Newsletter/ Obserwator TEPP (Transformacji Energetycznej Ponad Podziałami)

listopad 2024

W obecnym numerze znajdują się min. ciekawe doniesienia na temat:
-    rezultatów szczytu klimatycznego COP29

-    przyszłości polityki klimatycznej w USA
-    nowych norm dla węgla
-    możliwości skorzystania z bezpłatnego doradztwa energetycznego
-    przyszłości Bełchatowa
Zapraszam,
Katarzyna Kubiczek

Zakończył się szczyt klimatyczny COP29
Na szczycie klimatycznym COP29 w Baku uzgodniono wsparcie dla krajów rozwijających się w wysokości 300 mld dolarów rocznie, co oznacza trzykrotny wzrost w porównaniu do obecnej pomocy. KE uznała porozumienie za przełomowe, podkreślając rolę UE jako lidera w transformacji klimatycznej, jednak organizacje klimatyczne i kraje rozwijające się skrytykowały tę kwotę jako zbyt niską. Obrady przedłużono o jeden dzień z powodu sporu dotyczącego wysokości wsparcia, które ostatecznie pozostaje znacznie niższe od oczekiwań.

a) OZE

Pionowe instalacje fotowoltaiczne
Instalacje fotowoltaiczne z pionowo ustawionymi panelami, takie jak te budowane na lotnisku we Frankfurcie, mogą stanowić odpowiedź na spadające dochody wytwórców energii w godzinach południowych. Pionowe panele, ustawione w orientacji wschód-zachód, oferują wyższe uzyski energii w godzinach porannych i popołudniowych, rekompensując niższą produkcję w południe. Nowa instalacja fotowoltaiczna na frankfurckim lotnisku o mocy 17,4 MWp ma produkować około 17,4 GWh rocznie, zasilać infrastrukturę lotniska.

b) efektywność energetyczna

Rusza program w zakresie efektywności energetycznej i adaptacji do zmian klimatu
Projekt Doradztwa Energetycznego 2.0 oferuje bezpłatne wsparcie w zakresie efektywności energetycznej, OZE oraz adaptacji do zmian klimatu, w tym zarządzania ryzykiem klęsk żywiołowych. Projekt realizowany jest na terenie całego kraju i obejmuje doradztwo, szkolenia, webinaria i konsultacje dla gmin, firm, mieszkańców i sektora mieszkaniowego, wspierając inwestycje niskoemisyjne i racjonalne gospodarowanie zasobami. Projekt finansowany z FEnIKS 2021-2027 dysponuje budżetem 172 mln zł.

c) transport

Nowa technologia ochroni akumulatory w elektrykach przed pożarami
Pożary baterii litowo-jonowych to poważny problem, zagrażający rozwojowi samochodów elektrycznych, ponieważ jedno uszkodzone ogniwo może doprowadzić do zniszczenia całego systemu. Naukowcy z Uniwersytetu Arizony opracowują czujniki termiczne wspierane sztuczną inteligencją, które monitorują temperaturę akumulatorów i zapobiegają krytycznemu wzrostowi ciepła. Nowa technologia wykazała podczas testów wysoką skuteczność i jest bardziej opłacalna niż dotychczasowe rozwiązania.

Elektryczna rewolucja w lotnictwie 
Beta CX300, elektryczny samolot z certyfikatem FAA, otwiera nowy rozdział w lotnictwie dzięki rozpoczęciu masowej produkcji w fabryce Beta Technologies w Vermont. Oferując zasięg 463 km i wszechstronne zastosowanie, maszyna ma potencjał zrewolucjonizować transport lotniczy, redukując emisje i koszty. Firma rozwija też infrastrukturę ładowania, wspierając globalne cele neutralności klimatycznej.

Energia z żywności: niewykorzystany potencjał Europy
Europa mogłaby znacznie efektywniej przetwarzać odpady żywnościowe, przekształcając je w energię, biopaliwa i cenne materiały. Obecnie tylko 26% tych odpadów jest zagospodarowywane w pełni efektywnie, a większość trafia na składowiska. Raport BIC i ZWE wskazuje, że lepsze zarządzanie bioodpadami mogłoby umożliwić efektywne wykorzystanie nawet 85% z nich, co znacząco wpłynęłoby na zrównoważony rozwój i ograniczenie zmian klimatycznych.

Rusza konkurs na innowacyjne projekty
Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR) ogłosiło nabór wniosków do konkursu Ścieżka SMART, który potrwa od 10 stycznia do 28 marca 2025 r., oferując dofinansowanie na innowacyjne projekty badawczo-rozwojowe w ramach programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki. Budżet konkursu wynosi 1,3 mld zł, a wsparcie mogą uzyskać konsorcja przedsiębiorstw, organizacji badawczych i pozarządowych, realizujące projekty wpisujące się w Krajowe Inteligentne Specjalizacje.

Kosmiczne elektrownie słoneczne
Brytyjska firma Space Solar planuje do 2030 r. wystrzelić pierwszą kosmiczną elektrownię słoneczną, która dostarczy 30 MW energii i zasili 3 tys. domów. Do 2036 r. powstać ma sześć takich instalacji, oferujących gigawaty taniej, całodobowej energii, przesyłanej na Ziemię w formie fal radiowych. Dzięki współpracy ze SpaceX i nowoczesnej technologii koszty orbitujących elektrowni mają być konkurencyjne wobec ziemskich źródeł energii odnawialnej.

Jak wykorzystać zużytą turbinę wiatrową?
Szwedzki koncern Vattenfall wraz ze studiem projektowym Superuse Studio przekształcił gondolę wycofanej turbiny wiatrowej w ekologiczny domek. Gondola o długości 10 m i szerokości 4 m mieści kuchnię, łazienkę oraz przestrzeń mieszkalną, wyposażoną w urządzenia energooszczędne i meble z recyklingu. Projekt podkreśla możliwość ponownego wykorzystania materiałów z turbin, oferując innowacyjne rozwiązania dla recyklingu infrastruktury energetycznej.

Innowacyjne hybrydowe źródło energii
Szwedzka firma NoviOcean stworzyła hybrydową tratwę HEC, która generuje energię z fal, słońca i wiatru, dostarczając do 1 MW mocy. Konstrukcja o długości 38 m może zasilić ponad 1000 gospodarstw domowych, wykorzystując pionowe turbiny wiatrowe, panele słoneczne i turbiny wodne. Dzięki modułowej budowie i elastyczności technologii, rozwiązanie to ma potencjał na przełom w zrównoważonej energetyce.

Polityka klimatyczna USA pod rządami Trumpa: wyzwania i szanse
Po wygranej Donalda Trumpa rośnie ryzyko wycofania USA z Porozumienia paryskiego oraz deregulacji w kwestiach środowiskowych, zagrażając polityce klimatycznej Bidena. Zielone technologie mogą jednak nadal być wspierane przez zdecentralizowany system polityczny USA, gdzie stany i samorządy odgrywają kluczową rolę. Adaptacja do zmian klimatu, w tym planowanie przestrzenne i ubezpieczenia powodziowe, pozostaje ważnym wyzwaniem, zwłaszcza w obliczu ekstremalnych zjawisk pogodowych.

Stabilne ceny energii w 2025 r.
Rząd zamrozi ceny energii elektrycznej dla gospodarstw domowych na poziomie 500 zł/MWh na cały 2025 r. oraz zawiesi pobór opłaty mocowej w pierwszej połowie roku, zapewniając stabilność domowym budżetom. W połowie roku spółki energetyczne przygotują nowe taryfy, a rząd zdecyduje o ewentualnych dalszych interwencjach. Równocześnie, aby zapewnić długofalową stabilność energetyczną, rozwijany będzie zielony miks energetyczny.

Nowe wymagania jakościowe dla paliw stałych
Nowe rozporządzenie wprowadza zmiany w wymaganiach jakościowych dla paliw stałych, określając daty graniczne dla zakazu stosowania niektórych paliw oraz nowe, klarowne nazewnictwo, aby uniknąć wprowadzania konsumentów w błąd. Od 1 grudnia 2024 r. w obrocie znajdą się wyłącznie paliwa spełniające normy ekologiczne dla urządzeń grzewczych klasy 3, 4, 5 lub zgodnych z wymogami ekoprojektu, a kolejne ograniczenia wejdą w życie w latach 2027-2031. 

Co dalej z programem “Czyste Powietrze”?
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska planuje tymczasowe wstrzymanie programu „Czyste Powietrze” z powodu zatorów płatniczych w wojewódzkich funduszach. Polski Alarm Smogowy (PAS) wskazuje na konieczność reformy programu, który tonie w biurokracji i boryka się z opóźnieniami w wypłatach, co utrudnia wymianę starych kotłów i ocieplanie domów. PAS podkreśla, że zamiast zamykania programu, należy przyspieszyć jego działanie, gdyż przynosi on widoczne efekty w poprawie jakości powietrza.

Bezpłatne doradztwo energetyczne
Rusza program Doradztwa Energetycznego, który oferuje darmowe porady dla gmin, przedsiębiorstw oraz mieszkańców w zakresie efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii. Projekt realizowany przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska, został rozszerzony o wsparcie w zakresie adaptacji do zmian klimatu oraz zarządzania wodą i ryzykiem klęsk żywiołowych. Doradcy oferują również pomoc w uzyskaniu dofinansowań z programów takich jak Czyste Powietrze i Mój Prąd oraz prowadzą szkolenia i webinaria.

UE stawia na Zielone Obligacje
UE wyemitowała Zielone Obligacje o wartości 65 mln euro w ramach programu NextGenerationEU (NGEU), wspierając ekologiczne inwestycje o łącznej wartości 264,6 mld euro w 9 kluczowych sektorach. Dzięki temu UE planuje ograniczyć emisje gazów cieplarnianych o 55 mln ton rocznie, równoważąc emisje 15 mln gospodarstw domowych. KE zapewnia pełną przejrzystość inwestycji poprzez platformę monitorującą, co zwiększa zaufanie inwestorów i umacnia pozycję UE jako lidera na rynku zielonych obligacji.

Pompy ciepła obniżają rachunki za ogrzewanie
Mieszkańcy bloku w Urszulinie w woj. lubelskim mogą liczyć na niższe rachunki za ogrzewanie dzięki nowemu systemowi pomp ciepła, który zainstalowano w budynku. Inwestycja, w której zainstalowano sześć pomp ciepła o mocy 13 kW każda, pozwoliła na obniżenie rocznych kosztów ogrzewania z ponad 224 tys. zł do około 72 tys. zł. Inwestycja, której zwrot nastąpi po 14 miesiącach, została częściowo sfinansowana z programu Grant OZE, a jej efekty finansowe dla wspólnoty w ciągu 5 lat mają wynieść ponad 500 tys. zł.

Co transformacja energetyczna oznacza dla polskich firm?
Transformacja energetyczna stanowi duże wyzwanie dla polskich przedsiębiorstw, które muszą dostosować się do nowych regulacji UE, takich jak dyrektywa CSRD i system CBAM. Firmy będą zobowiązane do raportowania ESG i dekarbonizacji, a małe i średnie przedsiębiorstwa muszą wdrażać zrównoważone praktyki, aby spełniać rosnące oczekiwania rynkowe. Inwestycje w zieloną energię, w tym PV, stanowią kluczowy sposób na obniżenie kosztów, poprawę konkurencyjności i dostosowanie się do nowych norm środowiskowych.

Poszukiwanie źródeł geotermalnych w Polsce
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przeznaczy 133 mln zł na poszukiwanie źródeł geotermalnych w 10 gminach w województwach lubuskim, łódzkim, mazowieckim i świętokrzyskim. Dofinansowanie obejmuje pełne pokrycie kosztów pierwszych odwiertów badawczych w ramach programu „Udostępnienie wód termalnych w Polsce”. Jeśli odwierty potwierdzą potencjał geotermalny, samorządy mogą ubiegać się o dalsze wsparcie na budowę ciepłowni geotermalnych.

Brak wsparcia dla społeczności energetycznych w polskiej transformacji energetycznej
Niedawna aktualizacja Krajowego Planu Energii i Klimatu oraz projekt nowelizacji ustawy o inwestycjach wiatrowych pomijają kluczowy element transformacji energetycznej jakimi są społeczności energetyczne. W Polsce istnieją trzy formy takich społeczności, ale obecne przepisy utrudniają ich rozwój, m.in. ograniczając możliwości spółdzielni energetycznych i klastrów energii. Konieczne są zmiany w prawie oraz stałe wsparcie finansowe, aby umożliwić społecznościom energetycznym pełne wykorzystanie ich potencjału.

Tauron i Instrat razem na rzecz sprawiedliwej transformacji energetycznej
Tauron Polska Energia i Fundacja Instrat podpisały porozumienie dotyczące społecznego wymiaru transformacji energetycznej w południowej Polsce. Instrat, bazując na doświadczeniach z Wielkopolski Wschodniej, wesprze Tauron w rozmowach ze związkami zawodowymi, samorządami i partnerami społecznymi, dostarczając analizy oraz rekomendacje. Obie strony podkreślają, że sprawiedliwa transformacja to szansa na nowe miejsca pracy, rozwój lokalny i korzyści środowiskowe.

Rekordowy udział OZE w produkcji energii elektrycznej w UE 
W drugim kwartale 2024 r. odnawialne źródła energii (OZE) w Unii Europejskiej odpowiadały za ponad połowę wytwarzanej energii elektrycznej, osiągając rekordowy poziom 52%. Wzrost produkcji energii z OZE przyczynił się do znaczącego spadku wykorzystania paliw kopalnych, których udział w miksie energetycznym zmniejszył się do 24%, co stanowi najmniejszy wynik w historii. Szczególnie wzrosła produkcja z elektrowni wodnych, solarnych i morskich farm wiatrowych.

UE ogranicza, a Chiny i Indie intensyfikują inwestycje w węgiel
Kraje UE zmniejszają wydobycie i zużycie węgla kamiennego, które od 1990 r. spadło o ponad 80%, dziś głównymi producentami surowca są Polska i Czechy. W 2023 r. Chiny i Indie natomiast dynamicznie inwestowały w energetykę węglową, zwiększając moce o setki gigawatów, by wspierać szybki rozwój gospodarczy. Mimo wzrostu mocy odnawialnych Indie pozostają zależne od węgla, który stanowi 75%. produkcji energii i będzie kluczowym paliwem przez kolejną dekadę.

Komentarz:
Wszystkie efekty klimatyczne redukcji węgla w Europie są niwelowane przez politykę Chin i Indii i na razie nie ma na to lekarstwa... Należy pamiętać, że Chiny są jednocześnie największym inwestorem w świecie w OZE. W Chinach działają elektrownie węglowe o mocy ponad 1400 GW, a tylko w ciągu pierwszych 9 miesięcy br. dodano kolejne 33 GW...

Jaka będzie przyszłość Bełchatowa?
Elektrownia Bełchatów, będąca sercem polskiej energetyki węglowej, musi przejść transformację z powodu wygasania zasobów węgla brunatnego. Chociaż przyszłość regionu pozostaje niepewna, rozważane są różne opcje, takie jak OZE, przemysł zbrojeniowy czy budowa małej elektrowni atomowej. W ramach transformacji, Bełchatów ma otrzymałć wsparcie z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji, jednak proces wymaga długofalowej strategii oraz odpowiednich inwestycji i koordynacji na poziomie krajowym.

Komentarz:
Solidny tekst pokazujący problemy nieuchronnego i szybkiego odchodzenia od węgla w największym kompleksie energetycznym Polski opartym na węglu brunatnym.