Nowoczesne miasta są zielone.

Potrzebne jest długofalowe planowanie

 Jeszcze niedawno za oznakę technologicznego postępu uważano przestrzenie miejskie pełne betonu i szkła. Obecnie jednak miasta idące z duchem czasu to te, w których przybywa przede wszystkim zielonych terenów. Jeśli są dobrze zaplanowane, pozwalają poprawić jakość powietrza, lepiej gospodarować wodą oraz sprzyjają dobremu samopoczuciu mieszkańców. Kompleksowe projektowanie zieleni to długotrwały proces, którego efekty (np. w przypadku nasadzeń drzew) mogą być odczuwane dopiero po wielu latach, dlatego bardzo ważne jest uwzględnienie w nim przyszłych wyzwań i problemów.

Aktywność polskich miast w dziedzinie tworzenia zielonych miejsc została doceniona przez jury konkursu ECO-MIASTO, którego celem jest promowanie i nagradzanie najlepszych praktyk polskich miast w zakresie zrównoważonego rozwoju. W kategorii zieleń a powietrze nagrody i wyróżnienia otrzymały w tym roku Lublin, Kartuzy, Słupsk, Warszawa czy Wrocław

Organizatorami projektu są Ambasada Francji w Polsce oraz Centrum UNEP/GRID-Warszawa. ECO-MIASTO jest realizowane we współpracy z RENAULT Polska, SAUR Polska, Saint-Gobain, SUEZ Polska, ENGIE oraz Grupą EDF reprezentowaną przez DK Energy i TIRU, a także Wspólnie – Fundacją LafargeHolcim.

W 2015 r. w polskich miastach średnio 20% powierzchni zajmowały tereny zielone* – tworzą je zarówno lasy znajdujące się w obrębie miasta, jak i parki, zieleńce czy tereny zieleni osiedlowej. Coraz częściej zieleń w ośrodkach miejskich przybiera mniej oczywiste formy, takie jak zielone dachy, ściany czy łąki, które zastępują równo przystrzyżone trawniki. Jedno jest pewne: nowoczesne miasta oddają przestrzeń roślinom, bo te mogą rozwiązać wiele problemów, z którymi borykają się ośrodki miejskie oraz ich mieszkańcy.

Głęboki wdech

Bardzo wiele polskich miast walczy z zanieczyszczeniem powietrza. Jednym ze skutecznych rozwiązań jest odpowiednie planowanie zieleni, ponieważ rośliny magazynują wiele szkodliwych substancji, takich jak dwutlenek węgla czy pyły, a oprócz tego produkują tlen. Szczególnie ważną rolę w procesie oczyszczania powietrza pełnią drzewa, dlatego należy dbać, by w miastach było ich coraz więcej. Działania w tym kierunku prowadzi Warszawa. Władze stolicy udostępniły mieszkańcom aplikację „Milion drzew”, za pomocą której warszawiacy wskazali ponad 7,5 tys. miejsc, w których chcieliby, aby pojawiła się zieleń. Obecnie trwają nasadzenia w wybranych lokalizacjach. Warszawa została wyróżniona w konkursie ECO-MIASTO 2017 m.in. za tę akcję.

Zasoby wodne

Tworzenie terenów zielonych może mieć również znaczenie dla gospodarowania zasobami wodnymi. Polska należy do krajów zagrożonych deficytem wody. Oprócz tego w związku ze zmianami klimatu coraz częściej zdarzają się gwałtowne opady deszczu, które wiążą się z kolei z niebezpieczeństwem powodzi. Kluczowe dla przeciwdziałania tym problemom jest zapewnienie odpływu wody oraz właściwego poziomu jej retencji. To niełatwe zadanie w miastach, gdzie dużą powierzchnię zajmują chodniki, ulice czy podziemne parkingi. Szacuje się, że na jednego mieszkańca Unii Europejskiej przypada 200 m2 powierzchni o zasklepionej glebie**. Jakie działania można podjąć w tej sytuacji?

Przykładem dobrych praktyk mogą być Kartuzy, które otrzymały tytuł laureata konkursu ECO-MIASTO 2017 w kategorii zieleń a powietrze wśród miast poniżej 100 tys. mieszkańców. W ramach projektu „Zagospodarowanie podwórza Dworu Kaszubskiego” zaniedbane trawniki zostaną zastąpione przez system ogrodów deszczowych. Dzięki nim możliwe będzie stopniowe oczyszczenie wody opadowej, która będzie nawadniać okoliczną zieleń. Oznacza to, że woda deszczowa, zamiast trafić do ścieków, zostanie zagospodarowana w pożyteczny sposób, a nowy teren zielony będzie służyć mieszkańcom.

Zdrowie i komfort życia

Zieleń w miastach oznacza nie tylko korzyści dla środowiska, lecz także może sprzyjać dobremu samopoczuciu mieszkańców, a nawet wspomagać walkę z chorobami cywilizacyjnymi. Spacery w zielonym otoczeniu to dla wielu ludzi sposób radzenia sobie ze stresem, a aktywność na świeżym powietrzu (spacery, bieganie czy wycieczki rowerowe) sprzyja utrzymaniu dobrej kondycji i zapobiega nadwadze. Miejsca takie jak parki mogą również stać się przestrzenią integracji mieszkańców.

Nic więc dziwnego, że coraz więcej samorządów zachęca ich do włączenia się w proces planowania terenów zielonych. Lublin, laureat tegorocznej edycji konkursu ECO-MIASTO w kategorii zieleń a powietrze wśród miast powyżej 100 tys. mieszkańców, jako pierwszy w Polsce wprowadził tzw. Zielony Budżet. Pozwala on mieszkańcom zgłaszać projekty dotyczące tworzenia zielonych terenów lub rewitalizacji tych już istniejących. W opracowywaniu wniosków lublinianom pomagają szkolenia adresowane zarówno do przedstawicieli rad dzielnic, jak i wszystkich mieszkańców miasta. Najciekawsze projekty są wybierane przez ekspertów do realizacji.

Wrocław, który został wyróżniony w konkursie ECO-MIASTO, bierze natomiast udział w eksperymentalnym projekcie „GrowGreen”. Na Ołbinie, jednej z dzielnic miasta, powstanie m.in. siedem parków kieszonkowych, czyli niewielkich zielonych przestrzeni. W każdy etap ich tworzenia mają być zaangażowani mieszkańcy. Roślinność ma się pojawić tam, gdzie najbardziej jej brakuje. Na znaczenie zieleni w mieście zwróciły uwagę również władze Słupska, który także zdobył wyróżnienie w konkursie. Część miasta ma zostać poddana rewitalizacji, a wprowadzenie terenów zieleni będzie wspierać ten proces.

* Raport portalu rynekpierwotny.pl na podstawie danych GUS, 2017

** KPMG, prezentacja Efektywne wykorzystanie wody zaprezentowana podczas Międzynarodowej Konferencji „INNOWACYJNE ECO-MIASTO: zdrowe środowisko, zdrowi ludzie” 9 listopada 2017 r.