Newsletter/ Obserwator TEPP (Transformacji Energetycznej Ponad Podziałami)

wrzesień 2024

W obecnym numerze znajdują się min. ciekawe doniesienia na temat:

• największej polskiej farmy wiatrowej
• innowacyjnego systemu magazynowania energii w ziemi
• produkcji stali z wykorzystaniem zielonego wodoru
• zielonej transformacji polskich miast
• zmniejszającej się roli węgla w energetyce

Zapraszam,
Katarzyna Kubiczek

Plany na COP29
Rząd Azerbejdżanu, gospodarz tegorocznego szczytu klimatycznego COP29 w Baku, przedstawił plany obejmujące inicjatywy mające zwiększyć ambicje klimatyczne. Jedną z propozycji jest fundusz wpłat od państw i firm paliwowych dla podmiotów klimatycznych oraz pomoc ofiarom klęsk w krajach rozwijających się. Azerbejdżan liczy także na poparcie dla sześciokrotnego zwiększenia globalnej zdolności magazynowania energii i stworzenia rynku na czysty wodór.

Miasta na rzecz neutralności klimatycznej
Ministerstwo Klimatu i Środowiska podpisało listy intencyjne dotyczące wdrożenia Miejskich Kontraktów Klimatycznych z przedstawicielami pięciu miast: Krakowa, Rzeszowa, Łodzi, Wrocławia i Warszawy. Celem jest przyspieszenie osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2030 r. poprzez działania na rzecz zrównoważonego rozwoju i redukcji emisji. Wypracowane rozwiązania będą mogły być wdrażane także w innych miastach w Polsce.

Energetyka rozproszona kluczem bezpieczeństwa energetycznego
Energetyka rozproszona (ER) polegająca na produkcji energii w mniejszych, lokalnych źródłach, przyczynia się do zwiększenia efektywności i ograniczenia strat związanych z przesyłem. Ma ona kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa energetycznego, zapewniając niezależność, odporność systemu oraz zrównoważony rozwój dzięki integracji odnawialnych źródeł energii. Tematy te będą omawiane podczas II Kongresu Energetyki Rozproszonej w Krakowie w październiku.

a) OZE

Największa lądowa farma wiatrowa w Polsce
Grupa Ingka, właściciel sieci Ikea, otworzyła w Wielkopolsce farmę wiatrową z największymi lądowymi turbinami wiatrowymi w Polsce. Łączna moc instalacji to 62,5 MW, a całkowita wysokość każdego z wiatraków wynosi prawie 200 m, z czego 72,4 m to łopaty. Inwestycja składa się z 11 turbin Nordex N149 o jednostkowej mocy 5,5-5,7 MW, które mają dostarczać energię dla około 90 tys. gospodarstw domowych, redukując emisję CO2 o 63 tys. ton rocznie.

Morska energetyka wiatrowa szansą na rozwój polskiej gospodarki
Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej (PSEW) wskazuje, że rozwój morskiej energetyki wiatrowej w Polsce może przynieść znaczne oszczędności, obniżając koszty energii elektrycznej nawet o 191,4 mld zł do 2040 r. Jednocześnie inwestycje w offshore mogą wygenerować 178 mld zł wartości dodanej i stworzyć ponad 100 tys. nowych miejsc pracy. Mimo wyzwań branża jest przekonana, że morska energetyka wiatrowa będzie fundamentem systemu elektroenergetycznego w Polsce.

b) efektywność energetyczna

Zielona transformacja szkół
Minister klimatu Paulina Hennig-Kloska ogłosiła, że 1,3 mld zł przeznaczone zostanie na termomodernizację szkół - ma to przynieść 30% oszczędności w ogrzewaniu i poprawić efektywność energetyczną budynków. Program, finansowany z Krajowego Planu Odbudowy, obejmie wymianę źródeł ciepła i izolację 250 szkół, a jego realizacja zakończy się do 2026 r. Minister edukacji Barbara Nowacka podkreśliła, że inwestycje w zieloną transformację poprawią warunki w szkołach i będą przykładem dla lokalnych społeczności.

c) transport

Dofinansowanie na zrównoważony transport
Suwałki, Siedlce, Ostrołęka, Chełm i Ostrowiec Świętokrzyski otrzymają ponad 216 mln zł na rozwój zrównoważonej mobilności miejskiej. Środki te umożliwią m.in. zakup bezemisyjnych autobusów, budowę infrastruktury transportowej oraz digitalizację systemów mobilności. Dofinansowanie wyniesie do 85% wartości projektów w ramach programu Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej.

Agrofotowoltaika znacznie zwiększa dochody rolników
Wdrożenie agrofotowoltaiki w Polsce i Europie Środkowej może zwiększyć plony owoców i malin nawet o 16%, natomiast łączenie paneli PV z uprawą pszenicy może zwiększyć przychody na hektar nawet 12-krotnie, do 5,4 tys. zł rocznie. Systemy agroPV pozwalają na dodatkowy dochód ze sprzedaży energii, jednocześnie chroniąc uprawy przed suszą i ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi. Wg. analiz w Polsce można by zainstalować 119 GW mocy w agroPV, co znacznie przewyższa obecną moc PV kraju.

Innowacyjny system magazynowania ciepła w ziemi
W ramach europejskiego projektu Treasure opracowany zostanie system magazynowania ciepła o dużej pojemności, połączony z miejską siecią ciepłowniczą aglomeracji Pau Béarn Pyrénées we Francji. Projekt zakłada magazynowanie energii cieplnej w wykopach ziemnych, w których znajduje się woda lub materiał mineralny. Celem jest stworzenie rozwiązania do magazynowania nadwyżek energii cieplnej latem i wykorzystania jej zimą, co pozwoli na dekarbonizację miejskich sieci ciepłowniczych.

Carporty – nowe rozwiązanie na produkcję zielonej energii
Produkcja carportów, czyli zadaszeń na samochody dodatkowo pokrytych panelami fotowoltaicznymi rozpoczęła się w odpowiedzi na potrzebę redukcji kosztów energii elektrycznej i wykorzystania parkingu firmowego jako przestrzeni do instalacji paneli słonecznych. Carporty umożliwiają wytwarzanie energii elektrycznej na powierzchni parkingowej bez utraty jej funkcji, jednocześnie chroniąc pojazdy przed warunkami atmosferycznymi. Zainteresowanie tego typu rozwiązaniami stale rośnie.

Zielona produkcja stali
Spółka Hybrit po sześcioletnim okresie pilotażowej produkcji stali z wykorzystaniem zielonego wodoru, zredukowała emisję CO2 z 2,2 tony do 42 kg na tonę stali. Firma planuje budowę demonstracyjnej instalacji w kopalni LKAB Gällivare, która będzie produkowała 1,3 mln ton żelaza rocznie, z możliwością zwiększenia produkcji do 5,4 mln ton w przyszłej dekadzie. Większość europejskich producentów ma zacząć masową produkcję stali z wykorzystaniem wodoru po roku 2030.

Komisja Europejska zatwierdza wsparcia dla producentów OZE w Polsce
KE zatwierdziła program pomocy państwa o wartości 1,2 miliarda euro na wsparcie firm w Polsce produkujących panele słoneczne, baterie, pompy ciepła i inne komponenty do odnawialnych źródeł energii. Program obejmie bezpośrednie dotacje dla firm produkujących sprzęt oraz surowce do technologii odnawialnych, a wsparcie będzie udzielane do końca 2025 r. Program jest zgodny z celami unijnego Zielonego Ładu i polityką neutralności klimatycznej.

Nowe przepisy w sprawie opłaty mocowej
Rząd przyjął przepisy regulujące pobieranie opłaty mocowej, a rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska w tej sprawie opublikowano 11 września 2024 r. Nowe przepisy uzupełniają ustawę o rynku mocy, określając m.in. terminy, sposób przekazywania opłaty oraz informacje niezbędne do kalkulacji stawek. Rozporządzenie wejdzie w życie 1 października br. i jest kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania rynku mocy.

Propozycje zmian w ustawie wiatrakowej
Resort Klimatu zaproponował nowelizację ustawy wiatrakowej, która przewiduje minimalną odległość wiatraków od zabudowań na poziomie 500 m, a od parków narodowych 1500 m, z możliwością wzrostu mocy w nowych projektach wiatrowych o 60-70%. Nowe przepisy mają także wprowadzić wsparcie dla biometanu, rozszerzyć system prosumencki (regulując zwrot niewykorzystanych środków przy zmianie sprzedawcy energii), uprościć wsparcie dla hydroelektrowni, a także uwzględnić magazynowanie ciepła oraz chłodu jako instalacje OZE.

Aktualizacja Krajowego Planu na Rzecz Energii i Klimatu (KPEiK)
Ministra Klimatu Paulina Henning-Kloska zaprezentowała zaktualizowany Krajowy Plan na Rzecz Energii i Klimatu (KPEiK), który zakłada 56% udział OZE w produkcji energii do 2030 r. oraz redukcję emisji o 50,4% w porównaniu z 1990 r. Plan obejmuje 149 działań, które łącznie mają kosztować 790 mld zł. W sektorze energii elektrycznej głównymi źródłami OZE będą wiatr i słońce, a w sektorze ciepłownictwa udział OZE ma wzrosnąć do 32,1%.

Konieczne zmiany w programie “Czyste Powietrze”
Konfederacja Lewiatan wskazuje na konieczność głębokiej reformy programu „Czyste Powietrze” w celu poprawy jego efektywności. Raport tej organizacji podkreśla problem niejasnych celów, nadużyć finansowych i braku monitoringu oraz proponuje wprowadzenie zmian, takich jak utworzenie bazy certyfikowanych wykonawców i podniesienie jakości doradztwa energetycznego. Zaleca również uproszczenie procedur kredytowych, kładzenie większego nacisku na efektywność energetyczną oraz skuteczniejszą promocję programu.

Energetyka obywatelska wspiera zieloną transformację
W Polsce mamy obecnie zarejestrowanych 39 spółdzielni energetycznych, o łącznej mocy zainstalowanej w panelach fotowoltaicznych wynoszącej 7,09 MW. Spółdzielnie energetyczne są kluczowym krokiem w transformacji energetycznej, zapewniającym społecznościom większą niezależność energetyczną i korzyści ekonomiczne. Eksperci podkreślają, że dalsza dywersyfikacja źródeł energii oraz wsparcie regulacyjne są niezbędne do wzmocnienia pozycji spółdzielni w krajowym systemie energetycznym.

Wsparcie zielonych inwestycji w MŚP
Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) i SG Equipment Leasing Polska podpisały umowę o wartości 200 mln euro na wsparcie małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) m.in. na działania na rzecz klimatu. Co najmniej 20% tej kwoty (40 mln euro) zostanie przeznaczone na inwestycje w zrównoważoną mobilność i energię odnawialną. Umowa ma wspierać transformację energetyczną i zrównoważony rozwój w Polsce.

Na Podkarpaciu powstanie innowacyjna pompa ciepła
W Rzeszowie powstanie wielkoskalowa pompa ciepła, które będzie odzyskiwać ciepło z oczyszczonych ścieków. Jest to pierwszy taki projekt w Polsce. Ścieki, które trafią do rzeki będą miały niższą temperaturę, co pozytywnie wpłynie na środowisko naturalne. Budowa pompy kosztować będzie 76 mln zł, a jej moc wyniesie 14 MWt. Projekt jest częścią strategii dekarbonizacji PGE i ma przyczynić się do osiągnięcia neutralności klimatycznej przez miasto do 2030 r.

Komentarz Redakcji
Od dawna mówiło się o wykorzystaniu ciepła z procesów produkcyjnych czy oczyszczalni ścieków. To interesujący projekt. Jego powodzenie, to otwarcie rynku na przemysłowe pompy ciepła w wielu polskich miastach posiadających oczyszczalnie i potrzeby niskoemisyjnego ciepła.

Pierwsze miasto z pożyczką na zieloną transformację
Kielce jako pierwsze miasto skorzysta z pożyczki BGK na zieloną transformację, co umożliwi refinansowanie inwestycji ekologicznych o łącznej wartości 14 mln zł oraz osiągnięcie oszczędności na poziomie około 1 mln zł na kredytach. Celem instrumentu jest wspieranie polskich miast w zrównoważonym rozwoju poprzez projekty związane z efektywnością energetyczną i czystą energią. Pożyczki oferują korzystne warunki, z okresem spłaty do 20 lat i niskim oprocentowaniem.

Nowy kierunek w szkołach
Odpowiadając na rosnące zapotrzebowanie na specjalistów w dziedzinie pojazdów elektrycznych, od tego roku szkolnego w niektórych szkołach branżowych wprowadzono kierunek "technik elektromobilności". Uczniowie uczą się m.in. naprawy i diagnostyki samochodów elektrycznych, hybrydowych oraz wodorowych. Nowy kierunek jest już dostępny w kilku polskich miastach, m.in. w Krakowie, Poznaniu i Wałbrzychu.

Środki na kampanie promujące ekologię w Polsce Wschodniej
NFOŚiGW przeznaczy niemal 10 mln zł na podnoszenie świadomości ekologicznej i promowanie proekologicznych postaw wśród lokalnych społeczności w ramach Programu Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej 2021-2027. Wsparcie trafi do organizacji pozarządowych i uczelni wyższych, które realizują kampanie edukacyjne na temat ochrony przyrody i korzyści z obszarów chronionych. Dofinansowanie otrzyma 11 z 22 projektów.

Szybki wzrost inwestycji w fotowoltaikę na świecie
Według think-tanku Ember w 2024 r. globalne inwestycje w fotowoltaikę osiągną rekordowy poziom 593 GW, co znacznie przewyższa wcześniejsze prognozy. Chiny pozostają liderem inwestycji, z planowanym wzrostem w tym roku o 334 GW, co zapewni im 56% udziału w globalnym rynku PV. Polska natomiast odnotowuje wolniejszy wzrost mocy fotowoltaiki - w pierwszych siedmiu miesiącach tego roku było to jedynie 73% mocy zainstalowanej w analogicznym okresie do roku poprzedniego.

Coraz mniej węgla w polskiej energetyce
Polska jest w czołówce krajów najszybciej odchodzących od węgla na rzecz OZE, zarówno w Europie, jak i na świecie. Mimo, że udział węgla w produkcji prądu spada (w 2023 r. było to 61%, w 2008 r. niecałe 90%), rządowe plany nie przewidują redukcji wydobycia w najbliższych latach, a polska transformacja energetyczna przebiega w chaotyczny sposób, bez jasnej wizji i koordynacji. W efekcie Polska podwaja udział źródeł odnawialnych w miksie energetycznym, ale brakuje spójnej strategii na przyszłość.

Australia Południowa chce 100% energii z OZE w ciągu najbliższych 3 lat
Australia Południowa planuje całkowicie przejść na energię z odnawialnych źródeł do 2027 r. - już teraz OZE stanowią 75% lokalnego miksu energetycznego. Region o niskiej gęstości zaludnienia sprzyja rozwojowi energetyki słonecznej i wiatrowej, przyciąga inwestorów i czyni go przykładem dla innych obszarów. Dodatkowo, stanowe władze opracowują plan redukcji emisji gazów cieplarnianych o 60% do końca dekady, co stanowi ambitny cel w porównaniu do innych australijskich stanów.

Wielka Brytania kończy erę węgla
Wielka Brytania, która w 1990 r. generowała 80% energii z węgla, do końca września zamknie ostatnią elektrownię węglową – Ratcliffe-on-Soar. Obecnie węgiel stanowi tylko 1% brytyjskiego miksu energetycznego, a jego miejsce zajęły gaz, energetyka wiatrowa, słoneczna, biomasa, biogaz oraz atom. Właściciel zamykanej elektrowni planuje przekształcić ją w centrum technologiczne skupione na energetyce zeroemisyjnej.