energetyczne będą wybudowane w technologii CCGT, co oznacza pełną możliwość współspalania wodoru wytwarzanego z udziałem OZE. Enea rozważa dwa warianty: budowę dwóch bloków, każdy o mocy ok. 1100 MW lub trzech o jednostkowej mocy ok. 700 MW.