Sąd rozstrzyga: prace regulacyjne na Odrze wykonano nielegalnie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie potwierdza, że Wody Polskie działały na Odrze nielegalnie, bez właściwej decyzji środowiskowej. Prawnicy i organizacje pozarządowe nie wykluczają konieczności rozbiórek oraz wykonania kompensat po wybudowaniu ostróg na dziesiątkach kilometrów rzeki.

W dniu 27 stycznia 2025 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie rozstrzygnął skargi Stowarzyszenia Ekologicznego EKO-UNIA oraz Stepnickiej Organizacji Turystycznej - Nie Tylko Dla Orłów na decyzję Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska z dnia 16 sierpnia 2022 r. (znak: DOOŚ-WDŚZOO.420.24.2020.aka.132), zmieniającą decyzję Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie z dnia 18 marca 2020 r. (znak: WONS-OŚ.4233.1.2017.KK.68) o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięcia pn. „1B.2 Etap I i Etap II Prace modernizacyjne na Odrze granicznej w ramach Projektu Ochrony Przeciwpowodziowej w Dorzeczu Odry i Wisły”. Wyrokiem z dnia 27 stycznia 2025 r. (sygn. akt IV SA/Wa 2239/22) Sąd uchylił zaskarżone decyzje Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska oraz Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie.

Radosław Gawlik, prezes EKO-UNII komentuje: „Rozstrzygnięcie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego oznacza, że zrealizowane przez Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie prace kamienowania nurtu ostrogami na Odrze dokonane zostały nielegalnie – bez przeprowadzenia wymaganej oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. Trzeba naprawić te szkody poprzez program renaturyzacji rzeki, też w kontekście osłabienia odporności ekosystemu Odry, po katastrofie w 2022 r.”.

Zarówno polskie, jak i niemieckie organizacje ekologiczne wielokrotnie wskazywały na nieprawidłowości związane z prowadzeniem postępowania przez Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska oraz Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie. Stanowisko o konieczności renaturyzacji rzeki Odry przedstawił ponadto – w Komunikacie nr 07/2022 z dnia 12 września 2022 r. – Interdyscyplinarny zespół doradczy ds. kryzysu klimatycznego, działający przy Prezesie Polskiej Akademii Nauk. Zostało ono następnie poparte przez Komitet Gospodarki Wodnej Polskiej Akademii Nauk oraz Komitet Inżynierii Środowiska Polskiej Akademii Nauk.

Na brak podstaw do realizowania prac modernizacyjnych w rzece Odrze Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zwrócił już uwagę w postanowieniu z dnia 9 grudnia 2022 r. (sygn. akt IV SA/Wa 2239/22), na mocy którego wstrzymano wykonalność decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla realizowanej inwestycji w rzece Odrze, co potwierdził również Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 7 marca 2023 r. (sygn. akt III OZ 78/23). Mimo wstrzymania wykonalności decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, oznaczającego zakaz prowadzenia prac budowlanych w terenie, inwestycja w rzece Odrze została zrealizowana, stanowiąc rażący przykład naruszenia konstytucyjnej zasady legalności działań władzy publicznej.

Iwona Krępic, prezeska Stepnickiej Organizacji Turystycznej - Nie tylko dla Orłów zauważa: „Od początku projekt finansowany z pożyczki Banku Światowego „ukamienowania” ostrogami Odry budził nasze, organizacji ekologicznych z Polski i Niemiec- wielkie wątpliwości. Potwierdzały je też naukowcy z Polski i Niemiec i polskie sądy. Nie jesteśmy wciąż państwem prawa i świadczy o tym brak realizacji postanowień WSA i NSA o wstrzymaniu tych prac przez poprzedni i obecny rząd”.

Reprezentująca skarżące Stowarzyszenia radczyni prawna dr Beáta Filipcová z kancelarii Sanecki Kowalik Filipcová podkreśla: „Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 27 stycznia 2025 r. (sygn. akt IV SA/Wa 2239/22) w pełni potwierdza stanowisko organizacji ekologicznych oraz naukowców o konieczności przeprowadzenia rzetelnej oceny oddziaływania na środowisko w sprawie prac modernizacyjnych w rzece Odrze. W przypadku uprawomocnienia się zapadłego dzisiaj orzeczenia nie można wykluczyć demontażu nielegalnie wybudowanych urządzeń bądź przeprowadzenia kompensacji przyrodniczej, jeżeli ich zdemontowanie mogłoby stanowić jeszcze większe zagrożenie dla środowiska naturalnego. Orzeczenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie unaocznia jednocześnie w sposób bezwzględny brak rzeczywistej gwarancji ochrony środowiska naturalnego w Polsce. Skoro mimo sądowego wstrzymania wykonalności decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach bezprawne działania władzy publicznej mogą doprowadzić do realizacji inwestycji, to proceduralne gwarancje przewidziane w polskim porządku prawnym stają się wyłącznie pozbawionym praktycznego znaczenia przedstawieniem”.