Europa do 2050 może stać się zeroemisyjna - i to na wiele sposobów

Europa może osiągnąć zerową emisję gazów cieplarnianych netto przed 2050 r. Jest to nie tylko możliwe z technicznego i ekonomicznego punktu widzenia, ale też bardziej korzystne dla gospodarek i społeczeństw. "Net-Zero przed 2050 r.: od »czy«do »jak«" to nowy raport opublikowany dziś przez firmę doradczą Climact i European Climate Foundation (ECF). Pokazuje, jak Unia Europejska może dojść do osiągnięcia zerowych emisji netto do 2050 roku – o ile działania zostaną podjęte bezzwłocznie.

Kontekstem raportu są obecnie prace Komisji Europejskiej, która przygotowuje długoterminową strategię redukcji emisji gazów cieplarnianych w UE. Ma ona zostać opublikowana w listopadzie. Raport opisuje najważniejsze zmiany potrzebne w Europie. Analizuje ich koszty i związane z nimi korzyści. Przedstawia też argumenty za zwiększeniem celu krótkoterminowego (na rok 2030), gdyż w dużej mierze determinuje on, czy osiągnięcie zeroemisyjności do 2050 będzie możliwe. Ma to znaczenie dla toczących się dyskusji na temat krajowych planów energetycznych i klimatycznych państw członkowskich UE (w tym Polski) oraz wkładu (NDC - Nationally Determined Contributions) Unii do realizacji Porozumienia paryskiego.

Ustalenia raportu "Net-Zero przed 2050 r.: od »czy«do »jak«" opierają się na symulacjach przygotowanych przez Climact, przy udziale Europejskiej Fundacji Klimatycznej i szerokiej grupy ekspertów.

Symulacje są dostępne online:    https://stakeholder.netzero2050.eu/

Kluczowe ustalenia:

1. Osiągnięcie zerowego netto poziomu emisji gazów cieplarnianych do 2050 r. jest wykonalne, ale wymaga zdecydowanych działań we wszystkich sektorach oraz większej różnorodności technologii stosowanych w transformacji.

Dojście do zerowego poziomu emisji, aby osiągnąć zgodność z Porozumieniem paryskim, oznacza, że żaden sektor nie może zostać pominięty.

Trzeba poszerzyć zakres stosowanych narzędzi - potrzebny jest między innymi większy nacisk na to, jak funkcjonujemy jako społeczeństwo. Zmiany w naszych wzorcach konsumpcji i rosnące naturalne pochłanianie dwutlenku węgla należy połączyć z bardziej „oswojonymi” już opcjami technicznymi, takimi jak efektywność energetyczna, zmiana napędów pojazdów, bezemisyjna produkcja energii czy elektryfikacja.

Przegląd różnych scenariuszy prowadzi do wniosku, że dostępne na rynku rozwiązania mogą już teraz zapewnić 75% celu na drodze do zeroemisyjności, jeżeli zostaną zastosowane na dużą skalę. Pozostałe 25% można osiągnąć w oparciu o znane już podejścia i technologie, które jednak dopiero czekają na pełną komercjalizację.

Prezentowane wyniki badań pokazują, że nie ma jednego sposobu na dekarbonizację: każdy kraj, region, miasto czy gmina muszą zdefiniować swoją własną transformację, biorąc pod uwagę globalny cel.

2. Osiągnięcie zeroemisyjności do 2050 r. wymaga podniesienia poziomu ambicji na 2030 r., aby Europa znalazła się na właściwej drodze.

Aby do 2050 r. osiągnąć zerową wartość netto, do 2030 r. emisje gazów cieplarnianych w Europie będą musiały zostać zmniejszone o 55-65% w porównaniu z poziomami z 1990 r. (łącznie z LULUCF - land use, land use change and forestry - użytkowanie gruntów, zmiana użytkowania gruntów i leśnictwo). Oznacza to znaczny wzrost ambicji w stosunku do obecnego celu UE na rok 2030, wynoszącego 40%.

Ustalenia raportu, jak również najnowsze badania naukowe wskazują, że następne 10 lat będzie miało kluczowe znaczenie, jeżeli świat i Europa mają uniknąć najgorszych skutków zmian klimatu. W najbliższym czasie należy skupić się na następujących działaniach:

Transport: Do 2030 r. należy ustabilizować popyt na transport na obecnym poziomie. Jednocześnie, należy zakorzenić trend spadku udziału transportu samochodowego - udział samochodów powinien spaść z obecnego poziomu około 80% do 70%. Trzecim koniecznym elementem jest poprawa efektywności pojazdów. Efektywność paliwowa musi ulec poprawie o co najmniej 15% w przypadku aut osobowych i o ponad 20% w przypadku samochodów ciężarowych.

Budynki: Trzeba co roku poddawać głębokiej modernizacji 3% budynków (obecny wskaźnik: poniżej 1%), zbliżającej ich zapotrzebowanie energetyczne do zera. Pełną dekarbonizację ogrzewania należy zakończyć najpóźniej do 2050 r.

Przemysł: Do 2030 r. trzeba osiągnąć znaczne zmniejszenie popytu na surowce i produkty poprzez pobudzenie gospodarki obiegu zamkniętego i towarzyszącej jej innowacje.

Energia: Trzeba zbliżyć się do całkowitego odejścia od węgla. Wiatr i energia słoneczna powinny osiągnąć co najmniej 50% udział w produkcji energii w 2030 r. i około 60% do 2050 r.; 75% potencjału zarządzania stroną popytową (DSM) powinno być wykorzystywane przed 2050 r.

Rolnictwo, leśnictwo i użytkowanie gruntów: Przed 2030 r. gospodarka gruntami musi w pełni uwzględniać kwestie związane ze zmianami klimatu: cele polityczne i modele biznesowe muszą zapewnić poprawę sytuacji w zdegradowanych lasach i ponowne zalesianie większość nadwyżek i porzuconych gruntów. Ponadto, do 2030 r. należy zmniejszyć spożycie mięsa o 25% (i co najmniej o połowę do 2050 r.), bez zwiększania spożycia produktów mlecznych.

Finanse: odpowiednio ukierunkowane inwestycje w innowacje są podstawowym warunkiem dekarbonizacji całej gospodarki i przyspieszenia wprowadzania na rynek innowacyjnych technologii zeroemisyjnych.

3. Zeroemisyjne ścieżki wzrostu mogą być tańsze niż business-as-usual i tworzyć zamożniejsze społeczeństwa.

W przypadku systemów energetycznych, zeroemisyjne modele rozwoju prowadzą do obniżki kosztów w perspektywie średnio- i długoterminowej. Do roku 2050 można osiągnąć ogólną redukcję netto całkowitych kosztów systemu o około 20%.

Przejście na zeroemisyjne źródła energii w perspektywie średnio- i długoterminowej zatrzyma transfery pieniędzy poza UE. Jest to oczywiście związane ze wzrostem suwerenności energetycznej, co ma istotne konsekwencje dla strategicznej pozycji UE na świecie.

Najnowsze dane naukowe wskazują, że różnica w kosztach potencjalnych katastrof przy wzroście temperatury o 2°C w porównaniu do 1.5°C, będzie znacznie większa niż całkowite koszty wdrożenia któregokolwiek z omawianych w raporcie scenariuszy. Podsumowując, koszty wynikające z niepodejmowania działań są znacznie wyższe niż koszty podjęcia działań.

Wdrożenie zasad gospodarki obiegu zamkniętego oznacza znaczące zmiany w przemyśle, ale w ostatecznym rozrachunku przynosi wartość dodaną i odporność na zmiany klimatu.

Społeczeństwo zeroemisyjne może oferować wysoką jakość życia oraz szeroki wachlarz dodatkowych korzyści i niższe koszty - na przykład: czystsze powietrze, mniejsze korki, mniej pieniędzy wydawanych na paliwa oraz więcej na infrastrukturę i innowacje w Europie. To zaowocuje stabilniejszą gospodarką z większą liczbą lepszych miejsc pracy, trwalszymi towarami, większą bioróżnorodnością i lepszymi lasami.