Newsletter/ Obserwator TEPP (Transformacji Energetycznej Ponad Podziałami) 

maj 2024

W obecnym numerze znajdują się min. ciekawe doniesienia na temat:
    • emisyjności energetyki w Polsce
    • tanich i elastycznych polskich paneli słonecznych
    • innowacyjnych turbin wiatrowych, które w 100% nadają się do recyklingu
    • zmian w systemie net-billingu
    • rekordowych ogniw PV

Zapraszam,
Katarzyna Kubiczek

Jaki jest wpływ zmiany klimatu na gospodarkę?
Zmiany klimatyczne mogą prowadzić do strat ekonomicznych porównywalnych do strat wojennych, z prognozami spadku światowego PKB o 12% przy wzroście temperatury o 1°C. Badania wskazują, że wzrost globalnej temperatury o 3°C do końca stulecia może obniżyć produkcję, kapitał i konsumpcję o ponad 50%. Skutki zmian klimatycznych już teraz zmniejszyły siłę nabywczą o 37%.

Polska ma najbardziej emisyjną energetykę
Polska energetyka ma najwyższą emisyjność gazów cieplarnianych na jednostkę zużytej energii w Unii Europejskiej, zajmując trzecie miejsce na świecie od końca. Emisyjność produkcji energii elektrycznej w Polsce spadła o 48,5% w porównaniu do 1990 r., ale tempo redukcji emisji jest znacznie wolniejsze niż w innych krajach UE. Transformacja energetyczna w Polsce wymaga lepszej koordynacji i bardziej zdecydowanych działań.

Koszty transformacji energetycznej rosną
Transformacja energetyczna w Polsce będzie coraz droższa, co sprawia, że opóźnienia są nie do przyjęcia. Inwestycje w odnawialne źródła energii i modernizację infrastruktury są konieczne, aby uniknąć wzrostu kosztów i ryzyka energetycznego. Brak działań teraz może prowadzić do znacznie wyższych wydatków w przyszłości.

a) OZE

Największa na świecie instalacja magazynowania energii w sprężonym powietrzu
W Chinach powstała największa na świecie instalacja magazynowania energii w sprężonym powietrzu (CAES), która jest zdolna przechowywać 1800 MWh energii i oddawać ją z mocą 300 MW - co jest wystarczające do zasilenia 200-300 tysięcy domów przez 6h. Jej sprawność przekracza 70%, znacznie przewyższając osiągi wcześniejszych instalacji tego typu. Nowa chińska instalacja pozwoli oszczędzić 189 tys. ton węgla i zredukować emisję CO2 o 490 tys. ton rocznie.

b) efektywność energetyczna

Dofinansowanie projektów dot. efektywności energetycznej
Województwo Podkarpackie rozpoczęło nabór wniosków o dofinansowanie projektów dot. poprawy efektywności energetycznej oraz instalacji OZE, przeznaczając na ten cel ponad 80 mln zł. Wnioski mogą składać m.in. jednostki samorządu terytorialnego, organizacje pozarządowe i zakłady opieki zdrowotnej. Rozstrzygnięcie konkursu planowane jest na marzec 2025 r.

c) transport

Będą dopłaty do używanych samochodów elektrycznych
Polski rząd zapowiedział wprowadzenie dopłat do używanych samochodów elektrycznych, z możliwością uzyskania do 27 tys. złotych wsparcia. Program ma na celu zwiększenie dostępności elektromobilności i redukcję emisji dwutlenku węgla, wspierając cele ekologiczne kraju. Szczegóły dotyczące kwalifikowalności i procedur aplikacyjnych zostaną przedstawione w najbliższych miesiącach.

Kolejne protesty rolników
Związki zawodowe rolników zorganizowały kolejny protest w Warszawie przeciwko Europejskiemu Zielonemu Ładowi, domagając się referendum w tej sprawie. Pod wpływem wcześniejszych protestów UE już wycofała się z części postanowień Zielonego Ładu, a dalsze decyzje prawdopodobnie podejmie nowy skład Parlamentu i Komisji Europejskiej po wyborach. Badania wskazują, że chociaż wielu Polaków jest przeciwnych obecnej formie Zielonego Ładu, to jednak większość nadal popiera przeciwdziałanie  zmianom klimatu.

Powstała mapa projektów agrofoltaicznych
SolarPower Europe uruchomiło cyfrową mapę projektów agrosolarnych realizowanych w Europie, obejmującą ponad 200 inicjatyw o łącznej mocy ponad 15 GW. Platforma agreguje zarówno projekty pilotażowe, jak i komercyjne, pokazując różnorodne technologie integrujące fotowoltaikę z działalnością rolniczą. Inicjatywa ma na celu wspieranie rozwoju agrofotowoltaiki, przyczyniając się do zrównoważonego rozwoju sektora rolnego i ochrony ekosystemów.

Komentarz redakcji:
Bardzo ważny kierunek rozwoju PV, szkoda, że tak słabo obecny w Polsce. Chodzi o stosunkowo proste rozwiązania zabraniające trwałego zajmowania ziemi rolnej. Chodzi np. o konstrukcje podniesienia paneli słonecznych, aby pod nimi zachować warunki do gospodarowania rolniczego - do  upraw lub hodowli.

Nowa technologia elastycznych ogniw słonecznych autorstwa polskiej fizyczki
Olga Malinkiewicz i jej zespół opracowali technologię produkcji tanich i elastycznych ogniw słonecznych z perowskitu, czyniąc energię słoneczną bardziej dostępną. Polska fizyczka wynalazła technologię drukowania ogniw słonecznych, które są tak lekkie, że metr kwadratowy można utrzymać między dwoma palcami. Ogniwa te generują energię zarówno ze światła słonecznego, jak i sztucznego, oferując szerokie możliwości zastosowań i wprowadzając koncepcję recyklingu światła.

Innowacyjne turbiny wiatrowe
Niemiecki start-up Voodin Blade Technology opracował drewniane łopaty turbin wiatrowych, które w 100% nadają się do recyklingu. Firma zainstalowała łopaty o długości 19,3 m na turbinie w parku wiatrowym w Breuna (Hesja). Łopaty wykonane z laminowanej tarcicy fornirowej (LVL) są trwałe i tańsze w produkcji niż konwencjonalne, a jednocześnie bardziej wytrzymałe niż te z włókna szklanego.

Nie będzie podatku od aut spalinowych?
Komisja Europejska wstępnie zgodziła się na rezygnację z podatku od aut spalinowych w Polsce, zastępując go dopłatami do zakupu samochodów elektrycznych. Zgoda Brukseli została wyrażona w prenegocjacjach i formalnie wprowadzona do dokumentu, który zostanie zatwierdzony na dalszym etapie. Wcześniej w Krajowym Planie Odbudowy planowano wprowadzenie opłaty rejestracyjnej i podatku od własności pojazdów emitujących spaliny.

Nowe zasady wsparcia dla producentów OZE
Komisja Europejska opracowała zasady wsparcia dla producentów OZE w UE. Wśród rekomendacji znalazło się m.in. szersze wdrożenie systemu aukcyjnego oraz mechanizmów dwustronnych kontraktów różnicowych, które mają stabilizować przychody inwestorów. Dodatkowo, kraje członkowskie powinny uwzględniać kryteria związane z innowacjami, lokalnymi społecznościami i zrównoważonym rozwojem, a także harmonizować krajowe systemy wsparcia, by przyspieszyć inwestycje w OZE.

Nowa ustawa przyspieszy rozwój gospodarki wodorowej w Polsce
Rząd pracuje nad projektem ustawy Prawo energetyczne, która m.in. ureguluje i przyspieszy rozwój gospodarki wodorowej w Polsce. Zmiany mają zapewnić konkurencyjność przemysłowi i przyspieszyć osiągnięcie neutralności klimatycznej, zastępując gaz wodorem. Wprowadzenie wodoru do ustawy zredukuje ryzyko inwestycyjne i ureguluje rynek wodoru, zachęcając do inwestycji i wspierając dekarbonizację przemysłu.

Ustawa o zamrożeniu cen energii 
Sejm przyjął ustawę o czasowym ograniczeniu cen za energię elektryczną, gaz i ciepło systemowe, a także o bonie energetycznym, który wspomoże 3,5 mln rodzin o niższych dochodach. Na drugą połowę 2024 r. maksymalna cena energii elektrycznej dla gospodarstw domowych wyniesie 500 zł/MWh, a dla samorządów, instytucji publicznych i MŚP pozostanie na poziomie 693 zł/MWh. Bon energetyczny będzie jednorazowym świadczeniem od 300 do 1200 zł w zależności od liczby osób w gospodarstwie domowym i sposobu ogrzewania.

Dotacje na przydomowe elektrownie wiatrowe
NFOŚiGW finalizuje program Moja Elektrownia Wiatrowa, który uzyskał już akceptację EBI (Europejski Bank Inwestycyjny). Program obejmie dofinansowanie przydomowych turbin wiatrowych i magazynów energii. Planowany budżet na lata 2024-2029 to 400 mln zł. Po konsultacjach społecznych wprowadzano zmiany, w tym dotyczące wysokości turbin i kryteriów jakościowych.

Dotacje na rozwój projektów wodorowych w Polsce
NFOŚiGW przeznaczy ponad miliard złotych na wsparcie projektów związanych z rozwojem technologii wodorowych. W ramach konkursu dofinansowanie mogą uzyskać projekty dotyczące m.in. budowy instalacji do produkcji zielonego wodoru, magazynowania wodoru oraz zastosowania go w transporcie. Celem jest przyspieszenie transformacji energetycznej i zwiększenie udziału wodoru w polskim miksie energetycznym​.

Będą zmiany w systemie net-billingu dla prosumentów?
Średnia cena energii elektrycznej dla prosumentów objętych net-billingiem nieznacznie wzrosła i wyniosła w kwietniu 2024 r. 253,69 zł/MWh, nadal utrzymując się jednak na niskim poziomie. Ceny te są znacznie niższe niż na początku roku, gdy w styczniu wynosiły 437,02 zł/MWh. Ministerstwo Klimatu planuje zmiany w systemie net-billingu, pozwalając prosumentom na wybór między średnią ceną miesięczną a ceną godzinową, z bonusami za wybór ceny godzinowej.

Nowe miejsca pracy w Wielkopolsce po transformacji energetycznej
We Wschodniej Wielkopolski przeznaczone zostanie 257 mln zł na wsparcie zatrudnienia byłych pracowników z sektora węgla brunatnego. Program obejmuje różnorodne inicjatywy, w tym szkolenia, doradztwo zawodowe oraz dotacje na zakładanie działalności gospodarczej. Ma to na celu stworzenie nowych miejsc pracy i podniesienie kwalifikacji zawodowych mieszkańców. Środki mają pomóc w złagodzeniu społecznych i ekonomicznych skutków zamknięcia kopalń węglowych​.

Kompendium wiedzy o możliwościach wsparcia zielonej transformacji dla firm
Firma doradcza CRIDO i fundacja Wind Industry Hub opracowały ekspercki przewodnik na temat finansowania zielonej transformacji przedsiębiorstw. Prezentują w nim plan UE na zieloną transformację oraz wsparcie na poziomie unijnym, krajowym i regionalnym, w tym programy, dotacje i instrumenty finansowe dla rozwoju OZE, gospodarki o obiegu zamkniętym i zrównoważonej mobilności. Przewodnik omawia też źródła finansowania komercyjnego, takie jak rynkowe pożyczki NFOŚiGW, czy fundusze wojewódzkie.

Pierwsza w Polsce pływająca elektrownia wodna
Na poprzemysłowym zbiorniku wodnym w województwie kujawsko-pomorskim powstała pierwsza w Polsce komercyjna elektrownia fotowoltaiczna (o mocy 500 kW) na pływających platformach. Budowę przeprowadzono zimą, gdy zbiornik był pokryty lodem, co jest innowacyjnym rozwiązaniem na skalę światową. Tego typu instalacje umożliwiają efektywniejsze wykorzystanie przestrzeni i lepsze chłodzenie paneli, co zwiększa efektywność produkcji energii.

Dochody samorządów z opłat środowiskowych mogą być wyższe
Komisja petycji Sejmu przygotowała projekt ustawy, który zakłada zmianę mechanizmu redystrybucji nadwyżek dochodów samorządów z opłat i kar związanych z ochroną środowiska. Propozycja podnosi limit przekazywanych środków do WFOŚ z 10- do 15-krotności średniej krajowej dochodów na mieszkańca. W ostatnich latach istotnie zmniejszyły się dochody gmin i powiatów z tego tytułu, a udział nadwyżek dochodów w ich globalnych przychodach był nieregularny.

Kalkulator śladu węglowego dla firm
Energa Obrót, podlegająca Grupie Orlen, prezentuje usługę kalkulacji śladu węglowego dla firm. Pomaga to przedsiębiorstwom w raportowaniu ESG (Environmental, Social, Governence), włączając obliczenia śladu węglowego oraz propozycje działań redukcyjnych, takich jak instalacje OZE, czy termomodernizacja. Usługa ta kierowana jest nie tylko do firm wymagających raportowania o śladzie węglowym, ale także do spółek publicznych i organizacji skupiających się na społecznej odpowiedzialności biznesu i ESG.

Stanowisko Koalicji Klimatycznej dot. gazu
Koalicja Klimatyczna apeluje o odejście od gazu kopalnego w elektroenergetyce do 2035 r. i w ciepłownictwie do 2040 r. Wskazuje, że gaz jest szkodliwy dla klimatu, generuje wysokie koszty i zagraża bezpieczeństwu energetycznemu. Koalicja podkreśla konieczność ograniczenia zużycia gazu na rzecz zrównoważonych źródeł energii, takich jak biometan i wodór z odnawialnych źródeł, aby osiągnąć cele klimatyczne i poprawić bezpieczeństwo energetyczne Polski.

Rewolucja w fotowoltaice
Ogniwa tandemowe z perowskitami od firmy LONGi osiągnęły rekordową sprawność ponad 30%. Mimo, że komercjalizacja tej technologii może zająć kilka lat, firma LONGi już od 2022 r. masowo produkuje ogniwa o sprawności powyżej 25,5%. Fotowoltaika, jako kluczowy element transformacji energetycznej, wykazuje ogromny potencjał technologiczny i rynkowy.

Elektrownie fotowoltaiczne w Polsce generują rekordową moc
8 i 9 maja elektrownie PV po raz pierwszy przekroczyły 11 GW zaspokajając znaczną część zapotrzebowania na energię w Polsce. Niestety, pomimo coraz większej roli fotowoltaiki w krajowym miksie energetycznym, operator krajowego systemu elektroenergetycznego (KSE) coraz częściej zleca redukcję pracy elektrowni PV, jak to miało miejsce podczas długiego weekendu majowego. 

Kopalnia węgla brunatnego zamiast elektrowni wiatrowej
Aktywiści klimatyczni ujawnili, że niemiecki koncern RWE zaczął demontaż turbin wiatrowych w Nadrenii Północnej-Westfalii, aby rozbudować kopalnię węgla brunatnego Garzweiler II. Pomimo promowania inwestycji w OZE, RWE realizuje "plan operacyjny zgodny z prawem górniczym", co według aktywistów jest sprzeczne z celami klimatycznymi. Zgoda na rozbiórkę jest częścią umowy między rządem federalnym a RWE, przewidującej zamknięcie ostatniej elektrowni węglowej w 2030 r. zamiast 2038 r.

Sytuacja sektora węgla. Ma problemy.
W 2023 r. Polska zaimportowała aż 16,9 mln ton węgla, a krajowa produkcja spadła do 48,4 mln ton. Polski sektor węgla stoi w obliczu poważnych problemów finansowych, z koniecznością pilnego cięcia kosztów. Brak zdecydowanych działań w zakresie zarządzania kosztami może doprowadzić do upadku branży. Wymaga to szybkiej i skutecznej reakcji ze strony zarządzających oraz wsparcia ze strony państwa.