[Opisy gatunków]
[Strona główna programu]
[Strona główna Lubuskiego Klubu Przyrodników]
Wstęp
Układ książki
Rola leśników w zachowaniu różnorodności regionalnej flory
Prawna ochrona gatunkowa roślin - potrzebna, lecz nie wystarczająca
Waloryzacja gatunków
Jak rozpoznawać rośliny ?
Gdzie szukać stanowisk cennych roślin ?
Opisywanie stanowiska
Czy trzeba tworzyć rezerwaty ?
Podstawy ochrony stanowiska
Pokusy przesadzania
Rzadkie gatunki, zwłaszcza efektowne (lilia złotogłów, wawrzynek wilcze łyko) lub "dydaktyczne" (widłaki, rosiczki, storczyki) rodzą pokusę by "mieć je u siebie" lub rozprzestrzenić je z nielicznych naturalnych stanowisk na inne miejsca. Chociaż pokusa ta jest naturalna, do tego zagadnienia trzeba podchodzić z najwyższą ostrożnością. Można bowiem w ten sposób zrobić przyrodzie więcej szkody niż pożytku.
Powszechnie uważa się, że bezwzględnym priorytetem powinno być zachowanie naturalnych (spontanicznych) stanowisk i że przesadzanie rzadkich roślin jest działaniem przynajmniej wątpliwym pod względem etycznym. Od tej podstawowej zasady można jednak dopuścić kilka wyjątków:
Sytuacje, gdy oryginalne stanowisko jest skazane na zagładę
Realizacja profesjonalnie przygotowanych programów ochrony gatunków
Realizacja profesjonalnie przygotowanych programów renaturalizacji miejsc zniekształconych i zdegradowanych
W wyjątkowych przypadkach: tworzenie kolekcji dydaktycznych
Konieczne jest jednak bezwzględne zachowanie pewnych zasad:
1. Sposób pobierania materiału absolutnie nie może przynosić uszczerbku oryginalnej populacji. Do pomyślenia jest więc zebranie części nasion, ale nie np. wykopanie jednej trzeciej rosnących na oryginalnym stanowisku roślin.
2. Wszystkie działania muszą być świadome i udokumentowane. Żadnego cennego gatunku nie należy wsadzać "tu i ówdzie po lesie".
3. Wszystkie działania powinny być profesjonalnie przygotowane. Należy poradzić się zawodowego botanika, skonsultować się z ogrodem botanicznym (Poznań lub Wrocław), poszukać w literaturze i w Internecie informacji na temat interesującego nas gatunku i jego wymagań.
3. Nie wolno wsadzać do lasu bylin pochodzących z ogrodów - np. pióropusznika strusiego, kosaćca syberyjskiego, lilii złotogłów, sasanek, orlików itp. populacje "ogrodowe" mogą różnić się od populacji "dzikich", nawet jeżeli nie potrafimy tych różnic dostrzec.
4. Nie należy przenosić gatunków dalej niż o kilkanaście kilometrów; w praktyce: najwyżej z sąsiedniego nadleśnictwa.
5. W stosunku do gatunków chronionych konieczne jest pieczołowite przestrzeganie obowiązującego prawa.
I tu bezwzględnie obowiązuje zasada: przede wszystkim nie szkodzić - primum non nocere.
Drzewa i krzewy
Techniki ich rozmnażania zostały w leśnictwie opanowane w takim stopniu, że rygorystyczne ograniczenia "sztucznego wspomagania populacji" mogą być w ich przypadku nieco złagodzone. Dążenie by "mieć na szkółce wszystko to, co w lesie" jest chwalebne, pożyteczne i pożądane.
Wyhodowanie na szkółce cennych i rzadkich gatunków drzew i krzewów - np. brekinii, wawrzynka wilczełyko, klonu polnego - bywa bardzo trudne i może być ambitnym wyzwaniem dla szkółkarza. Istnieją jednak przykłady dowodzące, że jest to możliwe (np. szkółki w nadleśnictwach Żagań, Lubsko)
Populacje najcenniejszych gatunków drzew i krzewów z terenu nadleśnictwa powinny być - oprócz ujęcia w bieżącej produkcji szkółkarskiej - w formie materiału nasiennego trwale zabezpieczone w Leśnym Banku Genów w Kostrzycy.
Inne rośliny
W stosunku do roślin zielnych techniki ich rozmnażania zostały opanowane w znacznie mniejszym stopniu, niż drzew i krzewów. Z zasady "primum non nocere" wynika więc wniosek, by do ich sztucznego rozmnażania podchodzić ze znacznie większą ostrożnością.
Za bardzo trudne - wręcz praktycznie niemożliwe - uchodzą próby sztucznego rozmnażania i hodowli wszystkich gatunków storczyków, wszystkich gatunków wysokotorfowiskowych oraz krzewinek wrzosowatych i w ogóle wszystkich gatunków borowych. Podjęte nieprofesjonalnie, mają one znikomą szansę na sukces. Fakt ten trzeba koniecznie uwzględnić przy decyzji w sprawie ewentualnego podjęcia takich prób.
Opisy wybranych gatunków
(c) Lubuski Klub Przyrodników. Tekst: Jolanta i Paweł Pawlaczyk.