Newsletter/ Obserwator TEPP (Transformacji Energetycznej Ponad Podziałami)

październik 2024

W obecnym numerze znajdują się min. ciekawe doniesienia na temat:

• innowacyjnego magazynu ciepła w soli
• wsparcia finansowego dla rolników na EE i OZE
• planu transformacji energetycznej Rybnika
• rekordowej turbiny wiatrowej
• dekarbonizacji Śląska

zapraszam,
Katarzyna Kubiczek

Kluczowe 5 lat na ocalenie bioróżnorodności
WWF Polska alarmuje, że zostało tylko 27% żyjącej planety, a degradacja środowiska może przekroczyć punkty krytyczne, zagrażając ludziom i ekosystemom. Raport wskazuje, że najbliższe pięć lat jest kluczowe dla zahamowania tego procesu poprzez ochronę przyrody, transformację systemu żywnościowego i odejście od paliw kopalnych. Organizacja apeluje o natychmiastowe działania rządów i biznesu w celu ochrony bioróżnorodności i przeciwdziałania zmianom klimatu.

a) OZE

Duży wzrost mocy OZE jeszcze w tej dekadzie
Do 2030 r. na świecie ma powstać 5500 GW nowych mocy w odnawialnych źródłach energii, z czego 95% wzrostu pochodzić będzie z instalacji słonecznych i wiatrowych. Międzynarodowa Agencja Energii prognozuje, że tempo rozwoju OZE w latach 2024-2030 będzie o 70% wyższe niż rekordowy poziom z poprzedniego roku, a Chiny będą odpowiedzialne za 60% tego przyrostu. Oczekuje się, że w 2030 r. źródła odnawialne zaspokoją połowę globalnego zapotrzebowania na energię elektryczną.

b) efektywność energetyczna

Poprawa efektywności energetycznej w Unii Europejskiej
W 2023 r. 25,5% populacji UE poprawiło efektywność energetyczną (EE) swoich mieszkań, przyczyniając się do redukcji zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych w budownictwie. Najwyższe wskaźniki poprawy odnotowano w Holandii (58,7%), a najniższe na Malcie (8,4%), natomiast Polska osiągnęła 28,3%. Wśród osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym efektywność energetyczna poprawiła się u 17,8%. Najwięcej przypadków poprawy EE odnotowano na obszarach wiejskich (29,4%), a najmniej w dużych miastach (22,9%).

Dofinansowanie na efektywność energetyczną w śŚwiętokrzyskiem
W woj. świętokrzyskim, w ramach programu Fundusze Europejskie dla Świętokrzyskiego 2021-2027, można uzyskać dofinansowanie na zwiększenie efektywności energetycznej budynków użyteczności publicznej. Wsparcie skierowane jest do jednostek samorządu terytorialnego, instytucji publicznych, NGO oraz szkół, które mogą wnioskować o fundusze na modernizację energetyczną budynków, z wymogiem osiągnięcia co najmniej 30-proc. poprawy efektywności energetycznej. Wnioski należy składać elektronicznie do 22 listopada.

c) transport

Transport w UE wciąż zależny od paliw kopalnych, zeroemisyjność odległym celem
Mimo miliardowych inwestycji w elektromobilność, ropa wciąż dominuje w transporcie drogowym UE, stanowiąc 90% używanej energii. Odnawialne źródła energii i biopaliwa mają jedynie 6% udziału, a elektryki są rzadkością, stanowiąc średnio 1,7% pojazdów. Osiągnięcie neutralności klimatycznej w transporcie do 2050 r. wydaje się trudne, chyba że utrzymany zostanie zakaz sprzedaży nowych aut spalinowych od 2030 r.

Potencjał biometanu w polskim rolnictwie
Polska ma potencjał substratów z produkcji zwierzęcej i przemysłu spożywczego wynoszący do 4 mld m³  biometanu rocznie., który Mmoże on i powinien zostać wykorzystany do produkcji biometanu. Projekty biogazowni, jak m.in. w Kole czy Piaskach, pokazują, jak efektywnie przekształcać odpady organiczne w zieloną energię. Mimo to obecny program wsparcia koncentruje się na bioodpadach komunalnych, pomijając sektor rolniczy, który ma ogromne niewykorzystane zasoby.

Komentarz redakcji
To zdumiewające, że wsparcie koncentruje się na odpadach komunalnych a nie rolniczych. Takie ustawienie polityki wsparcia może znów budzić podejrzenia, czy rząd chce wspierać biogazownie, czy odraczamy wykorzystanie potencjału, o którym mowa w artykule. Przypominamy, że biogaz może być bezcennym, elastycznym magazynem energii uzupełniającym energię ze słońca i wiatru, gdy jej brakuje z tych ostatnich źródeł!

Agrowoltaika: niewykorzystane możliwości dla polskiego rolnictwa
Zainteresowanie agrowoltaiką w Polsce rośnie, choć brakuje odpowiednich regulacji prawnych, które mogłyby przyspieszyć jej rozwój. Wartością dodaną systemów agro PV jest ich zdolność do zmniejszenia kosztów energii oraz produkcji rolnej, co może przynieść korzyści rolnikom, zwłaszcza w uprawie owoców. Część krajów, jak Francja czy Niemcy, aktywnie wspierają agrowoltaikę, natomiast Polska wciąż potrzebuje jasnych definicji i regulacji, aby w pełni wykorzystać jej potencjał.

Innowacja w procesie odzysku ciepła
Qemetica Soda Polska zrealizowała innowacyjny projekt odzysku ciepła w produkcji sody kalcynowanej, redukując tym samym zapotrzebowanie na parę technologiczną. Kosztująca 6 mln zł modernizacja suszarni umożliwiła wykorzystanie gorącego powietrza w procesie produkcji, zamiast jego ulatniania się do atmosfery. Firma planuje dalszą transformację energetyczną, eliminując węgiel jako źródło energii do 2033 r.

Magazynowanie ciepła w soli
Innowacyjna elektrownia Redstone, oparta na technologii skoncentrowanej energii słonecznej (CSP), dostarcza 480 GWh energii rocznie do sieci Południowej Afryki. Dzięki technologii magazynowania ciepła w stopionej soli może pracować 24 h na dobę, generując energię także po zachodzie słońca. Projekt o wartości 724 mln dolarów, wspierany przez międzynarodowe firmy, jest największą inwestycją w regionie Northern Cape i przykładem współpracy na rzecz zrównoważonego rozwoju.

Nowe normy jakości powietrza w UE
Unia Europejska przyjęła nowe normy jakości powietrza, które zaczną obowiązywać od 2030 r. Mają one zbliżyć wymogi do zaleceń WHO, poprawiając zdrowie i życie mieszkańców. Polska, borykająca się z wysokim poziomem zanieczyszczeń, będzie musiała przyspieszyć wymianę "kopciuchów" i wdrożyć uchwały antysmogowe. Program Czyste Powietrze oraz działania ograniczające emisje z transportu mogą znacząco przyczynić się do spełnienia nowych standardów.

Konsultacje publiczne aktualizacji Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu
Rozpoczęto konsultacje publiczne dotyczące aktualizacji Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu (aKPEiK) do 2030 r., które potrwają do 15 listopada 2024 r. Dokument przedstawia dwa scenariusze transformacji klimatyczno-energetycznej i zakłada m.in. redukcję emisji o 50,4% do 2030 r. Realizacja planu ma zapewnić dostęp do zielonej energii, czystsze środowisko oraz rozwój nowoczesnych technologii.

Zwiększony budżet programu "Mój Prąd 6.0"
Budżet programu "Mój Prąd 6.0", z powodu dużego zainteresowania, został zwiększony do 1,25 mld zł z pierwotnych 400 mln zł. Program oferuje dofinansowanie do mikroinstalacji fotowoltaicznych oraz/lub magazynów energii. Do 9 października złożono 49 tys. wniosków, z czego 18,4 tys. dotyczyło dofinansowania magazynów energii.  Wnioski można składać do 20 grudnia 2024 r. lub do wyczerpania środków.

Nabór wniosków dla rolników na inwestycje proekologiczne
Rusza nabór wniosków o wsparcie finansowe dla rolników na inwestycje przyczyniające się do ochrony środowiska i klimatu. Program dotyczy działań związanych z modernizacją gospodarstw, poprawą efektywności energetycznej oraz zrównoważonym zarządzaniem zasobami naturalnymi. Wnioski można składać do 15 listopada 2024 roku.

Dofinansowanie dla przedsiębiorstw na EE i OZE
NFOŚiGW rozpoczął nabór wniosków o dofinansowanie na działania związane z poprawą efektywności energetycznej i wykorzystaniem OZE w przedsiębiorstwach. Wnioski można składać elektronicznie do 31 października 2024 r. lub do wyczerpania środków. Program ma na celu ograniczenie zużycia energii i redukcję emisji gazów cieplarnianych poprzez wspieranie dużych przedsiębiorstw w realizacji projektów o wysokim potencjale ekologiczny.

Coraz więcej pracy w sektorze OZE
Raport IRENA wskazuje, że globalne zatrudnienie w sektorze OZE wzrosło w 2023 r. do 16,2 mln miejsc pracy, z czego najwięcej miało miejsce w Chinach. Największy wzrost odnotowała fotowoltaika, zatrudniając 7,1 mln osób. Polska plasuje się na drugim miejscu w Europie pod względem zatrudnienia w fotowoltaice oraz zajmuje dziewiątą pozycję w globalnym sektorze biopaliw.

Mieszkańcy bloków uniezależniają się od ciepłowni
Mieszkańcy bloku w Szczytnie zainstalowali systemy odnawialnych źródeł energii i odłączyli się od ciepłowni węglowej, co pozwoliło im uniknąć podwyżek cen za ogrzewanie. Podobny proces, znany jako darmomodernizacja, przeszedł budynek w Zwoleniu, gdzie zastosowano nowoczesne rozwiązania, takie jak izolacja termiczna i klimakonwektory - takie zastosowanie znacznie obniżyło koszty ogrzewania. Dzięki tym inwestycjom mieszkańcy oszczędzają ponad 90% na rachunkach, a zaliczka na centralne ogrzewanie wynosi tam tylko 0,8 zł na m² miesięcznie.

Wsparcie zielonych inwestycji w polskich MŚP
Europejski Bank Inwestycyjny udzielił Pekao Leasing kredytu w wysokości 150 mln euro na wsparcie polskich małych i średnich przedsiębiorstw. 20% całej kwoty zostanie przeznaczone na projekty ekologiczne. Środki pomogą firmom w mniej rozwiniętych regionach oraz w inwestycjach związanych z efektywnością energetyczną i niskoemisyjnym transportem. Umowa wesprze inwestycje o wartości 420 mln euro, co przyczyni się do wzrostu konkurencyjności firm.

Bezemisjne ciepłownictwo w Sanoku
Sanockie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej wybudowało tymczasową ciepłownię, zasilaną niskoemisyjnym gazem, aby zapewnić ciepło dla mieszkańców południowo-wschodniej części miasta po wypowiedzeniu umowy przez dotychczasowego dostawcę. Jednocześnie trwają przygotowania do budowy Elektrociepłowni Posada, która będzie oparta na OZE, co będzie kolejnym etapem na drodze do stworzenia całkowicie bezemisyjnej instalacji ciepłowniczej.

Czy samowystarczalność energetyczna gmin jest możliwa?
Samowystarczalność energetyczna gmin nie jest utopią, ale wymaga przemyślanych działań i różnych źródeł energii. Samorządy mogą korzystać z finansowania krajowego i unijnego, a optymalnym rozwiązaniem wydają się być spółdzielnie energetyczne, które przy odpowiednich warunkach mogą osiągnąć autokonsumpcję na poziomie co najmniej 70%. Ważne jest przygotowanie dobrych projektów oraz strategii rozwoju energetycznego, aby efektywnie wykorzystać dostępne fundusze i narzędzia prawne.

Rybnik na drodze do zielonej transformacji
Rybnik, który postawił na transformację energetyczną, z sukcesem modernizuje swoje ciepłownictwo i inwestuje w odnawialne źródła energii, stając się liderem w walce o czystsze powietrze. Dzięki skoordynowanym działaniom, takim jak wymiana prawie 10 tys. źródeł ciepła i uzyskane dofinansowanie na OZE, miasto planuje do 2040 r. całkowicie odejść od spalania węgla. Transformacja ma przynieść redukcję emisji CO2 o 63% oraz obniżyć koszty ogrzewania o 26%, poprawiając jakość życia mieszkańców.

AI zrewolucjonizuje konserwację farm wiatrowych
Energetyka wiatrowa offshore wymaga regularnej konserwacji, a brytyjska firma Beam opracowała autonomiczną łódź podwodną sterowaną przez sztuczną inteligencję (AI), która usprawnia ten proces. Pojazd dokonał inspekcji fundamentów turbin na farmie Seagreen, poruszając się bez udziału człowieka i tworząc trójwymiarowe skany konstrukcji. Dzięki temu technologia może skrócić czas inspekcji o 50% i znacznie zmniejszyć koszty operacyjne.

Potrzebna transformacja edukacyjna dot. czystej energii
Obecnie 62% kierunków dotyczących energetyki koncentruje się na paliwach kopalnych, a tylko 32% na odnawialnych źródłach energii, co pokazuje potrzebę zmiany w edukacji i podejściu do energetyki. Minister Marzena Czarnecka sugeruje, że wszystkie uniwersytety w Polsce powinny rozważyć stworzenie wydziałów skupiających się na transformacji energetycznej, aby przygotować kadrę dla przyszłego rynku pracy. W 2030 r. będziemy potrzebować 50 tys. specjalistów od czystej energii.

Rekordowa turbina wiatrowa
Chiny wprowadzają nowe standardy w energetyce wiatrowej dzięki rekordowej turbinie o mocy 26 MW, stworzonej przez Dongfang Electric Corporation. Turbina, o wysokości 185 m i średnicy wirnika 310 m, jest zaprojektowana do pracy w warunkach silnych wiatrów, generując rocznie 100 GWh energii, co wystarcza na zasilenie około 55 000 domów. Jej odporność na ekstremalne warunki pogodowe sprawia, że jest idealna dla chińskich regionów przybrzeżnych.

Spadek udziału węgla w polskiej energetyce
We wrześniu 2024 r. węgiel po raz pierwszy w historii wygenerował mniej niż 48% energii elektrycznej w Polsce, co jest efektem rosnącego udziału źródeł gazowych i wyjątkowo wysokiej produkcji z odnawialnych źródeł energii. OZE wygenerowały 4,8 TWh energii, co stanowi 36,8% całkowitej produkcji, a farmy wiatrowe odpowiadały za 46% tej wartości. Dodatkowo, emisje z elektroenergetyki osiągnęły najniższy poziom w historii, spadając o 19,6% w porównaniu do września 2023 r.

Trwa dekarbonizacja na Śląsku
Polski rząd obiecał górnikom, że będą mogli pracować w kopalniach do 2049 r., jednak pojawiają się plany likwidacji kolejnych wyrobisk węglowych, w tym Elektrowni Rybnik, która ma zakończyć działalność do końca 2025 r. (wcześniej mówiono o 2030 r.). PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna uzasadnia tę decyzję brakiem rentowności węgla oraz koniecznością dekarbonizacji. Przyszłość 500 pracowników Elektrowni Rybnik jest niepewna, a niektórzy obawiają się także o dostawy ciepła dla mieszkańców.