Newsletter/ Obserwator TEPP (Transformacji Energetycznej Ponad Podziałami)

grudzień 2024

W obecnym numerze znajdują się min. ciekawe doniesienia na temat:
    • innowacyjnego paliwa neutralizującego CO₂
    • nowych regulacji dla farm wiatrowych
    • wykorzystania ciepła odpadowego z centrów przetwarzania danych
    • pierwszych Obywatelskich Społecznościach Energetycznych (OSE)
    • nowej strategii Taurona
Zapraszam,
Katarzyna Kubiczek

Trzeba przyspieszyć działania klimatyczne
Do lutego 2025 r. państwa ONZ mają przedstawić nowe deklaracje działań klimatycznych na okres po 2030 r. - obecne tempo realizacji zobowiązań jest zbyt wolne, a globalne emisje CO₂ wciąż rosną. Podczas COP29 ustalono nowe cele finansowe, w tym 300 mld dolarów rocznie na wsparcie działań klimatycznych w krajach rozwijających się oraz doprecyzowano mechanizmy handlu jednostkami emisji, aby wspierać redukcję gazów cieplarnianych. Eksperci wskazują jednak na konieczność większych ambicji i przyspieszenia działań.

a) OZE

Chińska farma fotowoltaiczna: druga co do wielkości na świecie
W chińskim Ordos, w Mongolii Wewnętrznej, uruchomiono farmę fotowoltaiczną Mengxi Lanhai o mocy 3 GW. Zajmuje ona powierzchnię 70 km² i składa się z ponad 5,9 mln paneli PV. Inwestycja pozwoli na produkcję 5,7 TWh energii rocznie, zaspokajając potrzeby 2 mln gospodarstw domowych i redukując emisję CO₂ o 4,7 mln ton. Projekt stanowi kluczową część krajowej inicjatywy West-East Power Transmission i demonstruje innowacyjne rozwiązania, takie jak elastyczne konstrukcje montażowe oraz inteligentne systemy czyszczące.

b) efektywność energetyczna

Dofinansowania do termomodernizacji budynków
W ramach programu Fundusze Europejskie dla Wielkopolski 2021-2027 przeznaczono ponad 30 mln zł na termomodernizację budynków wielorodzinnych i instalację OZE. O dofinansowanie mogą ubiegać się m.in. jednostki samorządu terytorialnego, organizacje pozarządowe i partnerstwa publiczno-prywatne. Maksymalny poziom wsparcia wynosi 80% wydatków kwalifikowalnych, a projekty muszą spełniać określone kryteria dotyczące modernizacji energetycznej. Nabór wniosków potrwa do 17 lutego 2025 r.

c) transport

Nowe dotacje do samochodów elektrycznych
W lutym 2025 r. ruszy nowa edycja programu Mój Elektryk, obejmująca dopłaty do zakupu, leasingu i wynajmu długoterminowego samochodów elektrycznych. Program skierowany będzie głównie do osób fizycznych, w tym prowadzących działalność gospodarczą. Maksymalnym limitem ceny auta wynosić będzie 225 tys. zł netto, a dopłaty sięgną nawet 40 tys. zł (także na złomowanie starego pojazdu).

Przełomowe paliwo neutralizujące CO₂
Naukowcy opracowali elektrobiodiesel, którego produkcja pochłania 4,5 razy więcej CO₂ niż fotosynteza i zmniejsza emisję dwutlenku węgla o 40% w porównaniu do tradycyjnego diesla. Jest on 45 razy bardziej wydajny energetycznie od biopaliw, a jego wytwarzanie opiera się na elektrokatalizie CO₂ i wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii, takich jak fotowoltaika. Dzięki temu procesowi nowy rodzaj paliwa może zrewolucjonizować transport kołowy, morski i lotniczy, łącząc wysoką efektywność z ekologią.

Powstaje ogromna hybrydowa farma agroPV-wind
W Austrii, w miejscowości Tadten. powstaje hybrydowa instalacja agroPV-wind, łącząca park agrofotowoltaiczny o mocy 164 MW z farmą wiatrową Andau o mocy 237 MW - jest to największy projekt tego typu w Europie. Na terenie farmy fotowoltaicznej, wyposażonej w system nadążny, prowadzone będą jednocześnie uprawy ekologicznej ciecierzycy i ziemniaków. Uruchomienie pierwszej fazy projektu planowane jest na koniec 2024 r.

Rozwój agrofotowoltaiki w Niemczech
Niemiecka firma feld.energy pozyskała 1,7 mln euro na rozwój agrofotowoltaiki, umożliwiającej rolnikom jednoczesne prowadzenie działalności rolniczej i produkcję energii słonecznej. Środki zostaną przeznaczone na rozwój zespołu i projektów wspierających niemiecką transformację energetyczną, oferując rolnikom dodatkowy dochód do 4 tys. euro na hektar.

Nowa era w wychwytywaniu CO₂
Naukowcy odkryli enzym CA-KR1, który zwiększa wychwyt CO₂ o 90% i działa w ekstremalnych warunkach przemysłowych, takich jak wysokie temperatury i zasadowe środowiska. To przełomowe rozwiązanie może znacząco przyspieszyć dekarbonizację, oferując skalowalną i ekologiczną alternatywę dla tradycyjnych metod. Oczekuje na opatentowanie, a jego potencjalne zastosowania obejmują fabryki, elektrownie i inne źródła przemysłowe, przybliżając świat do neutralności węglowej.

Komentarz redakcji:
Brzmi to bardzo optymistycznie. Oby to rozwiązanie się sprawdziło. Obecnie jesteśmy świadkami rekordowych emisji CO2 światowej gospodarki. Też w efekcie rekordowych temperatur Ziemi. Potrzebujemy sprawnych technologii wychwytu gazów cieplarninych. Jak do tej pory poszukiwania były  bezskuteczne.

Innowacyjna technologia odzysku energii z produkcji betonu
W krakowskiej wytwórni betonu Holcim Polska wdrożono nowoczesną technologię odzysku energii przy zjazdach wózka jezdnego, co znacząco zmniejsza pobór prądu i emisje CO₂. Modernizacja obejmowała przemiennik częstotliwości z modułem zwrotu energii, dzięki czemu wózek jezdny zużywa teraz 15-krotnie mniej energii przy rozruchu i generuje oszczędności oraz mniejszy wpływ na środowisko. Firma realizuje także inne innowacyjne projekty, takie jak „Kujawy Go4ECOPlanet,” którego celem jest wychwytywanie 100% emisji CO₂ z produkcji klinkieru.

Brytyjski rząd wspiera modernizację energetyczną domów
Brytyjski rząd kontynuuje program Warm Homes Plan, który w przyszłym roku ma objąć modernizacją energetyczną nawet 300 tys. domów, oferując dotacje na pompy ciepła i wsparcie dla najemców oraz gospodarstw o niskich dochodach. Zwiększony budżet umożliwi właścicielom domów uzyskanie dotacji na pompy ciepła, a zniesienie zasady jednego metra uprości ich instalację. Dodatkowo, rząd przewiduje dalsze wsparcie producentów pomp ciepła oraz szkolenia dla instalatorów.

Komisja Europejska bada wsparcie dla elektrowni jądrowej
Komisja Europejska rozpoczęła szczegółowe postępowanie w sprawie wsparcia polskiego rządu dla elektrowni jądrowej Lubiatowo-Kopalino, mając wątpliwości co do zgodności tej pomocy z unijnymi przepisami. Polska planuje udzielić pomocy publicznej w wysokości 14 mld euro, co pokryje 30% kosztów budowy elektrowni oraz zapewni stabilność przychodów na 60 lat ( po sfinansowaniu pozostałych 70 % kosztów). KE będzie sprawdzać, czy wsparcie jest proporcjonalne i nie zagraża konkurencji na rynku energii elektrycznej.

Nowe wytyczne dla morskich farm wiatrowych
Do 23 grudnia można było zgłaszać uwagi do ministerialnych wytycznych dotyczących analiz środowiskowych dla morskich farm wiatrowych, które opracowała Fundacja na rzecz Energetyki Zrównoważonej. Dokument szczegółowo opisuje procedury oceny oddziaływania na środowisko, metody monitoringu oraz rekomendacje ograniczania wpływu na bioróżnorodność, takie jak sztuczne rafy czy „kurtyny bąbelkowe” zmniejszające hałas podczas budowy.

Wydłużony termin składania wniosków do Mój Prąd
Prosumenci mają czas na składanie wniosków w programie Mój Prąd 6.0 do 6 marca 2025 r. lub do wyczerpania środków, z których dotychczas wykorzystano około 70%. Maksymalne dofinansowanie wynosi 28 tys. zł. Obowiązkowa jest inwestycja w magazyny energii dla instalacji zgłoszonych po 1 sierpnia 2024 r. Wydłużenie terminu ma ułatwić przygotowanie wymaganych dokumentów, w tym zaświadczenia od OSD (operatora systemu dystrybucyjnego), którego brak skutkuje odrzuceniem wniosku.

Nabór wniosków na dotacje dla systemów ciepłowniczych i chłodniczych
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ogłosił nabór wniosków o dotacje na modernizację systemów ciepłowniczych i chłodniczych, który potrwa do 31 marca 2025 r. Budżet programu wynosi 500 mln zł, a dofinansowanie mogą uzyskać przedsiębiorcy, samorządy i spółdzielnie mieszkaniowe, przy maksymalnym poziomie wsparcia 79,71% kosztów kwalifikowanych. Projekty obejmują m.in. budowę i modernizację sieci, węzłów cieplnych, magazynów ciepła oraz instalacji OZE w układach hybrydowych.

Mieszkańcy bloków mają ograniczone możliwości korzystania z ulgi termomodernizacyjnej
Właściciele nieruchomości mogą skorzystać do końca roku z ulgi termomodernizacyjnej, aby przyspieszyć zwrot z inwestycji w fotowoltaikę - wsparcie to dostępne jest jednak głównie dla właścicieli domów jednorodzinnych. Mieszkańcy bloków, stanowiący połowę Polaków, mają ograniczony dostęp do programów wsparcia, takich jak Mój Prąd, które finansują większe instalacje, niewłaściwe dla miejskich balkonów. Należałoby więc wprowadzić rozwiązania umożliwiające wspieranie fotowoltaiki balkonowej, jak w innych krajach europejskich.

Rosnące koszty ogrzewania
Koszty ogrzewania w Polsce systematycznie rosną, a wprowadzenie opłat za emisję CO₂ (ETS2) w 2028 r. spowoduje dalsze podwyżki. Szacuje się, że gospodarstwa domowe emitujące CO₂ - ogrzewane gazem, węglem i olejem opałowym - zapłacą w najbliższych latach dodatkowo około 100 zł miesięcznie. Eksperci przewidują, że w 2025 r. ceny gazu mogą wzrosnąć o kolejne 30%, co znacząco obciąży budżety domowe.

Dotacje na rozwój zielonych technologii w MŚP
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) przyznała ponad 303 mln zł bezzwrotnych dotacji dla 182 projektów MŚP na rozwój zielonych technologii w ramach Krajowego Planu Odbudowy. Dofinansowanie wspiera m.in. gospodarkę o obiegu zamkniętym, efektywność energetyczną oraz instalacje OZE. Środki można przeznaczyć na zakup technologii, maszyn czy oprogramowania. Projekty muszą być zrealizowane do 31 marca 2026 r. i mogą pokryć do 85% kosztów inwestycji.

Dofinansowanie na odwiert geotermalny w Małopolsce
Kraków podpisał umowę z NFOŚiGW na dofinansowanie badawczego odwiertu geotermalnego GT-1 w Nowej Hucie, na który przeznaczono ponad 12 mln zł. Odwiert o głębokości 1820 m pozwoli zbadać potencjał wód geotermalnych o przewidywanej temperaturze 55°C i ich ewentualne wykorzystanie w ciepłownictwie lub balneologii. Całkowity koszt projektu wynosi ponad 15 mln zł, a kompleksowe badania potrwają rok.

Wykorzystanie ciepła odpadowego w miastach
Ciepło odpadowe z centrów przetwarzania danych może pokryć znaczną część zapotrzebowania na energię cieplną w miastach – w Warszawie 300 MW takich instalacji mogłoby dostarczyć 25% ciepła sieciowego. Współpraca między sektorem data center a ciepłownictwem systemowym to korzyści dla obu stron: tania energia dla sieci oraz nowe możliwości inwestycyjne dla centrów. Polska, mając drugą co do wielkości sieć ciepłowniczą w UE, ma szansę stać się liderem wykorzystania ciepła z centrów przetwarzania danych.

Walka o przyszłość dawnego kurortu
Dolnośląska wieś Opolno-Zdrój, niegdyś słynny kurort uzdrowiskowy, stoi dziś na krawędzi przetrwania z powodu działalności kopalni Turów, która doprowadziła do zaniku wód zdrojowych i zanieczyszczenia powietrza. Mieszkańcy obawiają się wyburzenia budynków, które znajdują się na terenie odkrywki, a ich wnioski o wpisanie obiektów do rejestru zabytków są regularnie odrzucane. Stowarzyszenie EKO-UNIA apeluje o ratunek dla wsi i jej zabytków, wskazując na ogromny potencjał turystyczny i kulturowy regionu.

Rozwój Obywatelskich Społeczności Energetycznych
W 2024 r. EKO-UNIA i Zielony Instytut, we współpracy z europejską koalicją Beyond Fossil Fuels, rozpoczęły projekt wspierający sprawiedliwą transformację energetyczną i klimatyczną, który prowadzi do tworzenia pierwszych w Polsce obywatelskich społeczności energetycznych (OSE). Społeczności te udowodniły, że mogą zmniejszyć zużycie energii elektrycznej nawet o 90%. mimo braku wsparcia rządu.

Działania Młodzieżowej Rady Klimatycznej
W grudniu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska odbyło się spotkanie Młodzieżowej Rady Klimatycznej, podczas którego podsumowano działalność II kadencji i powołano nową Radę na III kadencję. Minister Paulina Hennig-Kloska wyróżniła osiągnięcia Rady, takie jak tworzenie poradników, opiniowanie projektów oraz reprezentowanie Rady na wydarzeniach krajowych i międzynarodowych.

F. Monitoring transformacji energetycznej

Powstała największa na świecie pompa ciepła oparta na CO₂
W Danii, w miejscowości Esbjerg, uruchomiono największą na świecie pompę ciepła opartą na technologii CO₂, która dostarcza rocznie 280 000 MWh ciepła do 25 000 gospodarstw domowych. Instalacja wykorzystuje wodę morską, energię z farm wiatrowych oraz ekologiczne CO₂ jako czynnik chłodniczy, co pozwala na redukcję emisji CO₂ o 120 000 ton rocznie. Projekt stanowi model dla innych miast dążących do zrównoważonego ciepłownictwa i neutralności węglowej.

Era węgla brunatnego w Turowie się kończy
Kopalnia i Elektrownia Turów, której produkcja energii spadła w 2023 r. o 24%, stoi przed nieuchronnym zamknięciem w perspektywie lat 2030–2035, głównie z powodu rosnących kosztów emisji CO₂ i zmian w polskim miksie energetycznym na rzecz OZE oraz gazu. Fundacja Instrat przygotowała raport, w którym podkreśla konieczność sprawiedliwej transformacji regionu, w tym przygotowania Terytorialnego Planu Sprawiedliwej Transformacji oraz wsparcia dla pracowników i gminy Bogatynia, która musi dywersyfikować swoje dochody.

Polski gigant energetyczny przechodzi na zieloną energię
Tauron ogłosił plan transformacji energetycznej, zakładający odejście od węgla do 2030 r., z wyjątkiem bloku 910 MW w Jaworznie. Spółka zamierza rozwijać odnawialne źródła energii, zwiększając ich moc zainstalowaną do 3,4 GW w 2030 r. i 6,1 GW w 2035 r. Na inwestycje, w tym w OZE i magazyny energii, Tauron planuje przeznaczyć 100 mld zł.

Komentarz:
To istotna zmiana w strategii odchodzenia od węgla w jednym z największych polskich koncernów. To już nie eksperci i ekolodzy mówią o tym publicznie, ale same władze Tauronu.