Newsletter/ Obserwator TEPP (Transformacji Energetycznej Ponad Podziałami)

lipiec 2025

W obecnym numerze znajdują się min. ciekawe doniesienia na temat:
    • innowacyjnej instalacji biometanowej z wychwytem CO2
    • pierwszego budynku publicznego w UE o dodatnim bilansie energetycznym 
    • wsparcia dla polskich spółdzielni energetycznych
    • projektu stulecia w Tybecie
    • rekordowej produkcji energii z OZE
Zapraszam,
Katarzyna Kubiczek

Przekroczyliśmy siódmą granicę planetarną
W czerwcu 2025 r. naukowcy ogłosili, że ludzkość przekroczyła siódmą granicę planetarną – zakwaszenie oceanów - co oznacza spadek nasycenia aragonitem o ponad 20% względem epoki przedprzemysłowej. Zjawisko to zagraża kluczowym gatunkom morskim i siedliskom, zwłaszcza w regionach tropikalnych i polarnych, prowadząc do utraty bioróżnorodności i destabilizacji łańcuchów pokarmowych. Eksperci alarmują, że ograniczenie emisji CO₂ jest pilne, by powstrzymać pogłębianie się kryzysu ekologicznego i jego skutków społeczno-gospodarczych.

Polskie Elektrownie Jądrowe zgłaszają projekt do Komisji Europejskiej 
Polskie Elektrownie Jądrowe (PEJ) oficjalnie zgłosiły do Komisji Europejskiej projekt budowy elektrowni jądrowej, co jest jednym z wymaganych procesów notyfikacyjnych. Komisja oceni zgodność projektu z Traktatem Euroatom, zwłaszcza pod kątem bezpieczeństwa i aspektów techniczno-ekonomicznych, a decyzja ma zapaść w ciągu około 1,5–2 lat. Projekt obejmuje budowę trzech bloków AP1000 o mocy 1250 MW każdy w Lubiatowie-Kopalino, z planowanym startem pierwszego bloku w 2036 r.

a) OZE

Latawce zamiast turbin: nowa era energetyki wiatrowej
Turbiny wiatrowe mogą mieć od kilku do nawet 200 m wysokości, jednak ich koszty rosną wraz z rozmiarem. Alternatywą są mobilne latawce energetyczne, które wykorzystują silne wiatry na wysokościach 200–500 metrów i mogą działać tam, gdzie brakuje dostępu do sieci. Polski system AWES testowany w Omanie osiąga znacznie wyższą efektywność niż fotowoltaika czy przydomowe turbiny. Rozwój takich technologii daje nowe możliwości dla energetyki wiatrowej, zwłaszcza w trudno dostępnych i słabo zurbanizowanych regionach.

Morskie farmy wiatrowe zmienią polską energetykę
Polska wchodzi w erę morskiej energetyki wiatrowej, która ma zapewnić większą produkcję energii niż planowana elektrownia jądrowa. Inwestycje na Bałtyku wzmocnią bezpieczeństwo energetyczne kraju, stworzą tysiące miejsc pracy i przyciągną energochłonny przemysł. Docelowo farmy wiatrowe mają dostarczać nawet 25% krajowego zapotrzebowania na prąd, stając się filarem polskiego miksu energetycznego.

b) efektywność energetyczna

Bariery modernizacji budynków w Polsce 
System wsparcia modernizacji energetycznej budynków w Polsce jest niespójny, nieprzejrzysty i wymaga pilnej reformy – mimo inwestycji za 15 mld zł w 2024 r., efekty pozostają niezadowalające. Programy funkcjonują niezależnie, bez wspólnej strategii, jasnych celów i mierników skuteczności, co utrudnia ocenę ich realnego wpływu na oszczędność energii czy walkę z ubóstwem energetycznym. Eksperci z KAPE rekomendują ujednolicenie celów, uproszczenie procedur i wprowadzenie jednolitego systemu monitoringu oraz raportowania efektów.

Kontrowersje wokół nowych klas energetycznych budynków 
Ministerstwo Rozwoju i Technologii planuje wprowadzenie dwóch klas energetycznych budynków - spotkało się to z krytyką organizacji społecznych, które ostrzegają przed dezinformacją i chaosem informacyjnym. Eksperci wskazują, że system faworyzuje biomasę, co może prowadzić do montażu emisyjnych źródeł ciepła i pogorszenia jakości powietrza. Organizacje apelują o jedną, rzetelną klasyfikację opartą na rzeczywistym zużyciu energii, zgodną z unijnymi standardami.

c) transport

Nowe przepisy ułatwią instalację ładowarek do aut elektrycznych w blokach wielorodzinnych
Ministerstwo Klimatu i Środowiska zaprezentowało projekt nowelizacji ustawy o elektromobilności, który ułatwi instalowanie prywatnych ładowarek do aut elektrycznych w budynkach wielorodzinnych, m.in. poprzez umożliwienie mieszkańcom samodzielnego zlecania ekspertyzy w przypadku bierności zarządcy. Polskie Stowarzyszenie Nowej Mobilności popiera zmiany, ale postuluje o doprecyzowanie niektórych zapisów, by zwiększyć skuteczność przepisów i wyeliminować luki prawne. Ułatwienie domowego ładowania ma przyspieszyć rozwój rynku e-mobility i przynieść kierowcom znaczne oszczędności – nawet 3,5 tys. zł rocznie w porównaniu do aut spalinowych.

Rolnictwo a klimat
Rolnictwo może odegrać ważną rolę w realizacji celów klimatycznych UE, ale obecne regulacje są zdaniem ekspertów zbyt rygorystyczne i niedostosowane do realiów różnych krajów. Przedstawiciele branży apelują o większą elastyczność, wsparcie finansowe i lepsze dopasowanie przepisów do lokalnych warunków. Wskazują też na konieczność ochrony zasobów wodnych i równoważenia celów klimatycznych z bezpieczeństwem żywnościowym.

Innowacyjna instalacja biometanowa z wychwytem i skraplaniem CO₂
W Polsce powstanie innowacyjna instalacja produkująca biometan oraz wychwytująca i skraplająca dwutlenek węgla, finansowana z blisko 8 mln euro dotacji UE. Obiekt będzie produkować ponad 5 mln m³ biometanu i blisko 4 mln m³ skroplonego CO₂ rocznie, który może być wykorzystywany m.in. w przemyśle spożywczym. Projekt ma na celu ograniczenie emisji gazów cieplarnianych oraz posłuży jako wzorcowy przykład dla przyszłych inwestycji w Europie Środkowo-Wschodniej.

Nowa technologia ogrzewania i chłodzenia - konkurencja dla pomp ciepła
Niemieccy naukowcy opracowali urządzenie grzewczo-chłodzące oparte na efekcie elastokalorycznym, które działa bez hałasu, freonu i sprężarek. Technologia ta wykorzystuje rozciąganie i ściskanie specjalnych stopów metali do emisji i pochłaniania ciepła, zapewniając wysoką efektywność energetyczną i ekologiczną pracę. Innowacyjne rozwiązanie może w przyszłości stać się realną alternatywą dla pomp ciepła, choć wymaga jeszcze dopracowania i testów.

Budynek przyszłości UE - wytwarza więcej energii, niż zużywa
W Sewilli powstaje Wspólne Centrum Badawcze – pierwszy budynek instytucjonalny UE o dodatnim bilansie energetycznym. Dzięki panelom słonecznym i lokalnym, ekologicznym materiałom będzie wytwarzać więcej energii, niż sam zużywa. Projekt ma ujemny ślad węglowy i wpisuje się w ideę Nowego Europejskiego Bauhausu. To przykład przełomowej architektury, która łączy estetykę, zrównoważony rozwój i nowoczesną technologię.

Przyszłość EU ETS
8 lipca 2025 r. zakończyły się konsultacje Komisji Europejskiej dotyczące przyszłości systemu EU ETS, obejmujące m.in. jego efektywność, zgodność z innymi regulacjami i możliwe zmiany. PGE w swoim stanowisku podkreśliła potrzebę dostosowania systemu do nowych wyzwań, takich jak bezpieczeństwo energetyczne i konkurencyjność przemysłu, apelując m.in. o utrzymanie darmowych uprawnień dla ciepłownictwa i wsparcie źródeł dyspozycyjnych. Spółka zaproponowała też reformy mające na celu stabilizację cen i większe wsparcie transformacji energetycznej w mniej rozwiniętych krajach UE.

Nowy cel klimatyczny UE na 2040  r.
Komisja Europejska zaproponowała nowy cel redukcji emisji gazów cieplarnianych o 90% do 2040 r. względem 1990, co wywołało szeroką debatę wśród państw członkowskich, przemysłu i organizacji. Polska, Francja i Włochy wyrażają obawy dotyczące skutków gospodarczych i postulują o większą elastyczność, m.in. poprzez stosowanie międzynarodowych kredytów węglowych. Mimo politycznych kontrowersji eksperci podkreślają, że ambitne cele klimatyczne są kluczowe dla utrzymania konkurencyjności i transformacji energetycznej Europy.

Prostsze rachunki za prąd i ułatwienia dla właścicieli fotowoltaiki
Sejmowe komisje przyjęły projekt ustawy deregulacyjnej w energetyce, który zakłada uproszczenie rachunków za prąd i wprowadzenie przejrzystego podsumowania kosztów. Zmiany obejmują także podniesienie progów mocy instalacji OZE, od których wymagane są koncesje i pozwolenia na budowę – odpowiednio z 1 do 5 MW i ze 150 do 500 kW. Nowe przepisy mają ułatwić rozwój fotowoltaiki i zwiększyć wygodę odbiorców energii.

Rząd rezygnuje z NABE
Ministerstwo Aktywów Państwowych oficjalnie zrezygnowało z utworzenia Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Energetycznego (NABE), uznając projekt za nieopłacalny z powodu szacowanej luki finansowej sięgającej 53,8 mld zł. Zamiast tworzyć nową agencję, rząd planuje wdrożenie elastycznych mechanizmów wsparcia dla transformacji energetycznej, takich jak mechanizm dekarbonizacyjny i rynek mocy. Nowe podejście ma zapewnić bezpieczeństwo energetyczne bez ryzyka nadmiernych kosztów i problemów z unijną pomocą publiczną.

Problemy programu “Czyste Powietrze”
Program „Czyste Powietrze” znalazł się w kryzysie – liczba wniosków spadła dziesięciokrotnie, a wypłaty dotacji zostały wstrzymane. Sytuacja ta zagraża tysiącom firm i miejscom pracy w branży OZE. Nowe zasady, wprowadzone w marcu 2025 r., miały usprawnić system, lecz w praktyce pogłębiły biurokrację i chaos, ograniczając dostęp do realnego wsparcia. Branża apeluje o natychmiastowe działania naprawcze, aby program nie pogrzebał szans na walkę ze smogiem i ubóstwem energetycznym.

Komentarz redakcji
Nadmiernym uproszczeniem jest przerzucanie całej odpowiedzialności na nowe zasady programu „Czyste Powietrze”.  Były one reakcją NFOŚ na wcale nie małe nadużycia, które towarzyszyły wcześniejszym zasadom wprowadzonym za rządu PiS np. dotyczącym zaliczkowania do 50 % przed wykonaniem inwestycji. Za zgodą indywidualnych beneficjentów często trafiały tysiące złotych do  zorganizowanych firm, w tym grupy nieuczciwych. Są liczne sytuacje, że firmy zaliczki wzięły a inwestycji u ludzi nie wykonały lub nie rozliczyły a WFOŚ muszą egzekwować oddanie należności od  „przerażonych beneficjentów”, którym obiecano „czyste powietrze za darmo”.   W reakcji np WFOŚ w Opolu opłacił pomoc prawną dla tak oszukanych ludzi...

Jak prosumenci mogą zyskać na zmiennych cenach RCE
W ostatnich tygodniach prosumenci rozliczający się w systemie net-billingu uzyskiwali niskie lub zerowe wynagrodzenie za energię oddawaną do sieci w południe, gdy ceny RCE często spadały do ujemnych wartości. Znaczną przewagę zyskują prosumenci posiadający magazyny energii, którzy mogą przechować energię wyprodukowaną w południe i sprzedać ją wieczorem po znacznie wyższych stawkach. Nowelizacja ustawy o OZE dodatkowo zwiększa opłacalność takiego rozwiązania dzięki współczynnikowi korekcyjnemu 1,23.

Magazyny energii: inwestycja, która się opłaca
W Polsce dynamicznie rośnie liczba domowych magazynów energii, szczególnie wśród prosumentów indywidualnych, dzięki spadającym cenom i wsparciu programów takich jak Mój Prąd. Instalacje PV z magazynami o pojemności 10 kWh kosztują po dotacjach ok. 25–30 tys. zł i zwracają się w 4–6 lat, a z odpowiednim systemem EMS pozwalają znacznie zwiększyć autokonsumpcję energii. Choć rynek się rozwija, pełne wykorzystanie potencjału tych rozwiązań ograniczają nadal niewystarczające regulacje i brak elastyczności po stronie dużych dostawców energii.

Dotacje na zieloną energię dla firm z Wielkopolski 
Przedsiębiorcy z Wielkopolski mogą składać wnioski o unijne pożyczki na inwestycje w OZE, takie jak fotowoltaika, pompy ciepła, biogazownie, kotły na biomasę i magazyny energii. W pierwszej puli przeznaczono 100 mln zł, z maksymalną pożyczką do 5 mln zł, oprocentowaniem od 0,5% rocznie i okresem spłaty do 10 lat z możliwością karencji kapitałowej. Wkład własny nie jest wymagany, co ułatwia realizację inwestycji na etapie ich wdrażania.

Samowystarczalna dzielnica w Danii
W kopenhaskiej dzielnicy Fælledby powstaje największa w Danii wspólnota energetyczna, łącząca dachy solarne o mocy 4 MW, centralny magazyn energii i zrównoważoną architekturę. Za instalację paneli odpowiada firma Solartag, której dachówki fotowoltaiczne pełnią funkcję zarówno źródła energii, jak i pokrycia dachowego, ograniczając emisje i zużycie materiałów. Energia będzie zużywana lokalnie przez mieszkańców i infrastrukturę, a nadwyżki trafią do magazynu lub sieci.

Wielkopolska łączy tradycję z zieloną energią
W Koninie i Kleczewie powstały murale łączące motywy ludowe z symbolami odnawialnej energii, podkreślając lokalną tożsamość i przemiany regionu. Oba miasta – niegdyś związane z górnictwem – dziś są liderami transformacji energetycznej we Wschodniej Wielkopolsce, stawiając na farmy wiatrowe i słoneczne. Dzieła Karola Kobrynia symbolizują odejście od węgla i zwrot ku czystej energii, wspieranej m.in. przez Fundusz Sprawiedliwej Transformacji UE.

Krajowy Związek Rewizyjny – wsparcie i rozwój polskich spółdzielni energetycznych
W Minikowie powstał Krajowy Związek Rewizyjny Spółdzielni Energetycznych, zrzeszający czternaście spółdzielni z całej Polski. Związek ma wspierać spółdzielnie w zakresie kontroli działalności, edukacji oraz promocji idei spółdzielczości energetycznej. Jego celem jest budowanie niezależności energetycznej lokalnych społeczności i obniżanie kosztów energii. Organizacja będzie także reprezentować branżę w debatach publicznych i współpracować z instytucjami państwowymi.

Rekordowy udział OZE obniżył ceny energii
W czerwcu 2025 r. odnawialne źródła energii osiągnęły rekordowy udział 44,2% w polskim miksie, produkując więcej energii niż elektrownie węglowe. Duża podaż OZE spowodowała spadek średniej ceny na rynku spot do 350,58 zł/MWh – najniższego poziomu od kilkunastu miesięcy. Analizy Forum Energii potwierdzają, że im większy udział zielonej energii, tym niższe ceny prądu.

Powstaje największa na świecie zapora
Chiny rozpoczęły budowę największej na świecie zapory na rzece Yarlung Zangpo w Tybecie, której planowana produkcja energii ma wynieść 300 TWh rocznie. Koszt inwestycji to 170 mld dolarów. Zapora ma wzmocnić chińską energetykę i gospodarkę, ale budzi obawy ekologów ze względu na ryzyko dla delikatnego ekosystemu i aktywność sejsmiczną regionu. Sprzeciw wyrażają także Indie i Bangladesz, obawiając się zakłóceń w przepływie wody i zagrożeń dla milionów ludzi.

Po raz pierwszy słońce wyprzedza węgiel
W 2024 r. w Unii Europejskiej energia z fotowoltaiki po raz pierwszy przewyższyła produkcję z węgla, osiągając 11% udziału w miksie energetycznym, podczas gdy węgiel spadł do 10%. Udział paliw kopalnych w całkowitej produkcji energii wyniósł 29%, co jest najniższym poziomem od 1990 r. Energia wiatrowa dostarczyła 17% prądu, przewyższając gaz, który miał 16% udziału. Transformacja energetyczna przyniosła UE oszczędności rzędu 59 mld euro dzięki zmniejszeniu zapotrzebowania na paliwa kopalne.

Kluczowe zmiany i wyzwania dla sektora węglowego
Połączenie Polskiej Grupy Górniczej i Południowego Koncernu Węglowego mogłoby poprawić zarządzanie i obniżyć koszty w trudnej sytuacji branży. Spadające zapotrzebowanie na węgiel i nadmierne zatrudnienie wymagają pilnej restrukturyzacji, aby uniknąć poważniejszych problemów społecznych i finansowych. Kluczowa jest nowelizacja ustawy o funkcjonowaniu górnictwa, która umożliwi likwidację kopalń zgodnie z planem oraz wsparcie dla pracowników, a także pozwoli przygotować branżę na stopniowe wygaszanie wydobycia i rozwój nowych przedsięwzięć na terenach pokopalnianych.