Polski atom zielony tylko na papierze. Rząd planuje reaktory w miejscach bez wody

Komunikat medialny Fundacji Mission Possible i Stowarzyszenia EKO-UNIA
28.07.2025

Pierwsza elektrownia jądrowa w Polsce nie będzie ani zielona, ani bezpieczna. Rządowy program budowy energetyki jądrowej zawiera poważne niespójności i przemilczenia – od braku planu na składowanie odpadów radioaktywnych po ignorowanie krytycznego problemu dostępności wody. Dokumenty przesłane Komisji Europejskiej znacząco różnią się od tych przedstawionych polskiej opinii publicznej.

Choć rząd właśnie zakończył konsultacje aktualizacji „Programu Polskiej Energetyki Jądrowej” (PPEJ), opublikowane dokumenty i notyfikacje dla Komisji Europejskiej rysują zupełnie inny obraz niż oficjalna narracja. Zamiast spójnej strategii – mamy zbiór sprzecznych założeń, pominięć i ryzyk. Program ignoruje kluczowe kwestie środowiskowe, niedoszacowuje problemów z dostępem do wody i opiera się na prognozach demograficznych, które już dziś nie przystają do rzeczywistości. Szczególne kontrowersje budzi brak realnego planu na składowanie wysoko radioaktywnych odpadów oraz lokalizowanie elektrowni w regionach dotkniętych deficytem wody.

Brak składowiska odpadów wysoko radioaktywnych nie spełnia kryteriów unijnej taksonomii

Z aktualizacji PPEJ wynika, iż Polska nie planuje budowy operacyjnego składowiska odpadów wysokoaktywnych przed 2070 rokiem. W punkcie 2.2.2. (str. 25 dokumentu) czytamy: „Zgodnie z doświadczeniami innych krajów, konieczność budowy składowiska na wypalone paliwo jądrowe pojawi się po ok. 30–40 latach od uruchomienia pierwszej elektrowni jądrowej, to jest najwcześniej ok. 2070 r.”

Tymczasem w notyfikacji rządowej przesłanej do Komisji Europejskiej 17 września 2024 r., Polska zadeklarowała, że zamierza spełnić kryteria techniczne unijnej taksonomii z rozporządzenia delegowanego ( punkty 58 i 59 notyfikacji) - w tym posiadanie „udokumentowanego planu mającego na celu uruchomienie składowiska do 2050 r.”.

Mamy tu do czynienia ze znacząca zmianą stanowiska rządu w ciągu ostatnich kilku miesięcy i różnicę szacowanego uruchomienia składowiska o ponad 20 lat. Pojawia się pytanie, czy Komisja Europejska oraz prywatni i publiczni inwestorzy (których udział w finansowaniu projektu EJ1 ma wynieść nawet 70%) zostali wprowadzeni w błąd? Jeśli tak – to mamy do czynienia nie tylko z błędem formalnym, ale z ryzykiem prawnym i finansowym mogącym zagrozić całemu projektowi. Jeśli nie – to oznacza, że stanowisko Polski wobec Komisji zostało w ostatnim czasie istotnie zmodyfikowane bez upublicznienia przyczyn tej zmiany, ani informacji o samej zmianie. 

- „W dokumencie aktualizującym Program Polskiej Energetyki Jądrowej rząd po cichu przyznaje się, że nie jest w stanie spełnić kryteriów technicznych Taksonomii UE, co de facto sprawia, że pierwsza elektrownia jądrowa planowana w Polsce nie będzie mogła być traktowana i raportowana przez prywatne instytucje finansowe z UE jako inwestycja zrównoważona. Zapewnienia z wniosku notyfikującego zamiar udzielenia pomocy publicznej PEJ z 17 września 2024 r., że zarówno w pełni kontrolowana przez państwo spółka PEJ S.A. jak i instytucje i organy krajowe zrobią wszystko by spełnić kryteria techniczne Taksonomii, które obejmują między innymi posiadanie planu, który określa w sposób szczegółowy, że w kraju powstanie Głębokie Składowisko Odpadów Promieniotwórczych (GSOP) do 2050 r. od początku były mało realistyczne. Teraz polski rząd potwierdza  zakończenie budowy takiego składowiska najwcześniej w 2070 r.” - komentuje Kuba Gogolewski, ekspert Fundacji Mission Possible.

– "Mam nadzieję, że rząd poinformował Komisję Europejską, rynki finansowe oraz agencje ratingowe o tej zmianie, a nie że liczy na to, że nikt nie zauważy zmiany planów” – dodaje Gogolewski.

Brak operacyjnego składowiska wyklucza bowiem zgodność projektu z unijną taksonomią zrównoważonych inwestycji, ograniczając możliwość finansowania go przez instytucje finansowe, pragnące uchodzić za odpowiedzialne środowiskowo i wspierające zieloną transformację oraz może wpływać na wzrost kosztów kapitału dla PEJ S.A.

Niezdolność do chłodzenia reaktorów – lokalizacje bez wody

Drugim, równie krytycznym aspektem jest nieuwzględnienie w programie realnych ograniczeń zasobów wodnych. Elektrownie jądrowe, wymagają ogromnych ilości wody do chłodzenia - większych niż inne konkurencyjne technologie węglowe i gazowe i nieporównywalnie więcej niż energetyka wiatrowa i słoneczna. Tymczasem w preferowanych lokalizacjach dla drugiej elektrowni jądrowej – Bełchatowie i  Koninie – już dziś występuje silny stres wodny. Wskaźnik WEI+ (Water Exploitation Index Plus), który mierzy presję na zasoby wodne, przekracza w tych miejscach 40%, co wskazuje na poważne i niezrównoważone wykorzystanie słodkiej wody (źródło: Analiza Wawrętego i Żelazińskiego dla Towarzystwa na Rzecz Ziemi, 2024).

Badania z 2023 roku wykazały, analizujące możliwość odtworzenia mocy w elektrowni węglowej przy zastosowaniu technologii jądrowych że przepływ Wisły na poziomie 146 m³/s uniemożliwia jednoczesne chłodzenie bloków jądrowych i spełnienie wymogów środowiskowych – zarówno pod względem ilości, jak i temperatury wody. Bloki jądrowe wymagają od 1,55 do 1,67 razy więcej wody do chłodzenia na każdy MW zainstalowanej mocy w porównaniu do i tak wyjątkowo wodochłonnych jednostek węglowych działających w elektrowni Kozienice.

Równie wiele kontrowersji wywołuje zastosowanie otwartego obiegu chłodzenia wodą z Bałtyku w pierwszej planowanej lokalizacji w gminie Choczewo. Jak wynika z ekspertyzy naukowców z Instytutu Oceanologii Polskiej Akademii Nauk (PAN) w Sopocie, w każdej sekundzie ta największa nad Bałtykiem elektrownia ma pobierać 5 wagonów po 30 ton wody, chłodzić reaktory, a następnie zrzucać tysiące ton wody morskiej podgrzane o 10 st. C. W konsekwencji może doprowadzić to do zakwitu sinic, zagrożeń dla życia morskiego oraz upadku turystyki w regionie (źródło: Opinie prof. Piskozuba i prof. Kulińskiego z PAN).

W dokumentach rządowych marginalizuje się wpływ zmian klimatycznych na przepływy rzeczne, pomimo że program dotyczy okresu kilku dekad, w którym oczekiwane są znaczne zmiany charakteru oraz czasu występowania opadów atmosferycznych. Takie zaniedbanie planistyczne jest nie tylko ryzykowne z perspektywy technicznej, ale też środowiskowej – ponieważ może ograniczyć czas pracy elektrowni w okresach suszy i podnieść koszty eksploatacji.

-  „Planowanie elektrowni jądrowych w miejscach dotkniętych już dziś problemami z wodą to proszenie się o katastrofę – nie tylko ekologiczną, ale i ekonomiczną. Elektrownia, która nie może pracować przez brak wody, to kosztowny pomnik złego planowania. Polityka energetyczna musi zacząć uwzględniać wodę jako kluczowy, ograniczony zasób. Bez niej nie da się ani chłodzić reaktorów, ani gasić pożarów, ani zapewnić wody pitnej. Zasoby wody w Polsce są jednymi z najniższych w Europie, a ich dalsze obciążanie technologiami ekstremalnie wodochłonnymi to droga donikąd. Zamiast budować nowe ryzyka – powinniśmy inwestować w rozwiązania zgodne z rzeczywistością hydrologiczną i klimatyczną, takie jak OZE” – ocenia Paweł Pomian, wiceprezes Stowarzyszenia Ekologicznego EKO-UNIA.

– „W lipcu wyłączano reaktory jądrowe, bo rzeki były zbyt ciepłe, by mogły chłodzić reaktory – Beznau w Szwajcarii, Golfech we Francji. Czy naprawdę musimy najpierw popełnić te same błędy, żeby wyciągnąć z nich wnioski?” – pyta Pomian.

Rządowy program jądrowy pełen jest sprzeczności, przemilczeń i ryzyk, których nie powinno się już dłużej ignorować. Zanim Polska wyda miliardy z kieszeni podatników i inwestorów, konieczna jest uczciwa debata, przejrzystość wobec Komisji Europejskiej i odpowiedź na pytanie: czy naprawdę wiemy, co budujemy – i za jaką cenę?