[Opisy gatunków]
[Strona główna programu]
[Strona główna Lubuskiego Klubu Przyrodników]
Wstęp
Układ książki
Rola leśników w zachowaniu różnorodności regionalnej flory
Prawna ochrona gatunkowa roślin - potrzebna, lecz nie wystarczająca
Powszechnie znaną formą ochrony najrzadszych i najcenniejszych roślin jest tzw. ochrona gatunkowa. Polega ona na zakazie zbioru i niszczenia roślin należących do objętych tą formą gatunków. Zgodnie z zapisem Ustawy o Ochronie Przyrody, w stosunku do roślin chronionych zabrania się:
1) pozyskiwania, umyślnego niszczenia lub uszkadzania,
2) umyślnego niszczenia ich siedlisk,
3) zbioru, przetrzymywania, posiadania, preparowania, przetwarzania roślin oraz ich części,
4) dokonywania zmian stosunków wodnych, stosowania środków chemicznych, niszczenia ściółki leśnej, gleby w pobliżu stanowisk roślin chronionych,
5) zbywania, nabywania, oferowania do sprzedaży, darowizny,
6) wwożenia i wywożenia poza granicę państwa żywych, martwych, przetworzonych, spreparowanych w całości albo ich części oraz produktów pochodnych.
Zakazy te nie dotyczą jednak prac związanych z wykonywaniem racjonalnej gospodarki leśnej, rolnej i rybackiej. Dla gatunków objętych tzw. ochroną częściową możliwy jest też ich zbiór po uzgodnieniu jego warunków z wojewodą.
Zapis o priorytecie "racjonalnej gospodarki" nad ochroną gatunkową nie powinien być interpretowany jako przyzwolenie na dowolne działania. Nie może bowiem być określona jako "racjonalna" gospodarka, która przyczyniałaby się do utraty różnorodności biologicznej kraju ani regionu, np. powodując znaczący uszczerbek w zasobach rzadkich gatunków!
Prawna ochrona gatunkowa roślin to tylko jedna z metod chronienia gatunków. Nie dla wszystkich rzadkich i zagrożonych wyginięciem roślin jest to metoda właściwa, nie zawsze jest też wystarczająca.
Lista roślin chronionych musi być tak skonstruowana, by nie była zbyt długa i by umieszczone na niej gatunki mógł rozpoznać przeciętny człowiek. Ma sens gatunkowa ochrona lilii złotogłów, której zagraża zrywanie jej pięknych kwiatów. Niepozorny, lecz nie mniej cenny i nie mniej zagrożony gatunek turzycy, któremu zagrażają powszechne zmiany w jego biotopach, musi być zabezpieczony w inny sposób.
Lista roślin chronionych nie jest więc kryterium podziału gatunków na "ważniejsze" i "mniej ważne", ale raczej instrumentem ochrony niektórych spośród z nich, i to instrumentem działającym przynajmniej w równym stopniu na świadomość społeczną, co na populacje konkretnej rośliny. Fakt, czy dany gatunek jest w Polsce chroniony czy nie, nie jest więc dobrym kryterium jego "ważności". Dla zachowania pełni różnorodności przyrody ocalenie stanowisk wielu roślin nie objętych ochroną gatunkową jest nie mniej ważne - o ile nie ważniejsze - niż gatunków chronionych.
Żadne waloryzacje, programy ochrony przyrody ani nawet popularnonaukowe artykuły nie powinny być więc ograniczać się do wymienienia gatunków chronionych. Nie chronione, ale rzadkie rośliny powinny być traktowane na równi z nimi.
Pamiętać też trzeba, że listy roślin chronionych są co jakiś czas zmieniane, stosownie do ewolucji poglądów na to zagadnienie. Ostatnio w Polsce następuje to co około 8 lat,. a więc częściej niż np. cykl urządzania lasu.
Wypada wiedzieć, że oprócz "ogólnokrajowej" ochrony gatunkowej, wprowadzanej rozporządzeniem Ministra Środowiska, ochronę gatunkową wybranych roślin może - w całym województwie lub w jego części - wprowadzić również wojewoda. Wojewoda lubuski dotychczas nie korzystał z tego uprawnienia, w przyszłości może się to jednak zmienić.
Na terenie będącym w zasięgu działania RDLP Zielona Góra występują, bądź mogą się znaleźć, następujące gatunki objęte w kraju ochroną (według rozporządzenia Ministra Środowiska z 2001 r.).
Waloryzacja gatunków
Jak rozpoznawać rośliny ?
Gdzie szukać stanowisk cennych roślin ?
Opisywanie stanowiska
Czy trzeba tworzyć rezerwaty ?
Podstawy ochrony stanowiska
Pokusy przesadzania
Opisy wybranych gatunków
(c) Lubuski Klub Przyrodników. Tekst: Jolanta i Paweł Pawlaczyk.