Newsletter/ Obserwator TEPP (Transformacji Energetycznej Ponad Podziałami)

styczeń 2025

W obecnym numerze znajdują się min. ciekawe doniesienia na temat:
    • elektrowni wodnej, która zmienia oś ziemi
    • wstrzymania inwestycji wiatrowych w USA
    • zmian rozliczeniowych dla prosumentów
    • rekordowych instalacji OZE w Chinach
    • zielonej transformacji Taurona
Zapraszam,
Katarzyna Kubiczek

Jak topnienie lądolodów wpływa na erupcje wulkanów?
Topnienie lądolodów zmniejsza nacisk na skały, co prowadzi do unoszenia się skorupy ziemskiej i zmniejszenia ciśnienia w komorach magmowych, sprzyjając erupcjom wulkanów. Badania naukowców z Brown University wykazały, że tempo utraty lodu i wielkość komór magmowych są kluczowymi czynnikami wpływającymi na aktywność wulkaniczną, co potwierdzają obserwacje z Patagonii. Zjawisko to może wywołać sprzężenie zwrotne – erupcje roztapiają więcej lodu, co prowadzi do kolejnych wybuchów, oddziałując na wulkanizm przez setki lub tysiące lat.

a) OZE

Kontrowersyjna megainwestycja
Tybet ma stać się lokalizacją największej na świecie elektrowni wodnej, której moc ma wynosić 22,5 GW. Inwestycja o wartości 140 mld dolarów ma generować rocznie 300 TWh energii, co niemal dwukrotnie przekracza roczne zużycie energii w Polsce. Projekt wywołuje kontrowersje, m.in. protesty społeczności w Indiach i Bangladeszu oraz zarzuty dotyczące eksploatacji Tybetu. Wg. naukowców, funkcjonowanie tak kolosalnych hydroelektrowni wpływa na długość dnia i przyczynia się do przesunięcia bieguna geograficznego planety.

Pilotażowy projekt Lasów Państwowych
Lasy Państwowe realizują pilotażowy projekt budowy farm wiatrowych na terenach trzech nadleśnictw w województwie lubuskim, planując maksymalnie do 10 turbin wiatrowych w każdej lokalizacji. LP podkreślają, że ich rola ogranicza się do dzierżawy gruntów i nadzoru merytorycznego. Trwający od 2021 r. projekt „Las Energii” ma na celu analizę wpływu farm wiatrowych na ekosystemy leśne i rozwój odnawialnych źródeł energii.

b) efektywność energetyczna

Termomodernizacja zabytkowych budynków
Ponad 549 mln zł z Funduszy Europejskich NFOŚiGW przeznaczy na termomodernizację 45 zabytkowych budynków użyteczności publicznej w 11 województwach. Projekty obejmą m.in. ocieplenie, instalację OZE, modernizację systemów wentylacji, wymianę oświetlenia oraz inne prace zgodne z Zielonym Ładem. Wsparcie otrzymają m.in. uczelnie, szpitale, urzędy oraz Karkonoski Park Narodowy. Umowy z beneficjentami mają zostać podpisane w pierwszym kwartale 2025 r.

c) transport

Nowe zasady elektromobilności: mniej restrykcji dla samorządów
Nowelizacja ustawy o elektromobilności zniosła obowiązek minimalnego udziału pojazdów elektrycznych w zadaniach publicznych dla samorządów i obniżyła wymogi dotyczące flot niskoemisyjnych, ale wprowadziła konieczność zakupu zeroemisyjnych autobusów w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców od 2026 r. Eksperci wskazują, że liberalizacja wynika z trudności gmin w spełnieniu wcześniejszych wymogów, choć proces przechodzenia na elektromobilność będzie kontynuowany dzięki wsparciu programów krajowych i unijnych. 

Norwegia testuje myśliwce zasilane biopaliwem
Norweskie Siły Powietrzne jako pierwsze na świecie przetestowały myśliwce F-35 zasilane biopaliwem SAF, wyprodukowanym z odpadów. Stanowi to ważny krok w redukcji emisji CO2 w lotnictwie wojskowym. Test przeprowadzony w bazie Ørland potwierdził, że paliwo spełnia wymagania techniczne i może być stosowane w misjach bojowych, jednocześnie zmniejszając zależność od tradycyjnych źródeł energii. Norwegia planuje dalszy rozwój technologii, aby do 2030 r. zmniejszyć ślad węglowy swojej armii o 20%.

Nowa edycja programu Energia na Wsi
Program Energia dla Wsi, realizowany przez NFOŚiGW, wspiera inwestycje w odnawialne źródła energii na terenach wiejskich i wiejsko-miejskich, oferując dotacje i pożyczki. Budżet programu w nowej edycji wynosi 1 mld zł. Wnioski o dofinansowanie można składać od 3 lutego 2025 r. do 19 grudnia 2025 r., a środki pochodzą z Funduszu Modernizacyjnego, który wspiera transformację energetyczną w krajach UE opartych na energetyce węglowej.

Szwecja stawia na innowacyjne reaktory SMR
Szwecja rozpoczęła prace nad testowym reaktorem SEALER, pierwszym małym reaktorem modułowym (SMR) w kraju od czterech dekad, który ma przetestować innowacyjne technologie przed ich komercjalizacją. SEALER wyróżnia się kompaktowym rozmiarem, pasywnym bezpieczeństwem oraz zastosowaniem zaawansowanego chłodzenia ołowiem i wydajniejszego paliwa jądrowego. Jeśli testy zakończą się sukcesem, reaktor może zrewolucjonizować globalną energetykę, umożliwiając szerokie zastosowanie SMR-ów.

Komentarz redakcji:
Publikujemy tę informację, choć droga do opisanej technologii może być długa. Jednak idea jest nowa – zamiast zmniejszać stare reaktory np. 1200 MW, stworzono modułowe SMR o mocy np. 300 MW. Problem? Wszystko wskazuje na to, że odziedziczyły też ich wady. Czy to faktyczna innowacja, czy tylko lifting? Czas pokaże.

Dom zasilany bateriami z laptopów
Simon Allonneau, znany jako Glubux, stworzył samowystarczalny system energetyczny z ponad 1000 zużytych baterii do laptopów, który od 8 lat zasila jego dom we Francji. System, początkowo oparty na panelach słonecznych i akumulatorze z wózka widłowego, został z czasem rozbudowany do 24 paneli słonecznych i umieszczony w szopie obok domu. Po licznych udoskonaleniach instalacja stała się w pełni funkcjonalna, bezpieczna i ekologiczna.

Trump zapowiada blokadę budowy farm wiatrowych
Donald Trump zapowiedział wstrzymanie budowy farm wiatrowych w USA podczas swojej drugiej kadencji, twierdząc, że są one zbyt kosztowne i szkodliwe dla środowiska. Jego stanowisko spotkało się z krytyką, m.in. ze strony senatora Rona Wydena, który uznał je za oderwane od rzeczywistości. W przypadku realizacji tego planu zagrożone będą inwestycje o wartości miliardów dolarów, co może podnieść koszty energii elektrycznej i ograniczyć dostęp do odnawialnych źródeł energii.

Zmiany w ustawie o rynku mocy
24 stycznia 2024 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o rynku mocy, która umożliwia przeprowadzenie aukcji uzupełniających w latach 2025–2028, aby zapewnić bezpieczeństwo energetyczne Polski. Mechanizm rynku mocy pozwala na wynagradzanie uczestników za gotowość do dostarczania energii w sytuacjach kryzysowych, jednak wprowadzenie limitu emisji CO2 ograniczyło liczbę konkurujących podmiotów. Aby temu zapobiec, rząd wprowadzi dodatkowe aukcje, w których wezmą udział także jednostki przekraczające limit emisji.

Polski Zielony Fundusz - wsparcie zielonej transformacji
Agencja Rozwoju Przemysłu (ARP) uruchomiła Polski Zielony Fundusz (PZF), który ma wspierać zieloną transformację polskiej gospodarki i inwestycje w OZE oraz dekarbonizację przemysłu. Fundusz, z początkowym kapitałem 300 mln zł, ma pozyskać dodatkowych inwestorów i zidentyfikował już potencjalne projekty o wartości blisko 6 mld zł. PZF uwzględnia kryteria ESG i umożliwia wspólne inwestycje, wspierając długoterminowe cele środowiskowe i społeczne.

Nowe programy NCBR: wsparcie dla innowacji i technologii przyszłości
NCBR prowadzi nabór wniosków w konkursie Ścieżka SMART dla konsorcjów, które realizują projekty badawczo-rozwojowe oraz wdrażają innowacje. Budżet konkursu wynosi 1,3 mld zł. Wnioski można składać do 28 marca 2025 r., a wsparcie obejmuje m.in. badania, rozwój infrastruktury B+R, cyfryzację i zazielenianie działalności. NCBR planuje także kolejne programy wsparcia, w tym nową edycję INFOSTRATEG oraz inicjatywę STEP o budżecie 900 mln euro, wspierającą rozwój technologii krytycznych dla UE.

Miliardy dotacji do górnictwa
W 2025 r. dopłaty do nierentownych kopalń wyniosą 9 mld zł, co oznacza koszt 600 zł na każdą polską rodzinę. Koszt utrzymania jednego etatu w deficytowych kopalniach wyniesie 0,5 mln zł. Polski węgiel jest zbyt drogi, przez co jego eksport spadł do najniższego poziomu od 100 lat, a krajowe zużycie systematycznie maleje. Mimo to politycy wciąż obiecują górnikom wsparcie do 2049 r. ( data umowy „społecznej” zawartej przez rząd PiS ze związkami górniczymi, nie kwestionowana przez rząd obecny- przyp. Red.), choć utrzymywanie niepotrzebnych kopalń pogłębia deficyt branży.

Nowe zasady rozliczeń dla prosumentów: większe korzyści i możliwości
27 grudnia 2024 r. weszły w życie nowe przepisy umożliwiające prosumentom, którzy rozpoczęli wytwarzanie energii przed 1 lipca 2024 r., rozliczanie się według średniej miesięcznej ceny energii (RCEm) lub, opcjonalnie, rynkowej godzinowej ceny energii (RCE). Wprowadzono także wzrost depozytu prosumenckiego o 23% oraz do 30% zwrotu za niewykorzystaną energię dla osób przechodzących na system RCE. Autokonsumpcja i instalacja magazynów energii dodatkowo zwiększają opłacalność.

Nowa szansa dla górników - darmowe szkolenia w branży OZE
EDF Renewables Polska organizuje bezpłatne szkolenia dla górników chcących przekwalifikować się do pracy przy turbinach wiatrowych. Program „Wiatr – kopalnia możliwości” umożliwia zdobycie umiejętności potrzebnych do obsługi i serwisowania instalacji wiatrowych, a dotychczasowi uczestnicy szkolenia z powodzeniem znaleźli zatrudnienie w sektorze OZE. Nowa edycja szkoleń, realizowana we współpracy ze Spółką Restrukturyzacji Kopalń, rusza 3 lutego 2025 r., a rekrutacja trwała do 20 stycznia.

Właściciele kominków nie będą mogli skorzystać z dotacji
Nowy projekt programu Czyste Powietrze wyklucza możliwość korzystania z kominków do ogrzewania pomieszczeń przy korzystaniu z dotacji, co budzi sprzeciw branży. Producenci twierdzą, że zapis ten narusza unijne prawo i ogranicza prawa własności. Nowe przepisy wymagają trwałego odłączenia kominków od przewodu kominowego, nawet jeśli są one zgodne z normami ekologicznymi. Przeciwnicy zmian podkreślają, że może to zagrażać bezpieczeństwu energetycznemu gospodarstw domowych.

Standardy ESG dla MŚP – wsparcie w zrównoważonym rozwoju
Opublikowano dobrowolne standardy raportowania ESG (ESRS VSME) dla nienotowanych małych i średnich przedsiębiorstw, aby wspierać ich działania w zakresie zrównoważonego rozwoju oraz sprostać oczekiwaniom dużych firm współpracujących z MŚP. Standardy obejmują m.in. podstawowe dane, jak praktyki i cele związane z redukcją wpływu na środowisko, a także ryzyka klimatyczne czy polityki zrównoważonego rozwoju. Inicjatywa ma przygotować firmy do nadchodzących wymogów raportowych zgodnych z dyrektywą CSRD.

Katowice chcą być liderem zielonej transformacji
Katowice dołączyły do międzynarodowego sojuszu Powering Past Coal Alliance (PPCA), stając się pierwszym dużym miastem w Polsce zaangażowanym w przyspieszenie transformacji energetycznej i rozwój OZE. W ramach członkostwa miasto planuje intensyfikację działań proekologicznych, takich jak rozwój fotowoltaiki, poprawa efektywności energetycznej oraz wsparcie społeczności lokalnych w dostosowaniu do nowych wyzwań rynkowych. 

Rozwój zrównoważonej energetyki w Centrum Nauki Kopernik 
Centrum Nauki Kopernik rozpoczęło współpracę z firmą Ekovoltis, która dostarcza nowoczesne rozwiązania energetyczne wspierające codzienną działalność Centrum. Cena, elastyczność i indywidualne podejście Ekovoltis były kluczowymi czynnikami wyboru tej firmy. Umowa to nie tylko dostarczanie energii, ale także wsparcie w promowaniu zrównoważonego rozwoju i oszczędności finansowych, które łączą się z ekologicznymi celami Kopernika.

Rekordowa produkcja wiatrowa obniża ceny energii
Farmy wiatrowe w Irlandii Północnej i Szkocji osiągnęły rekordową produkcję 22,4 GW, obniżając okresowo ceny energii w Wielkiej Brytanii poniżej zera i pokrywając 68% krajowego zapotrzebowania. W 2024 r. ujemne ceny energii utrzymywały się przez 131 godzin, a energia odnawialna dostarczała ponad połowę energii elektrycznej przez cztery kwartały z rzędu. Brytyjski rząd planuje potroić produkcję energii słonecznej, aby osiągnąć 95% zasilania z OZE w ciągu pięciu lat.

Czysta energia w Unii Europejskiej
W 2024 r. Unia Europejska osiągnęła rekordowo czysty miks energetyczny – 48% energii pochodziło z OZE, a emisje sektora energetycznego spadły o 13% względem 2023 r. Jednocześnie popyt na energię elektryczną wzrósł zaledwie o 2%, pozostając niższy niż przed kryzysem. Taka sytuacja spowodowana była m.in. spowolnieniem przemysłu i koniecznością rozwoju elektryfikacji gospodarki.

Chiny biją rekordy w zielonej energii, ale nie rezygnują z węgla
Chiny dynamicznie rozwijają sektor odnawialnych źródeł energii, bijąc globalne rekordy w instalacji farm solarnych i wiatrowych. W 2024 r. zainstalowały 80 GW energii wiatrowej i 277 GW słonecznej i osiągnęły założony na 2030 rok cel 1,2 TW mocy z OZE, potwierdzając swoją pozycję lidera zielonej energetyki. Mimo ogromnych inwestycji w czystą energię, kraj nadal nie rezygnuje jednak z paliw kopalnych.

Komentarz redakcji:
Jeśli wierzyć chińskim źródłom – nawet przy założeniu, że mogą one stosować pewną dozę kreatywnej księgowości, charakterystycznej dla krajów rządzonych przez partie komunistyczne – to skala inwestycji w OZE w Chinach jest imponująca. W 2024 roku zainstalowano tam 80 GW w energetyce wiatrowej i 277 GW w fotowoltaice. Dla porównania, całkowita moc OZE w Polsce to około 10 GW z wiatru i 20 GW ze słońca.

Koniec planów odkrywki w Złoczewie
Ministerstwo Klimatu i Środowiska odmówiło spółce PGE GiEK koncesji na wydobywanie węgla brunatnego w gminie Złoczew, co kończy wieloletni proces, który paraliżował rozwój regionu i groził olbrzymimi stratami. Odkrywka wymagałaby przesiedlenia 3 tys. mieszkańców i spowodowałaby szkody w środowisku oraz rolnictwie. Decyzja ta powinna być sygnałem dla decydentów o konieczności  pokazania harmonogramu  i szybkiego wygaszania także pozostałych węglowych kompleksów energetycznych, takich jak Turów,

Tauron ogłasza odejście od węgla
Tauron zapowiedział do 2030 r. wycofanie starych bloków węglowych i przekształcenie sektora ciepłowniczego, stawiając na odnawialne źródła energii. Firma planuje zainwestować 30 mld zł do 2035 r. w odnawialne źródła, aby osiągnąć neutralność klimatyczną do 2040 r. Marszałek województwa śląskiego, podkreśla, że transformacja energetyczna jest nieunikniona, a proces ten musi przebiegać stopniowo i z jak najmniejszymi kosztami dla społeczeństwa.
​​​​​​​