Czego boją się handlowcy, czyli kto zapłaci za kaucję?

Coraz więcej pytań

W mediach społecznościowych pojawiło się mnóstwo zaniepokojonych głosów, szczególnie właścicieli punktów handlowych o powierzchni poniżej 100 m2, których udział w systemie jest dobrowolny. W tym samym czasie organizacje handlowe, dbając o interesy swojej branży, biją na alarm i zasiewają jeszcze więcej wątpliwości dotyczących planowanego systemu kaucyjnego. – Pod postami na facebookowym profilu Polskiego Stowarzyszenia Zero Waste pojawiły się głosy zaniepokojonych sklepikarzy: A co z nami? Detaliści chcieliby wiedzieć: kto będzie odbierał opakowania? jak często? na jakich zasadach? gdzie magazynować opakowania? – komentuje Patrycja Kita, rzeczniczka prasowa kampanii Kaucja wraca z ramienia PSZW.

To działa, czyli sprawdzone rozwiązania

Na te i inne pytania rząd nie udzielił jeszcze odpowiedzi. Eksperci z Polskiego Stowarzyszenia Zero Waste spróbowali je znaleźć w obecnych i projektowanych systemach, tak by nie trzeba było wymyślać koła na nowo: – W Europie działa już 12 systemów kaucyjnych, kolejne są przygotowywane, a wiele z tych ostatnich zapisało już konkretne rozwiązania dotyczące zasad i organizacji udziału mniejszych jednostek w systemie kaucyjnym. Od dawna przyglądamy się organizacji i działaniu europejskich systemów kaucyjnych, śledzimy procesy legislacyjne w krajach wprowadzających i monitorujemy szybko zmieniające się plany, od Skandynawii po Rumunię. Nowy system naturalnie rodzi pytania, które pojawiły się także w innych państwach, które postanowiły wdrożyć kaucję za opakowania po napojach. Ta wiedza pozwala nam rozwiać większość zarysowanych przez handel problemów i wątpliwości – dodaje Filip Piotrowski z Polskiego Stowarzyszenia Zero Waste.

Ręcznie czy automatycznie? Automat się opłaci w większych punktach sprzedaży!

Przy okazji informacji o systemie kaucyjnym w mediach często pokazuje się automaty do zbierania opakowań. Warto jednak pamiętać, że system to także zbiórka manualna – W Niemczech ilość punktów, które odbierają opakowania ręcznie wynosi aż 80% – tłumaczy Filip Piotrowski. Automat to wygoda, ale chętnych do ich postawienia zniechęcają wysokie koszty zakupu urządzeń. – Na przykładzie norweskim wiemy, że automaty działają ok. 11 lat, a zwrot poniesionych kosztów odbywa się w ciągu 5 lat, a kolejne lata to czas czystego zysku. Raty zostały spłacone, a opłata manipulacyjna od operatora wciąż spływa do sklepu – dodaje.

Racjonalna ilość przyjmowanych zużytych opakowań

To zrozumiałe, że detaliści obawiają się, że będą musieli przyjmować dużą ilość opakowań. Taka sytuacja byłaby faktycznie uciążliwa, a nawet dezorganizująca pracę sklepów. Wzorem innych państw, także i nasza ustawa powinna zawierać zapis, który jasno wskaże, że sklepy będą zobowiązane przyjmować tylko taką ilość opakowań w ramach kaucji, jaką sprzedają. W krajach skandynawskich, np. w Finlandii ustawodawca określił ilość opakowań, którą zbierają mniejsze jednostki handlowe jako racjonalną, a w Danii w małych sklepach ograniczono obowiązek zbiórki do typów opakowań, które są w nich sprzedawane. Jeśli mały sklep nie sprzedaje danego typu opakowań, może, ale nie musi go przyjmować. Z kolei w Rumunii jasno określono, że wysokość zbiórki wynosi tyle, ile sprzedaż. Wszystkie te rozwiązania można przyjąć dla ochrony małych sklepów
Oczywiście jeśli sklep będzie chciał, może wziąć więcej opakowań, za co otrzyma dodatkową opłatę manipulacyjną.

Jogurty to nie bomba biologiczna

Pod adresem systemu padają też zupełnie bezpodstawne zarzuty, jakoby miał on stwarzać zagrożenie sanitarno-biologiczne w przypadku kaucji na opakowania np. po produktach mlecznych. Jak dotąd resort środowiska nie zapowiedział objęcia ich kaucją. Jeśli do tego dojdzie, przykłady z zagranicy nie wspominają o takim ryzyku. Nawet w Chorwacji, kraju o południowym klimacie, gdzie zbiera się także pojemniki po produktach mlecznych, nie zanotowano żadnych problemów sanitarnych ani uciążliwości. Opakowania po mleku i jego przetworach wejdą za 2 lata do systemu w Niemczech, w Szwecji w 2029 r.
Butelka po piwie ze względu na właściwości napoju również może stać się zagrożeniem, a to jedyny produkt objęty kaucją od lat i nie sprawia problemów w magazynach. Należy pamiętać, że tylko puste opakowania objęte kaucją mogą być przyjęte przez sklepy i automaty.

Twarda rzeczywistość zamiast czarnych scenariuszy

W dyskusji o systemie kaucyjnym pojawiają się także wizje innych zagrożeń, np. zagrożenia pożarami lub włamaniami. Pierwsze z nich miałoby być spowodowane zaleganiem dużej ilości butelek plastikowych. Drugie zaś magazynowaniem puszek aluminiowych, których wartość w skupach mogłaby zachęcić złodziei do kradzieży.
Odpowiadając na obawy o płonące magazyny sklepowe należy przypomnieć, że każdy sklep, podobnie jak inne budynki użyteczności publicznej, musi spełniać wymogi ochrony przeciwpożarowej.
Podnoszenie wzrostu ryzyka kradzieży surowców, w tym puszek z magazynów też zdaje się bezpodstawne. Włamanie do sklepu, w którym z reguły jest gotówka i pełnego wartościowych produktów, np. alkoholi, papierosów, słodyczy, by wynieść spory worek pełen puszek, z którym trzeba się udać do skupu lub innego sklepu, by dostać pieniądze, wydaje się dość mozolne i pozbawione sensu. Byłoby ironią trafić “do puszki” za puszki.

Podsumowując, system kaucyjny to jedyne rozwiązanie, pozwalające na osiągnięcie wymogów stawianych przed nami przez kryzys klimatyczny i unijne dyrektywy. Próba zmniejszania jego zasiegu i skuteczności to działania pozbawione sensu, a straszenie ryzykiem, z którym inni już sobie poradzili zdaje się krótkowzroczne i podważa autorytet podnoszących je podmiotów.

Patrycja Kita