Newsletter/ Obserwator TEPP (Transformacji Energetycznej Ponad Podziałami)

marzec 2025

W obecnym numerze znajdują się min. ciekawe doniesienia na temat:
    • aplikacji do monitorowania emisji metanu
    • historycznej zmianie na drodze do Morskiego Oka
    • zmian w Programie “Czyste Powietrze”
    • uproszczeń w fakturach za energię
    • szans jakie dają Obywatelskie Społeczności Energetyczne (OSE)
Zapraszam,
Katarzyna Kubiczek

Narzędzie wspierające adaptację miast do zmian klimatu
Instytut Ochrony Środowiska uruchomił system mMPA, który umożliwia miastom przekazywanie oraz monitorowanie Miejskich Planów Adaptacji do zmian klimatu. Od przyszłego roku dostępny będzie moduł do raportowania postępów, co ułatwi samorządom ocenę skuteczności podejmowanych działań. System mMPA wpisuje się w obowiązki nałożone na miasta powyżej 20 tys. mieszkańców i wspiera budowanie ich odporności na ekstremalne zjawiska pogodowe.

Narzędzie do monitorowania emisji metanu
Europejskie Centrum Średnioterminowych Prognoz Pogody uruchomiło usługę CAMS, która monitoruje emisje metanu za pomocą satelitów, umożliwiając identyfikację ich źródeł. Aplikacja Methane Hotspot Explorer pozwala na wykrywanie smug metanu, w tym dużych emisji z polskich kopalń. Metan jest szczególnie niebezpiecznym gazem cieplarnianym, mającym znacznie bardziej destrukcyjny wpływ na klimat niż CO₂.

Przyszłość małych elektrowni jądrowych (SMR) wciąż niepewna
Prezes Orlenu ostrożnie podchodzi do projektów SMR, podkreślając trwające negocjacje z Synthosem i wyzwania finansowe. Choć Synthos planuje rozpoczęcie budowy SMR w 2026 r., strategia Orlenu przewiduje uruchomienie pierwszego reaktora najwcześniej w 2033 r. Rozmowy o przyszłości wspólnego przedsięwzięcia wciąż trwają, a ostateczny harmonogram pozostaje niepewny.

Jest podpis Prezydenta pod ustawą o budowie pierwszej elektrowni jądrowej 
Prezydent Andrzej Duda podpisał ustawę umożliwiającą realizację inwestycji w elektrownie jądrowe oraz inwestycje towarzyszące. Ustawa przewiduje dokapitalizowanie spółki Polskie Elektrownie Jądrowe (PEJ) kwotą 60,2 miliarda złotych na budowę pierwszej elektrowni jądrowej w Polsce, która ma powstać w gminie Choczewo,. Środki będą przekazywane w latach 2025-2030, po uzyskaniu zgody KE na pomoc publiczną.

Komentarz Redakcji:
Rząd, Sejm i Prezydent włożyli w niepewny biznes atomowy ponad 60 mld zł. To kolejne środki podatników i nie ostatnie. Elektrownie atomowe dają najdroższą energię - w 2024 r. od 3,5-10 razy droższą od energii z „wiatrowni lądowych” (wg. Fraunhofer Instytut). Przeciw tejustawie w Sejmie, głosowała zaledwie jedna posłanka - Małgorzata Tracz wywodząca się z Zielonych, którzy mają w programie sprzeciw wobec atomu. Warto to zapamiętać! -Czas pokaże,że była to jedyna sprawiedliwa i mająca rację, a władza naraziła podatników na nieuzasadnione wydatki, wciąż bez całościowego modelu finansowania tej największej inwestycji energetycznej Polski.

a) OZE

Powstaje największy magazyn energii w Polsce
PGE podpisała kontrakt z LG Energy Solution Wrocław na budowę magazynu energii w Żarnowcu o pojemności 981 MWh i mocy rozładowania 262,2 MW. Inwestycja warta 1,555 mld zł ma zostać ukończona w drugim kwartale 2027 roku i będzie jednym z największych magazynów energii w Europie. Projekt zostanie częściowo sfinansowany ze środków Krajowego Planu Odbudowy.

b) efektywność energetyczna

Jak AGD wpływa na oszczędności energii?
Duże AGD ma duży potencjał oszczędności energii, a nowoczesne urządzenia zużywają o 10-20% mniej prądu niż te sprzed 25 lat. Unia Europejska wprowadza coraz surowsze wymagania dotyczące efektywności energetycznej oraz recyklingu, a producenci AGD muszą finansować zbiórkę i przetwarzanie zużytego sprzętu. Zmiana urządzeń na energooszczędne mogłaby przynieść Polsce ogromne oszczędności energii. APPLiA (związek pracodawców branży AGD) proponuje program wsparcia dla konsumentów w celu wymiany starych sprzętów.

c) transport

Elektryczne busy zamiast koni na trasie do Morskiego Oka
Od 2026 r. na trasie do Morskiego Oka konie będą wozić turystów tylko na 2,5-kilometrowym odcinku do Wodogrzmotów Mickiewicza, a resztę trasy obsłużą elektryczne busy. Zmiana to efekt negocjacji między Tatrzańskim Parkiem Narodowym, samorządami i fiakrami, a nowe zasady mają poprawić dobrostan zwierząt. Już w maju tego roku turyści będą mogli skorzystać z pierwszych elektrycznych autobusów, a Ministerstwo Klimatu pomoże TPN w ich zakupie.

Owce pomagają utrzymać systemy PV i produkują wełnę lepszej jakości
Badania przeprowadzone na farmie słonecznej w Australii wykazały, że owce, pasące się między panelami fotowoltaicznymi, nie tylko poprawiają jakość swojej wełny, ale również pomagają utrzymać tereny wokół systemów. Wypas owiec zmniejsza potrzebę konserwacji paneli, ponieważ skutecznie skracają trawę w trudno dostępnych miejscach. Dodatkowo, ziemia, na której pasą się owce, pozostaje odpowiednia do upraw rolnych, co wspiera produkcję żywności. 

Biogazownie: Zielona energia z rolniczych odpadów
Biogazownie rolnicze wykorzystują odpady organiczne do produkcji biogazu, który przekształcany jest w energię elektryczną i ciepło. Oprócz wytwarzania energii, biogazownie dostarczają ciepło do lokalnych mieszkańców i przemysłu, a ich odpady pofermentacyjne stanowią cenny nawóz organiczny. Choć inwestycje te spotykają się z oporem społecznym  (głównie związanym z obawami o odory z przetwarzania i fermentacji odpadów), odpowiednia technologia i ulokowanie biogazowni mogą przynieść korzyści w postaci czystszej energii, bezodorowej produkcji a także nowych miejsc pracy i rozwoju lokalnej gospodarki.

Ekologiczne ciepło z kopalni 
Jeśli uda się wykorzystać ciepło z kopalni Janina, Libiąż zyska nowe, ekologiczne źródło ogrzewania. Nad projektem pracują m.in. Południowy Koncern Węglowy, Veolia Południe oraz kilku partnerów technologicznych, którzy opracują sposób odbioru ciepła z podziemnych zasobów. Obecnie trwa analiza wykonalności, a warianty obejmują m.in. wykorzystanie wody z odwadniania kopalni, ciepła odpadowego i wentylacji podziemnej.

Inteligentne oświetlenie miast
Na zlecenie Tauron Nowe Technologie firma Gradis opracuje koncepcję informatyczną do zarządzania 700 tysiącami punktów świetlnych w różnych miastach w Polsce. Firma specjalizuje się w inteligentnym oświetleniu drogowym, a jej rozwiązania wdrożono już w Krakowie, Wrocławiu i Tbilisi. Nowy system, oparty na sztucznej inteligencji, może zmniejszyć zużycie energii nawet o 80%, poprawiając efektywność i redukując koszty.

Pomysł na reformę polityki klimatyczno-energetycznej UE
Wojewódzka Rada Dialogu Społecznego w Katowicach zaproponowała reformę unijnej polityki klimatyczno-energetycznej, postulując m.in. obniżenie ceny emisji CO2 o połowę oraz zwiększenie puli uprawnień do emisji. Zdaniem Rady, konieczne jest wykorzystywanie krajowych zasobów węgla, aby obniżyć koszty energii, zwłaszcza dla przemysłu. WRDS wskazuje na potrzebę wstrzymania wdrożenia systemu ETS2 do czasu opracowania nowych rozwiązań, które zreformują obecny system emisji.

Komentarz Redakcji:
Krótkoterminowo obniżymy ceny CO2 o 50 %, będziemy więcej pompować energii z węgla i wszyscy będą szczęśliwi do kolejnej katastrofy – powodzi, suszy, wichury związanej z ociepleniem klimatu. To oczywiście pomysł na wypisanie się z UE. Niektórym marzy się zapisanie do klubu poza UE.

Przełom w ustawie wiatrakowej?
Komitet Stały Rady Ministrów zaakceptował projekt nowelizacji ustawy wiatrakowej, ale nadal wymaga on zgody Rady Ministrów. Główna zmiana to możliwość budowy turbin wiatrowych w odległości co najmniej 500 m od zabudowań, zamiast dotychczasowych 700 m. Jednak istnieją obawy, że temat wiatraków wpłynie na kampanię wyborczą Rafała Trzaskowskiego, co może opóźnić procedowanie ustawy.

Dofinansowanie modernizacji sieci na obszarach wiejskich
Trwa nabór wniosków o dofinansowanie na budowę i modernizację sieci dystrybucyjnych na obszarach wiejskich, mający na celu przyłączenie nowych odnawialnych źródeł energii. Program, finansowany z Krajowego Planu Odbudowy, oferuje do 75% dotacji na inwestycje w modernizację sieci, instalację liczników zdalnego odczytu oraz wdrożenie systemów IT. Operatorzy sieci dystrybucyjnej mogą składać wnioski do 7 maja br.

Czyste Powietrze 2025 – nowe zasady i wsparcie dla najuboższych
Program Czyste Powietrze w nowej odsłonie ruszy 31 marca i będzie się koncentrować na wsparciu osób zagrożonych ubóstwem energetycznym, eliminacji nadużyć i zapewnieniu skutecznej termomodernizacji. Wprowadzone zmiany obejmują obowiązkowy audyt energetyczny, limity kosztów dla inwestycji oraz wymóg posiadania nieruchomości przez minimum 3 lata. Nowa edycja programu nie przewiduje finansowania kotłów gazowych, a dotacje będą przyznawane wyłącznie na certyfikowane urządzenia z listy ZUM.

Domowa biogazownia dostępna dla przydomowych ogródków
Domowe biogazownie, dotychczas popularne głównie w gospodarstwach rolnych, są teraz dostępne dla indywidualnych użytkowników dzięki ofercie Leroy Merlin. Urządzenie przetwarza odpady organiczne na biogaz, który może zasilać domowe sprzęty, np. kuchenkę przez 2 h dziennie. Nowoczesna technologia sprawia, że biogazownia jest bezzapachowa, łatwa w obsłudze i może działać nawet 15 lat bez konserwacji.

Społeczny kontrakt energetyczny na rzecz transformacji rynku energii
Kwestie cen energii to pole do dezinformacji, która może hamować transformację energetyczną. Forum Energii proponuje społeczny kontrakt energetyczny dla gospodarstw domowych, który uwzględnia modernizację rynku, ochronę odbiorców oraz zachęty do inwestycji w efektywność energetyczną. Rząd powinien stworzyć transparentną politykę energetyczną, uwzględniającą zarówno ochronę gospodarstw domowych, jak i potrzeby transformacji w kierunku niskoemisyjnej energii.

Tauron wprowadza uproszczone faktury za energię
Tauron wprowadza zmiany w fakturach za energię, które mają stać się bardziej przejrzyste dla klientów. Już w marcu kilkaset tysięcy gospodarstw domowych otrzyma uproszczoną fakturę, z klarownym podsumowaniem najważniejszych informacji, w tym kwotą do zapłaty i zużyciem energii w porównaniu do poprzedniego roku. W czerwcu br. Tauron zapowiada kolejne udoskonalenia, w tym całkowicie nową fakturę oraz rekomendacje dotyczące optymalnych taryf dla klientów.

Kontrowersje wokół zmian w przepisach dot. przedsiębiorstw
KE zaproponowała uproszczenie sprawozdawczości z zakresu zrównoważonego rozwoju, ograniczając obowiązki tylko do dużych firm, zwalniając ok. 80% przedsiębiorstw (MŚP) z obowiązków raportowania. Nowe przepisy, zawarte w pakiecie Omnibus, mają na celu wspieranie konkurencyjności gospodarki UE, ale spotkały się z krytyką organizacji proekologicznych, które uznają je za krok wstecz. Z kolei przedstawiciele biznesu zauważają, że zmiany mogą ułatwić działalność firm, ale także zwiększyć nierówności między dużymi a małymi przedsiębiorstwami.

Przykład ekologicznego ogrzewania miejskiego 
PGE Energia Ciepła wdrożyła innowacyjne węzły hybrydowe w Toruniu i Zgierzu, łączące sieć ciepłowniczą z kotłem elektrycznym, pompą ciepła i magazynem energii. Rozwiązanie to zwiększa bezpieczeństwo dostaw ciepła i redukuje emisję CO₂, pokrywając nawet 40% zapotrzebowania odbiorców z odnawialnych źródeł energii. Spółka planuje dalszy rozwój technologii, dążąc do pełnej dekarbonizacji ciepłownictwa do 2030 r.

Pierwszy taki Klaster Energii w Polsce
Na Dolnym Śląsku powstanie pierwszy w Polsce klaster energii oparty na produkcji, dystrybucji i bilansowaniu ciepła oraz chłodu. W Kamiennej Górze podpisano porozumienie w tej sprawie, obejmujące współpracę 16 partnerów, w tym Tauron Ciepło i lokalne instytucje. Klaster ma zapewnić samowystarczalność energetyczną regionu poprzez rozwój odnawialnych źródeł energii i efektywne zarządzanie zasobami.

Społeczności energetyczne szansą na tańszą i stabilną energię
Obywatelskie społeczności energetyczne (OSE) mogą przyczynić się do decentralizacji sieci oraz zapewnienia tańszego i bardziej stabilnego prądu dla mieszkańców. Pierwsze polskie przykłady pokazują, że zarówno producenci, jak i konsumenci energii odnoszą z tego korzyści. Wciąż jednak Polska i Węgry opóźniają wprowadzenie przepisów, które mogłyby ułatwić rozwój takich inicjatyw. Mimo trudności, społeczności energetyczne mogą stać się kluczowym elementem zielonej transformacji energetycznej.

Rekordowy rok dla pomp ciepła w UK
W 2024 r. sprzedaż pomp ciepła w Wielkiej Brytanii wzrosła o 63%, osiągając 98 469 sztuk, a liczba wykwalifikowanych instalatorów zwiększyła się o 15%. Za ten skok odpowiadają m.in. rządowe programy wsparcia, takie jak Warm Homes Plan oraz planowane dotacje na wymianę systemów grzewczych. Przewiduje się dalszy rozwój rynku, ale dla jego utrzymania konieczne są inwestycje w krajową produkcję i szkolenia.

Jaka jest przyszłość Turowa po węglu?
Raport "Zmierzch węgla w Turowie" przygotowany przez Fundację Instrat wskazuje na konieczność przygotowania regionu na transformację energetyczną po zakończeniu działalności kompleksu. Powiat zgorzelecki nie został objęty Funduszem Sprawiedliwej Transformacji, więc potrzebne są inne instrumenty wsparcia. Mieszkańcy i pracownicy regionu coraz częściej domagają się jasnego planu transformacji, a nie tylko ochrony miejsc pracy. Raport zwraca uwagę na rosnącą rolę OZE, które mogą do 2030 r. zastąpić węgiel w Turowie.

Niepewna przyszłość Bełchatowa
Bełchatów stoi przed niepewną przyszłością, ponieważ kończą się zasoby węgla brunatnego, a elektrownia, która jest głównym źródłem pracy, będzie powoli zamykana. Choć rząd zapowiedział budowę elektrowni jądrowej w regionie, mieszkańcy są sceptyczni, gdyż podobne obietnice już wcześniej nie zostały zrealizowane. Prezydent Bełchatowa ostrzega, że jeśli nie pojawią się konkretne projekty transformacyjne, miasto może popaść w kryzys, podobnie jak inne polskie "monomiasta".