Czy Kraków będzie drugim Dublinem w kwestii jakości powietrza?

W miastach irlandzkich, w których wprowadzono zakaz sprzedaży węgla, żeby przeciwdziałać paleniem nim w domowych piecach, zanieczyszczenie powietrza zmniejszyło się średnio o 50%.

Zdaniem Związku Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć, ten przykład potwierdza, że Kraków obrał słuszną drogę, zakazując palenia węglem. Organizacja zwraca jednocześnie uwagę, że proces wymiany ogrzewania domów w Krakowie jest zbyt rozciągnięty w czasie, a bez odpowiednich funduszy i edukacji mieszkańców zakaz może pozostać pustą deklaracją.

Ze względu na katastrofalny stan powietrza, spowodowany podobnie jak w Krakowie ogrzewaniem domów węglem, Dublin już w 1990 roku wprowadził całkowity zakaz sprzedaży, marketingu i dystrybucji tzw. dymiącego węgla. W Dublinie w przeciwieństwie do Krakowa nie przewidziano okresu przejściowego, dzięki czemu poprawę jakości powietrza odczuć można było od razu.

Bezpośrednio po wprowadzeniu zakazu zanieczyszczenie powietrza tzw. „czarnym dymem”, odpowiednikiem pyłu zawieszonego, zmniejszyło się tam aż o 71%. Co za tym idzie, odpowiednio o 16 i 13% spadła również powiązana z nim liczba zgonów w wyniku chorób układu oddechowego i krążenia [1]. Według Irlandzkiego Towarzystwa Astmy, w okresie od 1990 do 2013 roku zakaz uratował życie 8250 Dublińczykom [2]. Zakaz przyniósł tak pozytywne rezultaty, że stopniowo rozszerzono go na ponad 20 irlandzkich miast, a obecnie władze rozważają wprowadzenie go na terenie całej wyspy, także we wchodzącej w skład Wielkiej Brytanii Irlandii Północnej.

Wysiłki na rzecz wprowadzenia zakazu palenia węglem w Krakowie zasługują na szczerą pochwałę – mówi profesor Patrick Goodman, ekspert w dziedzinie wpływu zanieczyszczenia powietrza na zdrowie Dublin Institute of Technology w Irlandii, który gościł w Krakowie na organizowanej przez Polską Zieloną Sieć 25. lutego konferencji „Krakowskie powietrze dziś i jutro”.

W Irlandii wszyscy odczuliśmy niezwykle pozytywny wpływ wprowadzenia zakazu sprzedaży węgla na zdrowie i środowisko – dodaje profesor Goodman. W każdym z ośrodków objętych zakazem bezpośrednio po jego wprowadzeniu zanieczyszczenie powietrza zmniejszyło się średnio o 50%. Korzyści były niewspółmierne do poniesionych kosztów. Zalecałbym władzom Krakowa przyspieszenie procesu wymiany ogrzewania domów, żeby również mieszkańcy Krakowa te pozytywne efekty odczuli jak najszybciej.

Przykład Dublina jest dla Krakowa potwierdzeniem słuszności obranej drogi. Sama uchwała antysmogowa, przyjęta przez Sejmik Województwa Małopolskiego w listopadzie ubiegłego roku [3], nie poprawi jednak jakości powietrza w mieście. Zdaniem Polskiej Zielonej Sieci, niezbędne jest przede wszystkim stworzenie skutecznego systemu informowania mieszkańców, bo to na nich spoczywać będzie de facto wdrożenie uchwały.

Trzeba również zapewnić 2,24 mld zł, które umożliwi realizację Programu Ochrony Powietrza w Małopolsce [4]. Dofinansowanie inwestycji wymiany ogrzewania można uzyskać będzie z funduszy unijnych dla Małopolski na lata 2014-2020. Region powinien też zabiegać o wsparcie z pieniędzy dostępnych na poziomie krajowym - w Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska czy w Programie Infrastruktura i Środowisko - mówi Przemysław Kalinka, ekspert Polskiej Zielonej Sieci ds. funduszy unijnych. Jednocześnie mieszkańcy powinni mieć maksymalnie ułatwiony dostęp do tych środków i ubiegać się o nie w systemie „jednego okienka” – dodaje Kalinka.

Jednocześnie Polska Zielona Sieć zwraca uwagę, że projektom dotyczącym wymiany źródła ciepła powinno towarzyszyć ocieplenie budynku i instalacja odnawialnych źródeł energii. Nietrudno wyobrazić sobie sytuację, gdy większość ciepła wytworzonego przez nowe ogrzewanie ucieka przez nieszczelne okna czy niedocieplone ściany, zwiększając niepotrzebnie koszty. Niestety z dotychczasowych ustaleń dotyczących środków unijnych dla Małopolski na lata 2014-2020 wynika, że mieszkańcy nie będą mogli realizować takich kompleksowych, uwzględniających wiele aspektów ogrzewania budynku projektów [5].

Szczegółowe informacje:
Anna Drążkiewicz, Specjalistka ds. komunikacji, Związek Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć
tel. 514 32 67 80, annadrazkiewicz@zielonasiec.pl

Przypisy
[1] Clancy et al., Effect of air-pollution control on death rates in Dublin, Ireland: an intervention study. Lancet. 2002
[2] Irish Medical Times, Lloyd Mudiwa, Asthma Society calls for a ban on smoky coal, 19.02.2013
[3] Uchwała w sprawie określenia rodzajów paliw dopuszczonych do stosowania na obszarze Gminy Miejskiej Kraków, 25.11.2013
[4] Program Ochrony Powietrza dla województwa małopolskiego, 30.09.2013
[5] Wstępny projekt Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014 – 2020, wersja 3.0, Kraków, 6 lutego 2014