Newsletter/ Obserwator TEPP (Transformacji Energetycznej Ponad Podziałami)

listopad 2023

W obecnym numerze znajdują się min. ciekawe doniesienia na temat:
-  sztucznej rafy koralowej, która może ocalić świat przed rosnącym poziomem mórz
- przełomowej technologii recyklingu turbin wiatrowych
- podniebnej taksówki przyszłości
- przełomowych projektów w sektorze energetyki wiatrowej
- innowacyjnej Ciepłowni Przyszłości
Zapraszam,
Katarzyna Kubiczek

Sztuczna rafa koralowa odpowiedzią na zmiany klimatu
Ocieplenie klimatu doprowadziło do masowego obumierania raf koralowych, co zakłóciło ekosystemy morskie i naraziło społeczności przybrzeżne na niebezpieczeństwo erozji. Firma CCell Renewables stworzyła innowacyjną "cyfrową rafę," wykorzystującą elektrolizę do hodowli sztucznych raf koralowych zasilanych OZE. Dzięki dofinansowaniu w wysokości 2 mln funtów, ich projekt ma potencjał nie tylko zastąpienia zniszczonych naturalnych raf, lecz także chronienia wybrzeży przed intensywnymi falami i erozją.

Międzynarodowa Agencja Energetyki Odnawialnej (IRENA) przedstawia rekomendacje dot. osiągnięcia neutralności klimatycznej
IRENA przedstawia rekomendacje przed COP28 w Dubaju, wskazując, że do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r. świat musi potroić moc zainstalowaną w OZE. Potrzebne jest także podwojenie efektywności energetycznej do 2030 r., inwestycje w OZE na poziomie 1,3 bln dolarów do 2030 r. oraz rozwój infrastruktury elektroenergetycznej. Agencja podkreśla, że obecna dekada jest kluczowa dla ograniczenia wzrostu temperatury do 1,5°C.

Czy będzie zmiana lokalizacji elektrowni jądrowej?
Przewodniczący KO, Donald Tusk, sugeruje możliwość zmiany lokalizacji pierwszej polskiej elektrowni jądrowej, która do tej pory miała znajdować się w Lubiatowie-Kopalino. Tusk rozważa alternatywne miejsce, co spotkało się jednak z krytyką lokalnych władz. Ewentualna zmiana lokalizacji byłaby skomplikowanym procesem, wymagającym lat prac nad nowymi uwarunkowaniami środowiskowymi i pozwoleniami, co dodatkowo opóźniłoby już i tak długotrwałe przygotowania do budowy elektrowni.

Zamknięcie projektu małych reaktorów jądrowych w USA
Firma NuScale ogłosiła zamknięcie projektu małych reaktorów jądrowych w stanie Idaho. Zamknięcie projektu CFPP zwraca uwagę na finansowe wyzwania w sektorze, ale nie oznacza zatrzymania ogólnego rozwoju małych reaktorów jądrowych. Decyzja ta mogła być działaniem mającym przyciągnąć inwestora lub wywołać presję na Departament Energii. Również Orlen chce inwestować w małe reaktory, ale wg. zapowiedzi jego współpraca z Synthosem ma być bardziej stabilna finansowo niż NuScale.

Komentarz Redakcji:
Spora wpadka - ucieczka klientów od „atomowego prądu”. Akcje NuScale - firmy przygotowującej budowę małych reaktorów (SMR) zjechały z 10 do 2 dol. Wbrew optymistycznym głosom lobbystów w Polsce, niesprawdzona w praktyce technologia SMR okazuje się za droga dla klientów!? Dotacja rządowa i wycena NuScale dają koszt energii- 119 dol/MWh, czyli ok 500 zł/ kWh.

a) OZE

Na Pomorzu powstanie największa pływająca elektrownia PV
Na zbiorniku retencyjnym w Żarnowcu powstanie największa pływająca elektrownia fotowoltaiczna w Polsce. Osiągnie ona co najmniej 7 MWp mocy, a panele PV zostaną zamontowane na dwóch zbiornikach. Technologia pływającej fotowoltaiki oferuje szereg korzyści, w tym wyższą produkcję energii dzięki chłodzeniu paneli przez wodę oraz dodatkowemu promieniowaniu słonecznemu. Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna widzi w tym projekcie kolejny krok w kierunku niezależności energetycznej Polski.

Potencjał rynku magazynów energii w Polsce
Rynek magazynów energii rośnie dynamicznie w całej Europie. NFOŚiGW ogłosił program dofinansowania magazynów energii, wspierając operatorów sieci dystrybucyjnych, co może przyspieszyć rozwój tej branży w Polsce. Eksperci wskazują, że rozwój rynku usług elastyczności, wynikający z nowelizacji prawa energetycznego, będzie kluczowy dla inwestycji w magazyny energii, a Polska może stać się jednym z głównych rynków magazynowania energii w Europie w ciągu najbliższej dekady.

Przełom w recyklingu turbin wiatrowych
W ramach duńskiego projektu DecomBlades udało się odzyskać trudne do recyklingu włókno szklane, które jest składnikiem łopat turbin wiatrowych. Włókno ma być ponownie wykorzystywane w produkcji nowych komponentów. Do przetworzenia włókna szklanego duńska firma Makeen Energy wykorzystała instalację testową pirolizy. Osiągnięty sukces ma potencjał komercyjny i stanowi ważny krok w kierunku recyklingu materiałów z wycofanych z eksploatacji turbin wiatrowych.

b) efektywność energetyczna

Wsparcie inwestycji w efektywność energetyczną i nie tylko
Ministerstwo Finansów opublikowało rozporządzenie dotyczące udzielania pomocy publicznej przez Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) w formie gwarancji spłaty kredytów w ramach programu „Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki 2021–2027”. Dokument określa warunki udzielania wsparcia przedsiębiorcom na inwestycje w efektywność energetyczną, ale także na transformację cyfrową i innowacje. Gwarancja obejmuje do 80% kwoty kredytu.

Pompa ciepła i fotowoltaika jako najtańsze i najbardziej efektywne źródło ciepła
Wg. najnowszych analiz, gruntowa pompa ciepła (typu solanka-woda) we współpracy z instalacją ogrzewania podłogowego stanowi najbardziej ekonomiczne źródło ciepła dla budynku jednorodzinnego. W domach z systemem ogrzewania podłogowego również koszty eksploatacji pompy ciepła typu powietrze-woda są niższe, niż w przypadku kondensacyjnego kotła gazowego, nawet w sytuacji braku instalacji PV. Dodatkowo, przy wykorzystaniu instalacji PV koszty eksploatacji pompy mogą być obniżone nawet o 30-50%.

c) transport

Futurystyczna taksówka wykonała pokazowy lot
Elektryczna, latająca taksówka wykonała premierowy lot nad Nowym Jorkiem, zapowiadając pełnoskalowe, komercyjne podróże od 2025 r. Podniebne taksówki mają być ładowane w zaledwie pięć minut, a ich rezerwacja możliwa będzie dzięki specjalnej aplikacji. Pomimo futurystycznego charakteru, producent utrzymuje, że koszty podróży będą porównywalne do tradycyjnych przejazdów samochodem. Burmistrz Nowego Jorku uznaje to za rewolucję w transporcie, która eliminuje hałas helikopterów i poprawia bezpieczeństwo ulic.

Zeroemisyjny samolot solarny
Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) przekazał 30 mln euro amerykańsko-hiszpańskiemu start-upowi Skydweller, pracującemu nad zeroemisyjnym samolotem o dużej ładowności. Samolot, zasilany energią słoneczną, ma znaleźć zastosowanie w telekomunikacji, teledetekcji, wywiadzie i obserwacji. Dzięki rekordowemu czasowi lotu i zdolności do przenoszenia dużych ładunków, samolot stanowi innowacyjne rozwiązanie w dziedzinie bezzałogowych statków powietrznych.

Włochy dostają duże środki na rozwój agrofotowoltaiki
Unijne środki o wartości 1,7 mld euro wspomogą budowę we Włoszech instalacji agroPV o mocy ponad 1 GW, integrując produkcję energii odnawialnej z rolnictwem. Program ma na celu zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych i zwiększenie udziału OZE w miksie energetycznym kraju. Beneficjenci, głównie producenci rolni, otrzymają wsparcie finansowe w postaci dotacji inwestycyjnych do 40% kosztów oraz taryf operacyjnych przez 20 lat.

Czy miniaturyzacja turbin wiatrowych pozwoli obniżyć koszty energii?
Koncepcja Airloom Energy - wspierana przez Billa Gatesa - zakłada zastąpienie tradycyjnych turbin wiatrowych owalnym torem z równomiernie rozmieszczonymi łopatami, co może obniżyć koszty produkcji energii o ⅓. Projekt o mocy 2,5 MW składałby się z kilku słupów o długości 25 m, z łopatami o długości około 10 m. Miniaturyzacja pozwoli na łatwiejszy transport, montaż i produkcję, przy jednoczesnym zwiększeniu dostępności lokalizacji. Prototypowa wersja o mocy 50 kW będzie testowana zarówno na lądzie, jak i na morzu.

Innowacyjna turbina wiatrowa i fotowoltaiczna oczyszczająca powietrze
Soleolico, innowacyjna turbina wiatrowa i fotowoltaiczna, może nie tylko generować energię elektryczną, ale także wychwytywać dwutlenek węgla. Wyposażona w ogniwa PV na łopatach, charakteryzuje się pionową osią obrotu i magnetycznym systemem dostosowującym orientację. Jej wydajność przewyższa o 25% standardowe turbiny wiatrowe, oferując cichą, bezemisyjną pracę i zdolność oczyszczania powietrza. Zainteresowanie projektem wyraziła IKEA i kilka krajów.

Podatek samochodowy dla aut spalinowych
W 2024 r. w Unii Europejskiej zostanie wprowadzony podatek samochodowy od aut spalinowych, mający zniechęcić do posiadania starszych pojazdów oraz promować samochody elektryczne. W Polsce szczegółowe zasady poboru tego podatku nie są jeszcze znane. Opłata ma charakter ekologiczny, skupiając się na ograniczeniu emisji dwutlenku węgla i substancji szkodliwych.

Umowa Koalicyjna na rzecz środowiska
W umowie koalicyjnej podpisanej 10 listopada zobowiązano się do przyspieszenia zielonej transformacji energetycznej i ochrony środowiska. Deklaracje obejmujące 24 obszary programowe dotyczą m.in. zielonej transformacji w energetyce, rozwoju odnawialnych źródeł energii, energetyki jądrowej i walki z ubóstwem energetycznym. Umowa zakłada także zwiększenie ochrony przyrody, w tym wyłączenie 20% najcenniejszych obszarów leśnych z wycinki oraz zakaz spalania drewna w energetyce zawodowej.

Co wydarzyło się w energetyce w czasie rządów PiS?
Energetyka w Polsce pod rządami PiS doświadczyła dynamicznych zmian. Upadek planowanej elektrowni węglowej w Ostrołęce i kłopoty z ratowaniem kopalń, takich jak PGG, stały się symbolem niepowodzeń polityki energetycznej rządu. Zanotowano szybki rozwój fotowoltaiki, ale jednoczesne niedoinwestowanie w infrastrukturę sieciową, czy blokadę w rozwoju wiatraków na lądzie. Rząd postawił na farmy wiatrowe na morzu, przygotowując się do pierwszego podłączenia do sieci na Bałtyku do końca 2025r., jednocześnie odmrażając projekty elektrowni jądrowej wspierane państwową pomocą.

Jest zgoda na 5 miliardów euro na transformację energetyczną dla Polski
Komisja Europejska wydała nieoficjalną zgodę na przekazanie 5 miliardów euro zaliczki dla Polski w ramach Krajowego Planu Odbudowy, m.in. wsparcia dla polityki energetycznej. Oficjalne ogłoszenie planowane jest po spotkaniu komisarzy w Strasburgu. Pieniądze mają wesprzeć transformację energetyczną i redukcję zależności od Rosji. Ostateczna wypłata wymaga jeszcze zgody ministrów finansów unijnych krajów, która oczekiwana jest w przyszłym miesiącu.

Rosnące zatrudnienie w sektorze czystej energii
Inwestycje w czystą energię generują globalnie ponad 4,7 mln nowych miejsc pracy od 2019 r, a liczba inwestycji w ciągu ostatnich 2 lat wzrosła o 40%. Sektory takie jak fotowoltaika, energetyka wiatrowa oraz produkcja elektryków i akumulatorów stanowią kluczowe obszary wzrostu zatrudnienia. Pomimo pozytywnych trendów, sektor czystej energii staje jednak w obliczu ryzyka niedoboru wykwalifikowanych pracowników, a programy szkoleniowe i wsparcia rządowe są kluczowe dla utrzymania tempa rozwoju w perspektywie do 2030 r.

Lewiatan alarmuje: niekorzystne regulacje mogą zatrzymać rozwój OZE
Konfederacja Lewiatan ostrzega przed niekorzystnymi regulacjami dotyczącymi OZE, które skutkują poważnymi trudnościami dla inwestorów. Wśród problemów wymieniają maksymalne ceny energii wprowadzone pod koniec ubiegłego roku oraz obowiązek zwrotu nadmiarowych przychodów do Funduszu Wypłaty Różnicy Ceny. Te działania mogą zniechęcić przedsiębiorców do inwestycji w OZE, prowadząc do spadku liczby nowych instalacji i wzrostu cen energii elektrycznej.

Powstaje Ciepłownia Przyszłości
W Lidzbarku Warmińskim uruchomiona zostanie Ciepłownia Przyszłości, demonstrująca nowoczesne i zdekarbonizowane ciepłownictwo. Projekt wykorzystuje m.in. pompy ciepła, magazyny ciepła i hybrydowe kolektory słoneczne. Ciepłownia, z udziałem OZE przekraczającym 90%, ma pokazać modernizację sektora ciepłowniczego, zwracając uwagę na konieczność spełnienia unijnych wymogów klimatycznych. Wdrożenie innowacyjnych rozwiązań może pomóc w zwiększeniu efektywności i obniżeniu kosztów ciepłownictwa.

Łódź chce zbudować miejską farmę fotowoltaiczną
Urząd Miasta w Łodzi planuje budowę farmy PV o powierzchni 35 ha, która ma częściowo uniezależnić miasto od zewnętrznych dostawców energii, zwiększając niezależność energetyczną. Moc instalacji może osiągnąć kilkanaście megawatów, pokrywając znaczną część zapotrzebowania miejskiego oraz kilku tysięcy gospodarstw domowych. Energia z farmy fotowoltaicznej miałaby zasilać szkoły, przedszkola, budynek urzędu miasta i spółki miejskie. Projekt obecnie przechodzi analizy techniczno-ekonomiczne i formalno-prawne.

Czy powstanie Polska Agencja Transformacji Energetyczno-Klimatycznej?
Powstała propozycja utworzenia Polskiej Agencji Transformacji Energetyczno-Klimatycznej, która skoordynowałaby zazielenianie polskiej energetyki. Propozycja zakłada, że agencja - nadzorowana przez premiera - funkcjonowałaby jako niezależny think tank, przejmując wybrane zadania dotyczące planowania i monitorowania transformacji. Celem byłoby usprawnienie działań w kraju, wzmocnienie pozycji Polski w UE i aktywne uczestnictwo w unijnym procesie decyzyjnym związanym z polityką klimatyczną i energetyczną.

Działalność kopalni Turów zagraża unikalnym zabytkom
Stowarzyszenie Ekologiczne EKO-UNIA alarmuje, że kopalnia węgla Turów, nie tylko pochłania cenne zasoby przyrodnicze, ale także zagraża lokalnym terenom i wartościowym zabytkom, zwłaszcza uzdrowisku Opolno-Zdrój. Aktywiści domagają się objęcia tego obszaru ochroną konserwatorską. Pomimo prób wpisu  cennych obiektów z Opolna-Zdroju do rejestru zabytków, władze odmówiły wszczęcia postępowań. Aktywiści uważają, że decyzje konserwatorów są nieuzasadnione i związane z działalnością koncernów wydobywczych.

Nowa era w energii słonecznej?
Chińczycy ustanowili rekord sprawności ogniwa fotowoltaicznego z krzemu i perowskitu, osiągając 33,9%. To połączenie warstw krzemowej i perowskitowej może przynieść znaczny postęp w branży PV. Pomimo obiecujących wyników, problemem pozostaje jednak podatność perowskitów na czynniki zewnętrzne, takie jak wilgotność powietrza. Chociaż technologia rozwija się dynamicznie, konieczne są dalsze prace nad zwiększeniem stabilności ogniw w warunkach rzeczywistych.

Co dalej z polskim górnictwem?
Polska Grupa Górnicza wydobyła w 2023 r. o 5 mln ton węgla mniej niż przewidywano w umowie społecznej w 2021 r., co doprowadziło do spadku przychodów. Trudności pogłębia niepewność związana z planami nowego rządu oraz szybki rozwój OZE. Sektor górniczy w Polsce staje przed wyzwaniami, a przedstawiciele branży apelują o państwowe wsparcie w obliczu spadku produkcji i niejasnych perspektyw.