Parki narodowe tworzy się w Polsce w taki sposób, by ich sieć zabezpieczyła najlepiej zachowane i najbardziej reprezentatywne fragmenty polskiego krajobrazu. Drawieński Park Narodowy jest parkiem reprezentującym krajobraz sandrowych, południowych skłonów Pojezierza Pomorskiego. Jest to młody krajobraz polodowcowy.
Jeziora
W lasy Puszczy Drawskiej wtapia się kilkadziesiąt jezior. Uderzająca jest ich różnorodność, skupiona na tak niewielkim obszarze.
Czym byłaby Puszcza Drawska, gdyby nie przecinające ją rzeki ?
Puszcza Drawska, położona na południowym skłonie Pojezierza Pomorskiego, ma klimat przejściowy między ostrym klimatem Pomorza a łagodniejszym klimatem nizin wielkopolskich. Wyraźne są tu wpływy morskie i atlantyckie.| Dni bezchmurnych | 40 w roku |
| Dni z całkowitym zachmurzeniem | 130 w roku |
| Dni bardzo mroźnych (<-10°C) | 1 w roku |
| Dni mroźnych (< 0°C) | 32 w roku |
| Dni chłodnych (0-25 °C) | 102 w roku |
| Dni gorących (25-30 °C) | 29 w roku |
| Dni upalnych (>30°C) | 5 w roku |
| Średnia roczna temperatura | 7,9°C |
| Dni bez opadu | 152 w roku |
| Dni z deszczem | 172 w roku |
| Dni z silnym deszczem (>1mm) | 112 w roku |
| Dni z ulewą (>10 mm) | 13 w roku |
| Dni z burzami | 24 w roku |
| Dni z opadem śniegu | 42 w roku |
| Dni z pokrywą śniegu | 40-60 w roku |
| Średni opad roczny | 592 mm |
| - w tym w półroczu letnim | 342 mm (58%) |
| Okres wegetacyjny | 210 dni |
| mies. | I | II | III | IV | V | VI | VII | VIII | IX | X | XI | XII |
| śr. Temperatura | -2 | 0 | 3 | 7 | 13 | 16 | 17 | 17 | 13 | 8 | 3 | 0 |
Występujące na powierzchni niewiele ponad 100 km2: prawie 900 gatunków roślin naczyniowych, prawie 150 gatunków drzew i krzewów i ponad 200 różnych zespołów roślinnych to poziom różnorodności szaty roślinnej nieczęsto spotykany w Polsce. Między innymi ze względu na to bogactwo Puszcza Drawska jest jednym z ciekawszych botanicznie regionów w północno-zachodniej Polsce.
Świat zwierząt
Centralną część Puszczy Drawskiej cechują niebanalne walory faunistyczne. Zarówno wśród ptaków, ssaków, jak i wśród płazów, gadów, ryb i bezkręgowców znajdują się przykłady gatunków ginących w Polsce, które jednak właśnie tutaj znalazły ostoję. Nalezą do nich np.: rybołów, bielik, włochatka, jarząbek, wydra, bóbr, żółw błotny, wąż gniewosz, rzekotka drzewna, lipień, troć jeziorowa i wędrowna, certa, brzana, motyl czerwieńczyk dispar, rzadkie gatunki ważek i chruścików i wiele innych. Niemal w każdej grupie zwierząt podać można przykłady gatunków szczególnie cennych.
Torfowiska
Specyficzne ekosystemy zbudowane ze złoża zakumulowanego torfu i porastającej go roślinności. Rozwijają się w warunkach wysokiego uwilgotnienia i stałego zasilania w wodę, w wyniku przekształcania się resztek roślinnych w torf. Wyróżnić można wiele typów ekologicznych torfowisk, a Puszcza Drawska jest obszarem, gdzie są one spotykane niemal w całej skali swej zmienności. W zależności od sposobu zasilania w wodę wyróżnić można tu: torfowiska ombrogeniczne (zasilane wodami opadowymi), torfowiska kotłowe (wypełniające bezodpływowe zagłębienia), torfowiska zalewowych teras rzecznych, torfowiska przyjeziorne, torfowiska źródliskowe. W zależności od porastającej torfowisko roślinności mówić można o torfowiskach mszarnych, mechowiskowych, szuwarowych lub leśnych. W zależności od żyzności złoża torfu (i w związku z tym od warunków życia roślin na torfowisku) wyróżniamy torfowiska oligotroficzne (skąpożywne), mezotroficzne (przejściowe) i eutroficzne (żyzne).
Ważnym elementem krajobrazu Puszczy Drawskiej są liczne wypływy i wysięki wód podziemnych. Piaszczysta, sandrowa równina sprzyja infiltracji wód opadowych w głąb ziemi, skąd wydobywają się one systemami wypływów, rozwiniętych odpowiednio do budowy geologicznej terenu, często np. na krawędziach dolin rzecznych bądź u podnóża piaszczystych pagórków w dolinach rzek, stanowiących tzw. okna hydrologiczne i przebijających nieprzepuszczalne warstwy glin. Wypływy te - a w samym Drawieńskim Parku Narodowym zaobserwowano ponad 70 ich skupień - przybierają różną postać, od wolno sączące się wysięki, przez niewidoczne, podziemne wypływy zasilające torfowiska źródliskowe lub ukryte w dnie jezior i rzek, po żywe, obficie bijące źródła i rozmyte wodami źródeł olsy, przez które woda wartko spływa strumyczkami do rzeki.
Las jest dominującym elementem krajobrazu Puszczy Drawskiej. Nie zawsze jednak zauważamy, jak różne są lasy Puszczy.
Śródleśne łąki, skupiające się przede wszystkim w dolinach rzecznych stanowią bardzo ważny element przyrody Puszczy Drawskiej. Kilka wieków gospodarczego użytkowania terenu sprawiło, że krajobraz Puszczy jest dziś półnaturalny, bogatym przyrodniczo krajobrazem, stworzonym wspólnie przez człowieka i przyrodę. Łąki, choć będące dziełem ludzkich rąk, są tego krajobrazu niezbywalnym elementem. Stanowią one ostoję dla wielu cennych gatunków roślin (np. goździk pyszny, nasięźrzał, stoplamki i inne storczyki). Również dla zwierząt łąki są bardzo ważne Związana jest z nimi cała, liczna i bogata fauna motyli. Łąki są miejscami ważnymi dla innych owadów, dla ptaków (gniazduje tu cała grupa gatunków specyficznych dla takich środowisk, żerują np. orliki krzykliwe) i ssaków (na łąki wychodzą żerować jelenie i sarny).
Przeszłość terenu
Historia opisywanego terenu jest burzliwą i złożoną historią pomorsko-brandenbursko-wielkopolskiego pogranicza. Komplikują ją dodatkowo działania rodów wielkich właścicieli tego terenu: Wedlów z Drawna i Tuczna, Czarnkowskich z Człopy, Gü ntersbergów z Kalisza. Prowadzona przez te rodziny polityka to wielokrotne, uzależnione od aktualnej koniunktury, zmiany sojuszy i podległości, a także wzajemne waśnie, spory i lokalne zajazdy.
Pamiątki przeszłości
Chociaż w opisywanym regionie klasyczne "zabytki" są stosunkowo nieliczne, o specyfice krajobrazu decydują liczne lecz drobne obiekty, stanowiące relikty przeszłości. Typowa wiejska architektura regionalna to ceglane, z reguły budowane z czerwonej cegły domy o prostych liniach i "grubo ciosanej" bryle, z dachami bez okapów, krytymi czerwoną dachówką. Budownictwo takie, pochodzące z II połowy XIX i z początków XX wieku, mimo swych surowych form ma swój urok i do dziś nadaje charakter niektórym miejscowościom (np. Barnimie, Radęcin, Lipinka). Rzadsze są konstrukcje ryglowe, najczęściej wypełniane cegłą, typowe dla nieco starszego budownictwa.
Miasta i miejscowości
Mimo leśnego i odludnego charakteru terenu, kilkadziesiąt rozproszonych na nim miejscowości jest skupiskami ludności, węzłami ruchu turystycznego, ośrodkami administracji, a także skupia większość śladów dawnej przeszłości.
Każdy park narodowy to obszar specjalny. Obowiązują na nim specjalne regulacje i ograniczenia, służące wyłącznie temu, by zachować dla przyszłych pokoleń pełnię wartości jego przyrody.
Zasady udostępnienia terenu parku zapisane są w obowiązujących aktach prawnych: Ustawie o Lasach oraz rozporządzeniu tworzącym park narodowy. Większość zawartych tam regulacji - zakaz śmiecenia, hałasowania, palenia ognisk itp. - ma charakter niemal oczywisty. Ale niektóre regulacje, o których przestrzeganie prosimy odwiedzających Puszczę Drawską turystów, mogą w pierwszej chwili budzić sprzeciw. Prosimy o przyjrzenie się, jak je uzasadniamy:
| Prosimy, aby podczas pobytu w Drawieńskim Parku Narodowym: | Ponieważ... |
| - nie chodzić poza znakowanymi szlakami i ścieżkami oraz drogami wyznaczonymi do ruchu turystycznego | Parkowa fauna musi gdzieś mieć ostoję, w której znajdzie spokój. Nawet niskie natężenie ruchu turystycznego wywołuje duże zmiany w zachowaniu zwierząt, np. spłoszony jeleń ucieka kilka kilometrów i potrzeba kilku dni by wrócił na miejsce, z którego został spłoszony. Sieć szlaków i ścieżek stanowi kompromis: jest wyznaczona tak, by turysta mógł zobaczyć to co najciekawsze, i równocześnie by dzika zwierzyna miała miejsce dla siebie |
| - nie chodzić po Parku od zmroku do świtu | Świt, noc i zmrok jest porą aktywności wielu zwierząt leśnych, bojących się człowieka i unikających jego towarzystwa. Niech więc ta pora zostanie dla nich |
| - nie spływać Płociczną | Dolina Płocicznej to "serce parku", matecznik pozostawiony przyrodzie. Gdzieś w Polsce i na Pomorzu muszą istnieć miejsca, gdzie nie spotyka się ludzi, a bieliki i puchacze mogą gnieździć się i żerować w niczym nie zakłócanym spokoju. |
| - nie spływać Drawą od marca do czerwca | Gągoły i tracze w tym okresie lęgną się w dziuplach nadbrzeżnych drzew, a potem sprowadzają pisklęta na wodę. Gdy takie rodzinne stadko ucieka w popłochu na widok kajaka, zdarza się że młode rozpraszają się i gubią, co oznacza ich śmierć |
| - nie zbierać jagód, grzybów i innych owoców runa leśnego | Popularne gatunki grzybów: borowiki, kurki, gąski, kanie i rydze w wyniku masowego zbierania trafiły już w Polsce na Czerwoną Listę gatunków zagrożonych wyginięciem. Gdzieś w Polsce muszą istnieć obszary, na których grzyby nie będą zbierane. Grzybiarze i zbieracze runa w okresie urodzaju penetrowaliby cały las, nie pozostawiając faunie spokojnych ostoi |
| - nie wędkować poza miejscami wyznaczonymi | Gdzieś w Polsce muszą istnieć jeziora, których rybostan może rozwijać się w sposób naturalny, a nie penetrowane ich brzegi są ostoją dla rozmaitych gatunków zwierząt. W Drawieńskim Parku Narodowym udostępniono wędkarzom niektóre fragmenty akwenów, zamykając inne - jest to kompromis między potrzebami wędkarzy a potrzebami ochrony przyrody |
| - nie zanęcać ryb podczas wędkowania | Hydrobiolodzy udowodnili, że zanęty wprowadzane przez wędkarzy do jeziora stanowią łącznie całkiem pokaźną ilość substancji eutrofizujących wodę i pogarszających jej czystość. W przypadku tzw. jezior ramienicowych w Drawieńskim Parku Narodowym jest to bardzo istotne, bo są one wyjątkowo czułe na zanieczyszczenia |
| - nie wędkować z łodzi ani pływać łodziami po jeziorach | Cokolwiek poruszającego się po tafli wody bardzo silnie płoszy niektóre ptaki. Ornitolodzy stwierdzli, że np. w takim przypadku bielik ucieka już z odległości kilkuset metrów |
| - ograniczać się w połowach na wędkę szczupaka, brzany, lipienia i pstrąga | Są to cenne gatunki, których w wodach DPN chcielibyśmy mieć jak najwięcej (niektóre są nawet uważane w kraju za zagrożone wyginięciem). Tymczasem specjaliści udowodnili, że nielimitowana eksploatacja wędkarska istotnie wpływa ograniczająco na liczebność ich populacji |