EKO-UNIA: Opinia o STRATEGII ZARZĄDZANIA (...)

Opinia o STRATEGII ZARZĄDZANIA TRANSFORMACJĄ OBSZARU WĘGLOWEGO NA POGRANICZU POLSKO - SAKSOŃSKIM W RAMACH PROJEKTU „TRANSITION”

grudzień/styczeń 2020/2021 r.

Pozytywy i mankamenty udostępnionego dokumentu, w skrócie dalej zwanego Strategią

A. Pozytywy:

1. Strategia przygotowana w gronie i z inicjatywy ZKlastra jest jedynym takim znanym nam dokumentem zrealizowanym w subregionie zgorzeleckim z myślą o transformacji energetycznej oraz wychodzącym naprzeciw polityce UE w tym zakresie.

2. Strategia mierzy się z problemem węglowego kompleksu Turów (kopalni i elektrowni) oraz proponuje sposób zastąpienia węgla w Turowie dużymi OZE w regionie (szczegółowa ocena niżej).

3. W strategii dostrzega się z wyprzedzeniem konieczność budowy nowego system ciepłowniczego dla Bogatyni, po wyłączeniu ciepła z Elektrowni Turów.

4. Jednocześnie trzeba zauważyć jako dobra praktykę fakt zaproszenia do trwających miesiąc konsultacji publicznych z końcem 2020 r. (co prawda nieskończonego dokumentu, m.in. brak listy autorów, rozdziału 5. dotyczącego systemu wdrażania i monitorowania).

5. Autorzy przedstawiają wizję zastąpienia węglowego Turowa i miejsc pracy przez inwestycje ZKlastra w OZE oraz zakładają datę ukończenia tych inwestycji na 2037 r. (data zakończenia budowy nowych źródeł OZE - 2027 r. oraz data zakończenia budowy magazynu energii - 2037 r.) co jest przełomem i pierwszą taką udokumentowaną biznesową propozycją.

B. Mankamenty:

1. Brak uspołecznienia pracy - przygotowanie Strategii odbyło się w dość zamkniętym procesie, raczej eksperckim, mimo wymienienia na początku dokumentu sporej liczby ciał. Można mieć wątpliwości do chęci otwarcia się na partnerów i podmioty zewnętrzne lub udziału tychże w tworzeniu Strategii. Zwracamy na to uwagę, bo zasada partnerstwa i udziału społecznego jest jednym z kluczowych wymogów UE w przygotowaniu Terytorialnych Planów Sprawiedliwej Transformacji.

2. W strategii brak wielu kierunków (projektów) łączących transformację z ochroną środowiska, ochroną kultury i zabytków, energetyką obywatelsko-prosumencką z kwestiami społecznymi i tworzeniem alternatywnych miejsc pracy.

3. Problem Kompleksu Turów

a. Poważnym mankamentem jest brak uzgodnienia planów inwestycyjnych i dat zamknięcia Turowa z PGE i rządem, a także brak spójności z działaniami gmin i powiatu zgorzeleckiego, które jeszcze latem 2020 zabrały 30 tys. podpisów mieszkańców wraz z podpisami wszystkich władz samorządowych pod petycją do Parlamentu Europejskiego, w której jednoznacznie domagano się utrzymania pracy Turowa do 2044 r. To podejście PGE i władz samorządowych zdaniem KE blokuje możliwość otrzymania Funduszy Sprawiedliwej Transformacji przez subregion zgorzelecki (szerzej jeleniogórski).

b. Wątpliwości budzi koncept rozwoju bardzo dużych OZE jak na skale małego obszaru. ZKlaser proponuje zastąpić 2000 MW mocy Turowa następującymi OZE: 1140 MW wiatr, 2100 MW słońce, 2300 MW elektrownia szczytowo pompowa na dnie odkrywki, 60 MW biomasa. OZE pokazane w Strategii przez ZKlaster, tworzy na tym obszarze superkoncern OZE, największy w kraju, w mocy 2,5 razy większej niż Turów!
Tak wielka moc może „wypychać” z procesu samorządy i obywateli, Mikro, Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MMSP) oraz pozbawić szans na rozwój OZE adekwatny do potrzeb mieszkańców i MMSP na obszarach gmin.

c. Inwestycje, zgodnie ze Strategią, mają dostarczyć energię dla 300 tys. gospodarstw Dolnego Śląska (dla 1 mln mieszkańców). To ambitny plan, ale co się będzie działo gdy gminy z województwa się zatroszczą się o samozaopatrzenie w energię z OZE zgodnie z trendami, które w tym dokumencie autorzy opisują? Czy nie dojdzie do sytuacji, jak z nadmierną produkcji energii z PV w Niemczech: gdy świeci tam słońce - sprzedawana jest w Polsce z cenami ujemnymi!

d. W opinii specjalistów Konwersatorium Inteligentna Energetyka (www.ppte2050.pl) taka koncepcja biznesowa budowy koncernu OZE w regionie bogatyńsko-zgorzeleckim i w każdym innym miejscu (np. też w Wielkopolsce Wschodniej w miejsce ZE PAK) może działać w sytuacji kontynuacji braku istnienia rozwiązań etatystycznych, regulowanych decyzjami urzędników. Niesie jednak zagrożenie nietrafnych inwestycji w OZE i utraty środków w konfrontacji z otwartym rynkiem prosumenckim OZE, z dostępem stron trzecich (współużytkowaniem sieci ) i innych podmiotów oraz lokalnych OZE do sieci. Taki rynek wymuszą na nas zasady UE, rosnący mikroprosumenci oraz prosumenci MMSP. W Polsce jest już ok. 400 tys. prosumentów opartych tylko na PV.

e. Propozycja budowy superkoncernu OZE w Zagłębiu Turoszowskim jest wewnętrznie sprzeczna - niespójna z innymi fragmentami Strategii, jak np. dobra analizą trendów światowych rozwoju energetyki nie scentralizowanej a rozproszonej i lokalnej, prezentowanych na str. 14 Strategii!

f. Uważamy, że propozycja może być groźna ekonomicznie dla inwestorów i środków publicznych w projekt zaangażowanych, może prowadzić na otwartym rynku do powstania kosztów osieroconych, np. gdy gminy, które mają być odbiorcą energii, uznają, że nie potrzebują importu energii z OZE, gdy mają własną.
Taki rozwój sytuacji mógłby być bardzo niekorzystny dla całego rozwoju OZE w Polsce. Przeinwestowanie, brak dobrych regulacji spowodował „boom” a potem długą zapaść, połączoną z niechęcia społeczną na rynku OZE (jak w innych krajach np. Czechy i Bułgaria).

Walka o klimat, konieczność oddolnej transformacji, też trudnej, konfliktowej sytuacji odchodzenia na obszarze Zagłębia Turoszowskiego od energetyki węglowej mogłoby prowadzić do niekorzystnego odbioru i postaw społecznych w subregionie wobec nowej energetyki. To mogłoby uderzać w ideę sprawiedliwej transformacji.
Nie chcemy być tylko krytyczni. Jakie wyjście proponujemy?
ZKlaster jest niewątpliwie liderem OZE w tym regionie i nie tylko. Klaster i samorządy subregionu zgorzeleckiego (jeleniogórskiego) winny rozważyć większą, partnerską współpracę w planowaniu lokalnych rozwiązań OZE według koncepcji elektroprosumeryzmu *. Może to prowadzić również do powstania mocy OZE i dużych inwestycji, ale w rozproszonych inwestycjach, bezpiecznych, poprzez realny rynek odbiorców, tworzących w gminach lokalne miejsca pracy zastępujące węglowy Turów.

4. Dostrzegamy wprowadzający w błąd opis mechanizmu sprawiedliwej transformacji na str. 12. Informacja, że najbardziej dotknięte regiony mają otrzymać 100 mld euro w latach 2021-2027 nie znajduje potwierdzenia w wynegocjowanym ostatecznie porozumieniu w UE. Na wszystkie węglowe regiony UE przewidziała w Funduszu Sprawiedliwej Transformacji 17,5 mld euro, w tym dla Polski 3,5 mld euro **.

5. Wspólna koncepcja wycofanie się w węgla brunatnego z Czechami i Niemcami to sympatyczny i pożądany koncept. Zderza się jednak z praktyką działania sąsiadów - Niemcy maja już termin odejście zupełnego od węgla wyznaczony na 2038 r. i ustawę o wdrażaniu tego odejście. Czesi mają też swoją politykę - plany odejścia od węgla do 2030 r. Są mocno zaangażowani przeciwko Turowowi w Komisji Europejskiej i trudno przyjąć, że zgodzą się na współpracę w zamykaniu swoich elektrowni.

6. Mało zręczny i raczej przypadkowy jest akapit o walorach przyrodniczych na str. 21, umieszczony po tabelach o infrastrukturze mieszkaniowej. Zapis sygnalizuje jedynie, że takie walory są, jednak w opracowaniu nie zostały one w ogóle opisane i zwaloryzowane!

7. Lista inwestycji jest dość przypadkowa-  4 MW wobec, 2100 MW farm (w ramach zastąpienia Turowa).

8. Nowy system ciepłowniczy dla Bogatyni – słusznie go trzeba planować, lecz koncepcja technologiczna jest wątpliwa. Spalanie RDF jest emisyjne a paliwa wodorowe są dziś wciąż mało rozpoznanym rozwiązaniem.
Dziś innowacyjnym rozwiązaniem, technologicznie bardziej sprawdzonym, jest rozważenie pasywizacji budynków wraz z zastosowaniem pomp ciepła, z podziałem sieci ciepłowniczej.
Inicjatywę w sprawie ciepła dla gminy musi przejąć samorząd Bogatyni. W podobnej sytuacji zaprzestania dostaw ciepła z elektrowni przejmował ją też samorząd Konina. To jest tym bardziej istotne, że zaopatrzenie w ciepło winno być spójne z interesem samorządów budowy energetyki lokalnej i transformacji energetycznej.
Powinno nastąpić wyważenie energetycznych interesów lokalnych samorządów i przedsiębiorców, aktywnych w budowie dużego, korporacyjnego OZE na terenie powiatu.

9. Dużą wadą w dokumencie jest koncentracja właściwie wyłącznie na transformacji energetycznej i brak projektów łączących ochronę środowiska, spraw społecznych i tworzenie alternatywnych miejsc pracy, dotyczących np.:

1. eliminacji niskiej emisji oraz ubóstwa energetycznego,
2. ochrony i wykorzystania zasobów przyrodniczych,
3. ochrony i wykorzystania zasobów kultury i sztuki łużyckiej, jak np. zabytki Opolna Zdrój, domy przysłupowe, zabytki Bogatyni itd.,
4. rozwoju produktów turystycznych skierowanych do turysty krajowego i sąsiednich krajów,
5. budowy społecznie akceptowalnej alternatywy rozwojowej całego subregionu po zamknięciu kompleksu Turów.

* https://www.cire.pl/item,198435,2,0,0,0,0,0,od-dzialan-kryzysowych-2020-do-elektroprosumeryzmu-2050-transformacja-energetyki-w-trybie-przelomowym-czesc-ii-slownik-encyklopedyczny-teorii-i-zarys-koncepcji-rynku-wschodzacego-1-na-poziomie-praktyki-.html
** https://biznesalert.pl/fundusz-sprawiedliwej-transformacji-16-mld-zl-polska-energetyka-klimat/