Newsletter/ Obserwator TEPP (Transformacji Energetycznej Ponad Podziałami)

styczeń 2023

W obecnym numerze znajdują się m. in. ciekawe doniesienia na temat:
- rozwoju morskiej energetyki wiatrowej w Polsce
- innowacyjnej technologii wykorzystania śniegu do produkcji prądu
- szkodliwości używania kuchenek gazowych
- zmian w ustawie wiatrakowej
- proklimatycznych planów w Wielkopolsce
- sprzeciwu byłych ministrów wobec energetyki jądrowej

Zapraszam,
Katarzyna Kubiczek

Trzynaście krytycznych pytań dotyczących międzynarodowych działań w dziedzinie klimatu w 2023 r
Spotkania Banku Światowego, MFW, Międzynarodowej Organizacji Morskiej i Cop28 będą kształtować działania na rzecz klimatu, a także wybory i ponowne otwarcie Chin

Odkryto złoże metali ziem rzadkich
Na północy Szwecji, w okolicy kopalni Kiruna, odkryto ok. milion ton tlenków metali ziem rzadkich. To największe takie złoże w Europie. Obecnie pierwiastki te importowane są głównie z Chin, więc ich wydobycie byłyby istotne dla transformacji energetycznej Europy. Na razie kontynuowane będą prace badawcze, w 2023 r. złożony zostanie wniosek o koncesję.

a) OZE

Czy w Polsce będzie więcej offshore?
W projekcie ustawy o OZE pojawiła się zmiana, zgodnie z którą rozwój morskich elektrowni wiatrowych ma uwzględniać nie 5, a 12 GW do 2030 r. Aktualizacja przewiduje też zmiany w ustawie o promowaniu wytwarzania energii elektrycznej w morskich farmach wiatrowych. Wg. PSEW (Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej) offshore mógłby potencjalnie zaspokajać nawet 57% całkowitego zapotrzebowania na energię elektryczną w Polsce.

Największa na świecie turbina wiatrowa już działa
W duńskim narodowym centrum energetyki wiatrowej Østerild turbina wiatrowa V236-15.0 wygenerowała pierwszą energię. Turbina o wysokości 236 m i długości łopaty 115,5 m ma generować ok. 80 GWh energii w ciągu roku. Instalacja to prototyp, który będzie poddawany jeszcze testom potrzebnym przed wprowadzeniem wiatraka do masowej produkcji.

Fabryka wież dla offshore
W Gdańsku powstanie nowa fabryka wież dla największych planowanych morskich turbin wiatrowych o mocy powyżej 14 MW. Nowoczesny zakład produkcyjny będzie posiadał moce produkcyjne zdolne do realizacji ponad 120 wież rocznie. Inwestycja pozwoli na zwiększenie udziału polskich spółek w łańcuchu dostaw na rzecz budowy morskich farm wiatrowych. Uruchomienie produkcji planowane jest na rok 2025.

b) efektywność energetyczna

Będą dofinansowania do poprawy efektywności energetycznej
Spółki energetyczne mogą współfinansować przedsięwzięcia służące poprawie efektywności energetycznej u odbiorców końcowych i w ten sposób zrealizować nałożony ustawą obowiązek efektywnościowy. Programy bezzwrotnych dofinansowań przygotowało 25 przedsiębiorstw energetycznych. Środki mogą być przeznaczone m. in. na wymianę urządzeń grzewczych i wymianę źródeł ciepła lub gazu na urządzenia o wyższej klasie efektywności energetycznej.

c) transport

Bardziej ekologiczne pojazdy elektryczne
17-letni inżynier z Florydy wynalazł synchroniczny silnik reluktancyjny o lepszych parametrach w stosunku do poprzednich modeli, który może zmienić branżę pojazdów elektrycznych.  Tego typu silniki nie wymagają kosztownych i często nieetycznie pozyskiwanych metali ziem rzadkich.  Zazwyczaj są używane do pomp i wentylatorów, ale nie są wystarczająco mocne dla pojazdów elektrycznych. Nowy model poprawia moment obrotowy tych silników. 

Powstanie domowy system energetyczny umożliwiający wykorzystanie energii z elektryka
SunPower i General Motors opracowują domowy system energetyczny V2G (vehicle-to-grid), który pozwoli dostarczać energię zmagazynowaną w bateriach samochodów elektrycznych do domowej sieci. Jesienią 2023 r. na rynek ma wejść elektryczny Chevrolet Silverado EV 2024, który będzie przystosowany do obsługi standardu V2G. System ma w znacznym stopniu umożliwić pokrycie zapotrzebowania na prąd w godzinach, w których energia elektryczna kosztuje najwięcej.

Rewolucyjna ciężarówka zasilana amoniakiem
Amerykańska firma Amogy przeprowadziła testy pierwszej na świecie bezemisyjnej półciężarówki zasilanej amoniakiem. Najpierw przetestowano drona, następnie traktor, a teraz ciężarówkę klasy 8. Nowa technologia umożliwia przetwarzanie amoniaku na wodór, który jest następnie przesyłany do ogniwa paliwowego w celu zasilania pojazdu. Firma Amogy chce jeszcze w tym roku zaprezentować holownik o mocy 1 MW zasilany amoniakiem.

Dofinansowania na OZE dla rolników
Od stycznia ruszył nabór wniosków w ramach Programu Energia dla Wsi, w którym rolnicy i spółdzielnie energetyczne mogą otrzymać dofinansowanie na biogazownie, elektrownie wodne, instalacje PV, turbiny wiatrowe oraz zintegrowane z tymi źródłami magazyny energii. Na instalacje fotowoltaiczne i turbiny wiatrowe można otrzymać do 100% kosztów kwalifikowanych, a na pozostałe inwestycje do 65%.

Beton może poprawić wydajność modułów PV
Naukowcy z Włoch zbadali zastosowanie cienkiej płytki na bazie betonu, która może spełniać rolę radiatora w procesie chłodzenia modułu fotowoltaicznego i podnosić jego wydajność. Zastosowanie betonowego radiatora może obniżyć temperaturę roboczą ogniw nawet o 20 st. C, poprawić wydajności o około 9% i wydłużyć żywotność o około 400%. Zastosowanie to mogłoby się sprawdzić przy produkcji dachówek betonowych, w które byłyby wkomponowywane ogniwa PV.

Czy energię można pozyskać ze śniegu?
W Japonii zespół naukowców bada możliwość wykorzystania śniegu do produkcji energii elektrycznej. Pierwsze testy odbyły się na basenie w opuszczonym budynku szkolnym. Prąd produkowany jest przy pomocy różnicy temperatur śniegu i powietrza nagrzanego przez słońce, dzięki czemu napędzana jest turbina. Naukowcy twierdzą, że dzięki tej technologii można osiągnąć taką samą wydajność jaką osiąga elektrownia słoneczna.

Szkocki klub zamienia ciepło osób w energię odnawialną
Klub w Glasgow wykorzystuje system BodyHeat, który wychwytuje ciepło generowane przez klubowiczów i bywalców koncertów i za pomocą pomp ciepła wykorzystuje je do ogrzewania lub chłodzenia budynku. Dzięki takiemu zastosowanie klub redukuje emisję na poziomie 70 ton dwutlenku węgla każdego roku, a całe ogrzewanie i chłodzenie pochodzi w 100% z OZE.

Czy w USA będzie zakaz używania kuchenek gazowych?
Komisja ds. Bezpieczeństwa Produktów Konsumenckich (CPSC) w USA rozważa wprowadzenie zakazu używania kuchenek gazowych. Wg. raportów korzystanie z takich kuchenek w zamkniętych pomieszczeniach może być szkodliwe i odpowiada nawet za 13% przypadków astmy dziecięcej oraz przyczynia się do emisji CO2 i metanu. W niektórych miastach, jak San Francisco czy Nowy Jork, już wprowadzono zakaz używania gazu w nowych budynkach.

Aktualizacja PEP2040
W najbliższych miesiącach rząd planuje zaktualizować Politykę energetyczną Polski do 2040 r. (PEP2040). PEP2040 ma uwzględniać budowę nowych źródeł energii, w tym OZE i ma zostać rozszerzony o „czwarty filar”, czyli suwerenność energetyczną. W planach jest także przyspieszenie budowy FSRU (ang. Floating Storage Regasification Unit, pływający terminal gazowy). W perspektywie 2040 r. około połowa produkcji energii elektrycznej powinna pochodzić z OZE.

Ustawa wiatrakowa
Nowelizacja ustawy odległościowej zakładała liberalizację zasady 10H do 500 m, co miało pozwolić na ponad 25-krotne zwiększenie dostępności terenów pod inwestycje wiatrowe. Większość posłów pracujących nad projektem zgodziła się jednak na poprawkę, która określa nowy dystans na 700 m. Zwiększenie minimalnej odległości powoduje redukcję możliwej mocy zainstalowanej o ok. 60-70%, a także obniżenie potencjału budowy nowych instalacji na terenach, gdzie już stoją elektrownie wiatrowe.

Komentarz redakcji:
Może się wydawać, że ręcznie napisana poprawka przez prominentnego posła PiS Suskiego oznacza chęć dalszego blokowania przez rząd konkurencyjnego wobec węgla prądu z wiatru, nawet kosztem pomocy z UE 170 mld zł. Rząd PiS raczej już zabrnął w ślepy zaułek podważając tzw. kamień milowy uzgodniony z UE. Donkiszoteria PiS – dalsze blokowanie energii z wiatru tańszej 4-5 krotnie od energii z węgla jest sprzeczne z naszą racją stanu i zakrawa na sabotaż. Węgiel w polskiej energetyce się kończy ze względu na starzenie się bloków elektrowni i kończenie zasobów, nie wspominając o polityce klimatycznej UE.

Nowe zasady w „Czystym powietrzu”
Od stycznia obowiązują nowe zasady programu "Czyste powietrze" – są wyższe progi dochodowe oraz maksymalne kwoty dofinansowania (można uzyskać do 136 200 zł). Najwyższe wsparcie można dostać na wymianę instalacji grzewczej i docieplenie domu, a mniejsze kwoty na pompę ciepła i przydomową fotowoltaikę. Z części programu mogą skorzystać też ci, którzy już wcześniej korzystali z dofinansowania.

Rusza nabór na projekty wodorowe
Komisja Europejska rozpoczęła nabór wniosków na projekty związane z produkcją wodoru wytwarzanego z udziałem odnawialnej energii elektrycznej, tworzenie dolin wodorowych, dystrybucję i magazynowanie wodoru, badania strategiczne oraz wykorzystanie wodoru do produkcji ciepła i energii elektrycznej. Łącznie do podziału jest prawie 200 mln euro. Wnioski można składać do 18 kwietnia 2023 r.

Czy Polacy będą mogli zrzucić się na OZE?
Eksperci z firmy Axpo analizują możliwość finansowania OZE w Polsce w formie crowdfundingu. Polskie przepisy umożliwiają skorzystanie z takiej formy finansowania inwestycji. Dzięki możliwości udziału obywateli w tym modelu finansowania, mogą oni zyskać roczny zwrot z inwestycji, a deweloper wolne środki na kolejne projekty. W Europie Zachodniej model crowdfundingu do finansowania OZE jest wykorzystywany z sukcesem już od jakiegoś czasu.

Firmy mogą skorzystać z finansowania OZE
Od 1 lutego rusza nabór wniosków w ramach programu Energia Plus, którego celem jest zmniejszenie negatywnego oddziaływania przedsiębiorstw na środowisko. Przedsiębiorcy będą mogli starać się o dofinansowanie m. in. na odnawialne źródła energii. Nabór wniosków obejmie wyłącznie dofinansowanie w formie preferencyjnych pożyczek.

W Trójmieście OZE zasili trolejbusy oraz budynki
W Gdyni na dachach trzech budynków (Pomorskiego Parku Naukowo-Technologicznego, Domu Pomocy Społecznej oraz bazy Przedsiębiorstwa Komunikacji Trolejbusowej) powstanie fotowoltaika, która zasili miejskie nieruchomości oraz sieć trakcyjną gdyńskich trolejbusów. Wartość projektu wynosi ponad 5,5 mln zł, a czego 2,5 mln zł pochodzi z Regionalnego Programu Operacyjnego.

Wielkopolska będzie proklimatyczna
Woj. wielkopolskie będzie realizować strategię, dzięki której wprowadzona w życie ma być idea neutralności klimatycznej. Strategia dotyczy 27 gmin w trzech powiatach, a także Kalisza, Ostrowa Wielkopolskiego i Konina. Planowane jest zaprzestanie wydobycia węgla, ograniczenia korzystania z paliw kopalnych, rozwinięcie i zwiększenie wykorzystania OZE, a w konsekwencji podniesienie efektywności energetycznej i poprawa jakości powietrza we wschodniej Wielkopolsce.

Śląscy naukowcy pracują nad przydomowym OZE
Naukowcy z Politechniki Śląskiej stworzyli turbinę o pionowej osi obrotu, która w cichy sposób pracuje przy bardzo niskich prędkościach wiatru. Przydomowe turbiny wiatrowe mogą zrewolucjonizować energetykę, mogą być dobrym uzupełnieniem dla instalacji PV działającej przez cały rok. Turbiny wiatrowe z pionową osią obrotu mają szereg zalet w porównaniu z tradycyjnymi turbinami z osią poziomą.

Nowy kalkulator przygotowany przez Polski Alarm Smogowy (PAS)
PAS przygotował kalkulator umożliwiający oszacować roczne koszty ogrzewania oraz wody dla domku jednorodzinnego. Do użycia kalkulatora potrzebne są dane dot. metrażu domu, liczby mieszkańców i zakresu ocieplenia nieruchomości. Kalkulator pozwala ocenić jaki rodzaj ogrzewania jest najkorzystniejszy dla danej nieruchomości, uwzględniając także dopłaty do węgla, peletu i energii elektrycznej.

Sprzeciw wobec specustawy dot. wsparcia energetyki jądrowej
31 stycznia pod Sejmem zorganizowano konferencję, na której krytyczny głos wobec programu energetyki jądrowej zabrali byli ministrowie ochrony środowiska oraz przedstawiciele NGO-sów. Uczestnicy wydarzenia poparli list otwarty, skierowany do liderów opozycji, w którym podkreśla się konieczność przyjęcia wspólnej strategii dla polskiej energetyki. Rządowi zarzucono też brak strategii, monopol państwowych koncernów oraz brak odpowiedzi na kryzys klimatyczny.

Kolejny rekord wiatraków
4 stycznia polskie wiatraki wygenerowały rekordowe 7576,175 MWh energii, czyli 32% krajowego zapotrzebowania. W listopadzie zeszłego roku osiągnięta moc z farm wiatrowych wynosiła 9 GW. Obecnie mamy w kraju znacznie większe zapotrzebowanie na energię elektryczną, więc PSE nie wydały polecenia wyłączenia farm wiatrowych.

Za kilka lat będzie więcej OZE, niż węgla
Wg prognoz Międzynarodowej Agencji Energetycznej (MAE) do 2027 r. moc z OZE wyprzedzi węgiel. W ciągu najbliższych kilku lat moc odnawialnych źródeł na świecie zwiększy się o 85% i wynosie 5640 GW - 30% więcej niż zakładano w zeszłym roku. Największy przyrost zielonej energii będzie w Chinach, Unii Europejskiej, USA oraz Indiach. Z kolei udział paliw konwencjonalnych takich jak węgiel, gaz, czy ropa zmaleje.