Newsletter/ Obserwator TEPP (Transformacji Energetycznej Ponad Podziałami)

maj 2025

W obecnym numerze znajdują się min. ciekawe doniesienia na temat:
    • blackoutu w Hiszpanii
    • proaktywnego budownictwa
    • nowatorskiej baterii do magazynowania energii
    • pilotażowego programu wsparcia spółdzielni energetycznych
    • przyszłości energetycznej Bełchatowa

Zapraszam,
Katarzyna Kubiczek

Jaki jest koszt zmian klimatu?
Zmiany klimatu negatywnie wpływają na zdrowie i gospodarkę, powodując m.in. gorszą jakość powietrza, choroby oraz coraz częstsze ekstremalne zjawiska pogodowe. W Polsce koszty zdrowotne i ekonomiczne związane z globalnym ociepleniem sięgają nawet 13% PKB, a samo zanieczyszczenie powietrza generuje miliardowe straty. Eksperci z organizacji Health and Environment Alliance (HEAL) podkreślają konieczność inwestycji w odnawialne źródła energii i efektywność energetyczną, które mogą zmniejszyć koszty zewnętrzne i poprawić jakość życia.

Co doprowadziło do blackoutu w Hiszpanii?
28 kwietnia w Hiszpanii doszło do blackoutu spowodowanego utratą 2,2 GW mocy w podstacjach w Granadzie, Badajoz i Sewilli, co wywołało przerwy w dostawach energii. Wicepremierka Sara Aagesen wykluczyła cyberatak jako przyczynę awarii, jednak śledztwo wciąż trwa. Dostawy energii zostały przywrócone następnego dnia, ale skutki awarii były poważne. Szacuje się, że blackout kosztował gospodarkę około 1,6 miliarda euro i może wpłynąć na długotrwałe uszkodzenia w zakładach przemysłowych.

a) OZE

Polska wśród liderów PV w Europie – przed nami jednak nowe wyzwania
W 2024 r. Polska znalazła się w ścisłej czołówce europejskich rynków fotowoltaiki, zajmując piąte miejsce z 4,4 GW nowo zainstalowanej mocy. Wynik ten oznacza jednak stabilizację po latach dynamicznego wzrostu. Prognozy na 2025 r. wskazują na niewielki spadek do 4,1 GW, spowodowany m.in. ograniczeniami infrastrukturalnymi i malejącym popytem na instalacje mieszkaniowe. Dalszy rozwój sektora zależy od modernizacji sieci, wsparcia dużych projektów oraz elastycznych regulacji umożliwiających integrację nowych źródeł energii.

b) efektywność energetyczna

Budynki przyszłości – jak technologia zmienia zarządzanie energią
W dobie kryzysu klimatycznego i rosnących kosztów energii coraz większą rolę odgrywa budownictwo proaktywne, które dzięki inteligentnym systemom zarządzania przewiduje i zapobiega awariom. Wykorzystując technologie takie jak BMS, IoT czy AI, nowoczesne budynki automatycznie dostosowują warunki do potrzeb użytkowników, jednocześnie minimalizując straty energii. Inwestycja w audyt energetyczny i odpowiednie rozwiązania technologiczne staje się kluczowa dla świadomego i efektywnego zarządzania budynkami przyszłości.

c) transport

Norwegia stawia na samoloty elektryczne 
Norwegia rozpoczyna testy samolotów elektrycznych, budując pierwsze stacje ładowania na lotniskach w Stavanger i Bergen – instalacje mają być gotowe do połowy 2025 r. Loty testowe, realizowane przez Bristow Norway z wykorzystaniem maszyn BETA Alia CX300, rozpoczną się jesienią i obejmą początkowo tylko transport towarowy. Projekt ma na celu rozwój zeroemisyjnego lotnictwa na krótkich trasach, gdzie samoloty elektryczne mogą skutecznie zastąpić tradycyjne połączenia.

Tańsze i wydajniejsze ogniwa dla elektryków
General Motors zapowiedział komercjalizację nowej generacji pryzmatycznych ogniw bateryjnych LMR, które trafią do elektrycznych ciężarówek i SUV-ów od 2028 r. Ogniwa te, bogate w mangan i opracowane we współpracy z LG Energy Solution, mają oferować o 33% wyższą gęstość energii przy niższych kosztach w porównaniu z popularnymi bateriami LFP. Nowa technologia ma przełamać dotychczasowe bariery kosztowe i zwiększyć dostępność wydajnych pojazdów elektrycznych.

Elektryki podbijają świat
W 2025 r. co czwarty sprzedany samochód na świecie będzie elektryczny, a sprzedaż aut elektrycznych rośnie głównie dzięki Chinom, które odpowiadają za ponad połowę globalnej sprzedaży. Europa, mimo silnych norm, ma stabilny, ale niski udział w rynku EV, a Polska pozostaje w tyle. Rosnące korzyści ekonomiczne dla flot i firm sprawiają, że auta elektryczne stają się coraz bardziej popularne, co zapowiada dalszy wzrost ich udziału w sprzedaży.

Zrównoważone praktyki – przyszłość polskiego rolnictwa
Rolnik ze Snowidowa, wdraża nowoczesne, niskoemisyjne rozwiązania w swoim gospodarstwie, takie jak uprawa bezorkowa, całoroczna okrywa roślinna oraz działania na rzecz retencji wody. Szczególną rolę w jego podejściu odgrywają biogazownie – dostarcza do nich obornik i gnojowicę, widząc w nich sposób na domknięcie cyklu produkcyjnego i ograniczenie strat azotu oraz emisji metanu. Choć docenia Zielony Ład jako kierunek rozwoju rolnictwa, wskazuje, że rozwój biogazowni hamują nadmierne formalności i brak realnego wsparcia ze strony państwa.

Innowacyjna bateria do magazynowania energii słonecznej
Brytyjscy naukowcy opracowali nową generację baterii redoks do bezpośredniego magazynowania energii słonecznej, osiągając sprawność 9,54% dzięki zastosowaniu ogniwa HJT w zoptymalizowanej stalowej ramie. Innowacyjne rozwiązania konstrukcyjne, takie jak gumowe przekładki, minimalizują straty energii i zwiększają trwałość oraz bezpieczeństwo systemu. Choć technologia jest jeszcze w fazie badań, ma potencjał do zrewolucjonizowania magazynowania energii odnawialnej.

Energia z odpadów medycznych
W obliczu rosnącej ilości odpadów medycznych Polska potrzebuje nowoczesnych i bezpiecznych metod ich unieszkodliwiania. Innowacyjne technologie termicznego przetwarzania pozwalają nie tylko na skuteczne spalanie zakaźnych odpadów, ale także na odzysk energii, którą można wykorzystać np. do zasilania szpitali. Takie rozwiązania wspierają zrównoważony rozwój i mogą znacząco zwiększyć samowystarczalność energetyczną placówek medycznych.

UE odcina się od rosyjskiej energii: plan niezależności do 2027 r.
Komisja Europejska zaprezentowała plan całkowitego odejścia od importu rosyjskich paliw kopalnych i jądrowych do 2027 r., chcąc uniemożliwić Rosji dalsze wykorzystywanie energii jako narzędzia politycznego nacisku. Wprowadzenie nowych regulacji, zakazów kontraktów oraz rozwój OZE i lokalnych źródeł energii mają zapewnić unijną niezależność energetyczną. Choć to spóźniona reakcja na rosyjską agresję, inicjatywa ta może realnie przyczynić się do bezpieczeństwa energetycznego i klimatycznego UE.

Ministerstwo Klimatu przyspiesza zmiany w systemie EU ETS
Tuż przed majówką Ministerstwo Klimatu opublikowało projekt nowelizacji ustawy o systemie EU ETS, który wdraża unijne przepisy „Fit for 55” i obejmuje m.in. transport morski oraz zmiany w przydziale darmowych uprawnień do emisji. Konsultacje trwały wyjątkowo krótko – tylko do 9 maja – mimo że termin implementacji był znany od 2023 r. Projekt dotyczy tzw. ETS 1, a osobne regulacje dla ETS 2 (transport i budownictwo) mają pojawić się później.

Jak transformować ciepłownictwo?
Strategia transformacji ciepłownictwa do 2040 r., oparta na elektryfikacji i odnawialnych źródłach energii, zostanie poddana konsultacjom i ma być gotowa jeszcze w tym roku – poinformowała wiceministra klimatu Urszula Zielińska. Kluczowymi elementami będą pompy ciepła, kotły elektrodowe, magazyny ciepła oraz integracja z sektorem elektroenergetycznym, a spalanie drewna nie będzie wspierane. Resort podkreśla, że celem jest niezależność energetyczna oparta na krajowych źródłach oraz poprawa efektywności i cyfryzacja systemów ciepłowniczych.

Komentarz Redakcji:
Bardzo ważne słowa i działanie strategiczne ministry Zielińskiej i zespołu doradczego w MKiŚ. Ciepłownictwo bardzo odstaje w planach transformacji, zamiast korzystać z OZE skupia się na emisyjnym gazie, czy spalaniu drewna z lasów, które potrzebne jest nie do kotłów, ale na innych polach gospodarki.D. Finansowanie, dotacje

Dofinansowanie na OZE i magazyny energii dostępne dla Śląska 
Na Śląsku ruszyły dwa nabory wniosków o dofinansowanie inwestycji w odnawialne źródła energii i magazyny energii, skierowane do samorządów, instytucji zdrowia, edukacji oraz innych podmiotów publicznych. Łączna pula środków wynosi prawie 148 mln zł, a wnioski można składać elektronicznie do 4 lipca 2025 r. Szczegóły oraz niezbędne dokumenty dostępne są na stronie Fundusze Europejskie dla Śląskiego 2021-2027.

Rekordowe finansowanie farm wiatrowych
Equinor i Polenergia sfinalizowały największą w historii Polski transakcję typu project finance, zabezpieczając ponad 6 miliardów euro na budowę morskich farm wiatrowych Bałtyk 2 i 3 o łącznej mocy 1440 MW. Finansowanie zapewniło około 30 instytucji, w tym BGK, EBI i KUKE, co podkreśla strategiczne znaczenie projektów dla transformacji energetycznej kraju. Farmy mają zacząć produkcję energii w 2028 r. i zasilić ponad 2 miliony gospodarstw domowych.

Rekordowo niskie stawki dla prosumentów
W kwietniu średnia cena energii RCEm dla części prosumentów w systemie net-billingu spadła do rekordowo niskiego poziomu – 163,19 zł/MWh, kontynuując trend z marca. To ponad sześciokrotnie mniej niż w rekordowym sierpniu 2022 r., co sprawia, że prosumenci oddają energię niemal za darmo. Spadki te są efektem wzmożonej produkcji energii z fotowoltaiki na wiosnę oraz rosnącej mocy PV w systemie energetycznym Polski. Coraz częstsze ujemne ceny energii wskazują na rosnącą potrzebę inwestycji w magazyny energii.

Porównywarka taryf dla użytkowników OZE 
Tauron Dystrybucja przygotował porównywarkę taryf dystrybucyjnych, która pomoże klientom z fotowoltaiką, pompą ciepła czy samochodem elektrycznym wybrać najkorzystniejszą opcję na podstawie ich zużycia energii. Nowa dynamiczna taryfa G14dynamic dostosowuje ceny do aktualnej sytuacji na rynku energii, zachęcając do przesuwania zużycia na tańsze godziny. Dzięki temu narzędziu odbiorcy mogą łatwiej oszczędzać, dobierając taryfę odpowiednią do swojego profilu zużycia.

Magazyny energii dla firm
EDP Energia Polska wprowadza ofertę magazynów energii dla firm, wspierając transformację energetyczną i zwiększając niezależność od sieci. Systemy BESS pozwalają gromadzić nadwyżki energii z fotowoltaiki i wykorzystywać je w godzinach większego zapotrzebowania, co obniża koszty i emisje CO2. Firmy mogą wybrać model zakupu lub subskrypcji, zyskując większą kontrolę nad energią oraz ciągłość działania w sytuacjach awaryjnych.

Opóźnienia w raportowaniu ESG dla firm
Rząd planuje w II kwartale 2025 r. przyjąć zmiany w ustawach dotyczących dyrektywy CSRD, przesuwające terminy raportowania ESG w związku z pakietem Omnibus. Przesunięcie dotyczy głównie dużych firm, które zamiast w 2025 r. zaczną raportować w 2027 r., oraz małych i średnich przedsiębiorstw, które mają przesunięcie z 2026 na 2028 r. Ministerstwo Finansów odpowiada za transpozycję przepisów, a przesunięcia mają ułatwić konkurencyjność europejskiego przemysłu.

Komentarz Redakcji
Obawiamy się, że te działania „ułatwią konkurencyjność europejskiego przemysłu” bardzo krótkofalowo. Opóźnianie tych działań, jak odejście od węgla, nic nie załatwia. Już dziś konkurencyjność rośnie w związku z szerszym, docelowo 100 %, wykorzystywanie w produkcji zielonej energii. Mechanizm raportowanie ESG miał przyspieszać dojście do tego modelu i neutralności klimatycznej przemysłu.3. Samorządy, miasta i województwa

Dolny Śląsk wspiera lokalne spółdzielnie energetyczne
Na Dolnym Śląsku ruszył pilotażowy program wsparcia spółdzielni energetycznych, którego celem jest rozwój lokalnych społeczności energetycznych i przyspieszenie transformacji energetycznej. Projekt prowadzony przez Tauron Dystrybucję i WFOŚiGW umożliwia tworzenie spółdzielni produkujących i konsumujących energię głównie z OZE, co ma przynieść niższe koszty i większą niezależność energetyczną. WFOŚiGW planuje też uruchomić program wsparcia finansowego o wartości 5 mln zł na zakładanie kolejnych spółdzielni jeszcze w 2025 r.

Bełchatów stawia na atom
Bełchatów, największy ośrodek polskiej energetyki opartej na węglu brunatnym, do 2038 r. zakończy eksploatację złóż i stanie przed wyzwaniem utraty tysięcy miejsc pracy. Region przygotowuje się jednak na transformację, planując budowę elektrowni jądrowej o mocy około 3 GW, która umożliwi płynne przejście do bezemisyjnej energetyki. Projekt zyskuje szerokie poparcie lokalnych samorządów i mieszkańców, którzy widzą w nim szansę na rozwój i bezpieczeństwo energetyczne.

Komentarz Redakcji:
Czy rzeczywiście atom dla Bełchatowa? Komu potrzebna najdroższa dla gospodarki i ludzi energia ? A może szyć na miarę? Może rozproszona, zróżnicowana energetyka odnawialna i obywatelska, samorządowa i biznesowa. Czy model elektroprosumecki wg prof. Popczyka  nie będzie lepszym rozwiązaniem, dającym przyszłość samorządom i obywatelom ? Atom to gwarancja na dalsze dotowanie przez obywateli energii koncernów jak PGE.

Nowy kierunek OZE na Uniwersytecie w Toruniu 
Uniwersytet Mikołaja Kopernika oferuje studia na kierunku odnawialne źródła energii (OZE), które łączą wiedzę teoretyczną i praktyczną z wielu dziedzin, oferując interdyscyplinarne podejście do transformacji energetycznej. Zajęcia odbywają się na kilku wydziałach, co pozwala studentom korzystać z wiedzy ekspertów i nowoczesnej infrastruktury badawczej. Absolwenci zyskują kompetencje potrzebne do pracy w rozwijającym się sektorze OZE, z szerokimi perspektywami zawodowymi.

Fotowoltaika w kryzysie: ratunkiem lokalne spółdzielnie energetyczne
Ceny instalacji fotowoltaicznych spadają do rekordowo niskiego poziomu, a na rynku pojawiają się nawet oferty sprzedaży używanych systemów od bankrutujących farm. Kryzys w branży wywołany jest skrajnie niskimi stawkami za energię oraz problemami z net-billingiem, który rozczarował wiele samorządów i mieszkańców. Ratunkiem okazują się spółdzielnie energetyczne, pozwalające sprzedawać prąd lokalnie i zwiększyć opłacalność inwestycji w OZE.

Dynamiczny wzrost małych instalacji OZE
W 2024 r. moc małych instalacji OZE w Polsce wzrosła o ponad 24%, z czego większość stanowiły elektrownie fotowoltaiczne, które odpowiadały za 88% mocy i ponad 76% wyprodukowanej energii. Liczba wytwórców wpisanych do rejestru URE zwiększyła się z 3025 do 3761, a całkowita moc małych instalacji przekroczyła 5 GW. Małe instalacje wyprodukowały niemal 4,8 TWh energii, z czego ponad 71% trafiło do sprzedawców zobowiązanych, a reszta była zużywana lub sprzedawana dalej przez samych wytwórców.

Koniec ery węgla w Pątnowie
Elektrownia Pątnów zakończy w 2026 r. pracę ostatniego bloku węglowego, co symbolicznie zamknie erę węgla brunatnego w regionie. ZE PAK planuje zastąpić go nowym blokiem gazowym o mocy 600 MW oraz rozwija inwestycje w odnawialne źródła energii i energetykę jądrową. Grupa, kontrolowana przez Zygmunta Solorza, mierzy się obecnie ze spadkiem przychodów i zysków.

Koniec dominacji węgla: OZE i gaz przejmują energetykę
W kwietniu 2025 r. udział węgla w polskim miksie energetycznym spadł po raz pierwszy poniżej 50%, osiągając rekordowo niski poziom - 49,4%. Produkcja z węgla kamiennego i brunatnego wyraźnie się zmniejszyła, natomiast wzrosło znaczenie gazu ziemnego, a odnawialne źródła energii, zwłaszcza fotowoltaika, odnotowały dynamiczny wzrost – OZE odpowiadały za 34,2% produkcji energii. Spadek zapotrzebowania na energię dodatkowo przyspieszył zmiany w strukturze wytwarzania.