4. Artykuł 6(3)

Wyjaśnienie pojęć "plan lub projekt", "odpowiednia ocena", "założenia ochrony siedliska", "kompetentne władze", "opinia społeczna", "spójność obiektu".

4.1. Tekst

Każdy plan lub projekt, który nie jest bezpośrednio związany lub konieczny do zagospodarowania obiektu, ale który może na nie w istotny sposób oddziaływać, zarówno oddzielnie, jak i w połączeniu z innymi planami lub projektami, będzie podlegać odpowiedniej ocenie jego skutków dla danego obiektu z punktu widzenia założeń jego ochrony. W świetle wniosków wynikających z tej oceny oraz z zastrzeżeniem postanowień ust. 4, kompetentne władze krajowe będą wyrażać zgodę na ten plan lub projekt po upewnieniu się, że nie będzie on wpływać bezpośrednio na spójność danego obiektu oraz, jeśli to stosowne, po uzyskaniu opinii społecznej.

4.2. Zakres

Cel i przedmiot. Zadanie trzeciego i czwartego ustępu Artykułu 6 powinno być rozważane w stosunku do ustępu pierwszego (w przypadku SOO (SAC) pierwszego i drugiego ustępu Artykułu 4 Dyrektywy 79/409/EEC)) oraz drugiego ustępu Artykułu 6. Ważne jest zwłaszcza wzięcie pod uwagę, że nawet jeśli inicjatywa bądź działanie nie jest ujęte przez Artykuł 6(3), niezbędne jest uzgodnienie ich z wyżej wymienionymi postanowieniami.

Należy zauważyć, że ekologicznie pozytywne bądź zgodne z wymaganiami ekologicznymi działania mogą być już wcześniej ujęte przez Artykuł 6(1) i (2) - dla przykładu, tradycyjne metody gospodarowania, które podtrzymują określone rodzaje siedlisk oraz gatunków.

Postanowienia Artykułu 6(3) oraz (4) wyznaczają sposób rozwoju poprzez zestawienie okoliczności, które ujęte w ramach planów i projektów mogą mieć negatywny wpływ na siedliska, a zatem nie są dozwolone.

Postanowienia te zapewniają zatem, że negatywne działania gospodarcze oraz inne niezgodne z wymaganiami ochrony środowiska wymagania są bilansowane w stosunku do zadań ochrony.

Artykuł 6(3) i (4) definiuje kroki proceduralne w ramach podejmowania planów oraz projektów10.

1. Pierwsza część tej procedury składa się z etapu oceniającego i jest zarządzana przez pierwsze zdanie Artykułu 6(3).
2. Druga część tej procedury nawiązuje do decyzji kompetentnych władz narodowych i jest zarządzana przez drugie zdanie Artykułu 6(3).
3. Trzecią część tej procedury (zarządzaną przez Artykuł 6(4)) stosuje się, jeśli pomimo negatywnej oceny, proponuje się nie odrzucenie planu lub projektu, ale poddanie go dalszym rozważaniom.

Możliwość i zakres stosowania tej procedury zależy od kilku czynników. Jeśli chodzi o kolejność podejmowanych kroków, podejmowanie kolejnego kroku zależne jest od oceny poprzedniego.

Co się tyczy geograficznego zakresu działania, postanowienia Artykułu 6(3) nie są ograniczone w stosunku do planów i projektów, które wyłącznie dotyczą bądź obejmują chroniony obiekt. Celem ich mogą być również działania na zewnątrz obiektu, które maja istotny wpływ na dany obiekt.

Artykuł 6(3) i (4) określa okoliczności, w których można, lub nie można zezwolić na plany i projekty posiadające negatywny wpływ. Działania nie uwzględnione w zakresie Artykułu 6(3) powinny być również zgodne z postanowieniami Artykułu 6(1) - lub, w przypadku SOO (SAC) Artykułu 4(1) i (2) Dyrektywy 79/409/EEC) oraz 6(2) Dyrektywy 92/43/EEC.

4.3. Co należy rozumieć przez "Każdy plan lub projekt, który nie jest bezpośrednio związany lub konieczny do zagospodarowania obiektu"?

Nawet jeśli Dyrektywa 92/43/EEC nie definiuje "planu" lub "projektu", należy wziąć pod uwagę generalne zasady jej interpretacji, a zwłaszcza zasady interpretacji indywidualnych przepisów prawnych na podstawie ich brzmienia i zamysłu w kontekście dla którego zostały przyjęte.

Istnieją dwa argumenty za przyjęciem szerokiej interpretacji definicji "planu" lub "projektu".

• Po pierwsze, dyrektywa nie ogranicza zakresu "planu" lub "projektu" poprzez odwoływanie się do specyficznych kategorii każdego z nich. Natomiast głównym ograniczeniem są okoliczności wpływające na to, czy "plan" lub "projekt" może mieć czy też nie będzie miał istotnego wpływu na obiekt (patrz Aneks I, pkt. 5).
• Po drugie, wnioskując kontynuację przydatności Artykułu 6(2) w stosunku do działań wyłączonych z zakresu Artykułu 6(3) i (4), im bardziej wąsko "plan" i "projekt" są zdefiniowane, tym bardziej potencjalnie ograniczone są środki do zrównoważenia potrzeb ochrony i szkodliwych działań, które nie maja na celu ochrony. Może to spowodować powstanie nieproporcjonalnych lub sprzecznych wyników.

4.3.1. Projekt

Uzasadnienie zastosowania szerokiej definicji "projektu" jest wzmocnione poprzez analogię z Dyrektywą 85/337/EEC (poprawionej przez Dyrektywę 97/11/EC)11o ocenie skutków dla środowiska pewnych publicznych lub prywatnych projektów. Dyrektywa ta operuje w podobnym zakresie, ustalając reguły oceny projektów mających istotne znaczenie dla środowiska. Artykuł 1(2) Dyrektywy 85/337/EEC objaśnia, że pod pojęciem "projekt" należy rozumieć:

"wykonanie prac budowlanych lub innych instalacji - inne interwencje w otoczenie naturalne i krajobraz, włącznie z wydobyciem zasobów mineralnych".

Tak jak przytoczono powyżej, jest to bardzo szeroka definicja (patrz Aneks I pkt. 6), która nie ogranicza się tylko do pojęcia fizycznej budowli. Dla przykładu, znaczące zintensyfikowanie gospodarki rolnej, które grozi uszkodzeniem bądź zniszczeniem półnaturalnego charakteru obiektu, może być również zaliczone w poczet pojęć projektu.

4.3.2. Plan

Słowo "plan" ma również potencjalnie bardzo szerokie znaczenie¹². Zostało to już odnotowane w opinii Głównego Adwokata (patrz Aneks I, pkt. 7). Oczywiste znaczenie mają plany zagospodarowania terenu. Jedne powodują bezpośredni efekt prawny w ramach zagospodarowania terenu, inne tylko pośredni. Dla przykładu, regionalne bądź geograficzne ekstensywne plany zagospodarowania przestrzennego są często nie stosowane bezpośrednio, lecz na podstawie bardziej szczegółowych planów lub służą jako założenia uzgodnień inwestycyjnych, które następnie uzyskują moc prawną. Oba rodzaje powinny być uważane jako ujęte przez Artykuł 6(3) w takim wymiarze, w jakim mogą one w istotny sposób oddziaływać na obiekt Natury 2000.

Plany sektorowe mogą być również uważane jako ujęte przez Artykuł 6(3) w takim wymiarze, w jakim mogą one w istotny sposób oddziaływać na obiekt Natury 2000. Do przykładów należą sieci transportowe, plany gospodarki odpadami i plany gospodarki wodnej.

Jednakże należy zaznaczyć, że różnią się one od "planów", które dotyczą deklaracji o zasadach działania tzn. dokumenty wytyczne, które przedstawiają ogólne założenia lub intencje ministerstw lub urzędów niższej rangi. Jako przykład może tu posłużyć ogólny plan zrównoważonego rozwoju dla obszaru lub regionu państwa członkowskiego. Nie należy zatem uważać tych "planów" jako spełniających wymogów Artykułu 6(3), a zwłaszcza jeśli jakiekolwiek działanie wynikające z nich podlega gestii planu zagospodarowania terenu lub planu sektorowego. Jednak jeśli więź pomiędzy treścią takiej inicjatywy, a możliwością jej istotnego sposobu oddziaływania na obiekty Natury 2000 jest wyraźna i bezpośrednia, należy wówczas stosować postanowienia Artykułu 6(3).

W przypadku, kiedy plan zawiera jeden lub więcej odpowiednich projektów ujętych w ogólny sposób (z wyłączeniem szczegółów projektu), ocena dokonana na poziomie planu nie zwalnia tych projektów od oceny na podstawie wymagań Artykułu 6(3) w stosunku do szczegółów nie ujętych przez ocenę planu.

4.3.3. "Nie jest bezpośrednio związany lub konieczny do zagospodarowania"

Na podstawie kontekstu oraz zadań Artykułu 6 jest oczywiste, że termin "zagospodarowanie" powinien być rozważany w powiązaniu z planem (zagospodarowaniem) "ochrony" siedliska, tzn. termin "zagospodarowanie" powinien być używany w taki sposób, w jaki wymaga tego Artykułu 6(1). Przedkładając postanowienia dla (zagospodarowania) ochrony siedlisk, Artykuł 6(1) Dyrektywy 92/43/EEC przewiduje elastyczność państw członkowskich co do formy takich planów. Plany te mogą zarówno specyficznie dotyczyć siedlisk lub być "zintegrowane z innymi planami rozwoju". W związku z tym możliwe jest zbudowanie "czystego" planu ochrony lub "wielofunkcyjnego" plan dotyczącego ochrony jak również zawierającego inne cele. Określenie "nie jest bezpośrednio związany lub konieczny do..." zapewnia, że plan lub projekt, który zawiera element ochrony jako jeden z celów, a jednocześnie element nie dotyczący ochrony, będzie podlegał ocenie.

Dla przykładu, wycinanie lasów dla celów przemysłowych może składać się na plan ochrony terenów leśnych desygnowanych jako specjalne obszary ochrony. Nawet, jeśli wymiar celów przemysłowych nie jest niezbędny dla planu ochrony obiektu, może on podlegać ocenie.

Mogą zaistnieć okoliczności, kiedy plan lub projekt bezpośrednio związany z, lub konieczny do zagospodarowania pewnego obiektu, może oddziaływać na inny obiekt.

Dla przykładu, w celu poprawy warunków zalewania danego obiektu, może zostać zaproponowana budowa tamy na innym obiekcie, na który może ona z kolei wywierać istotny niekorzystny wpływ. W takim przypadku, plan lub projekt powinien zostać oceniony na podstawie jego wpływu na obiekt, na który może on wywrzeć taki niekorzystny wpływ.

Termin "projekt" powinien posiadać szeroką interpretację w celu objęcia zarówno prac budowlanych, jak i innych interwencji w otoczenie naturalne. Termin "plan" również posiada szerokie znaczenie obejmując plany zagospodarowania terenu oraz plany sektorowe, nie zajmując się jednak ogólnymi kierunkami polityki. Plany i projekty dotyczące ochrony obiektów, zarówno indywidualne bądź zintegrowane z innymi planami i projektami, powinny generalnie być wykluczone z postanowień Artykułu 6(3).

4. Jak ustalić, czy plan lub projekt będzie "w istotny sposób oddziaływać, zarówno oddzielnie, jak i w połączeniu z innymi planami lub projektami"?

Zdanie to ujmuje związek pomiędzy przyczyną i skutkiem. Z jednej strony konieczne jest zbadanie jakie sposoby oddziaływania składają się na ("istotny sposób oddziaływania"), a następnie jakie skutki mogą one spowodować ("może na nie... zarówno oddzielnie, jak i w połączeniu").

Stwierdzenie, czy plan lub projekt może w istotny sposób oddziaływać, będzie miało praktyczne oraz prawne konsekwencje. W związku z tym, kiedy plan lub projekt jest proponowany jest ważne aby po pierwsze wziąć pod uwagę powyższe praktyczne oraz prawne konsekwencje i po drugie czy konsekwencje te zostaną potwierdzone przez analizę naukową i ekspercką.

Propozycje, których wdrożenie nie będzie w istotny sposób oddziaływało na obiekty mogą być rozważane bez odwoływania się do kolejnych kroków Artykułu 6(30 i (4). Jednakże, doradza się państwom członkowskim, aby powody do przyjęcia powyższego postępowania były uzasadnione. Dobrą i rozważną praktyką jest również prowadzenie ewidencji tych propozycji.

4.4.1. Istotny sposób oddziaływania

Wyjaśnienie znaczenia "istotny" sposób oddziaływania nie może być traktowane arbitralnie. Po pierwsze, dyrektywa używa tego terminu w obiektywnym kontekście (tzn. nie kwalifikuje go odrębna formuła). Po drugie, konsekwentne ujmowanie znaczenia "istotny" jest niezbędne dla zapewnienia spójności sieci NATURA 2000 .

Podczas gdy obiektywna interpretacja zakresu terminu "istotny" jest niezbędna, jest oczywiste, że interpretacja ta nie może być oddzielona od specyficznych cech oraz warunków środowiska chronionego obiektu, którego dotyczy plan lub projekt. W związku z tym, cele ochrony obiektu, jak również wcześniejsza lub podstawowa informacja o nim, mogą być niezmiernie ważne dla bardziej precyzyjnej identyfikacji słabych punktów ochrony. Część tych informacji będzie zawarta w danych załączonych w trakcie
procesu selekcji obiektu, na podstawie Artykułu 4 Dyrektywy 92/43/EEC (patrz ustęp 4.5.3). Państwa członkowskie mogą również posiadać szczegółowe plany ochrony, które opisują zmiany wrażliwości obiektu.

Jest oczywiste, że oddziaływania, które mogą być istotne dla danego obiektu, wcale nie muszą być istotne dla innego (patrz Aneks I, pkt. 8).

Dla przykładu, pomniejszenie obszaru siedliska o sto metrów kwadratowych może mieć istotne znaczenie w stosunku do małego obiektu rzadkiej orchidei, natomiast podobne pomniejszenie na dużym obszarze stepowym może już takiego znaczenia nie mieć.

Pojęcie co oznacza "istotny" powinno być interpretowane w obiektywnym kontekście. Jednocześnie, znaczenie tego oddziaływania powinno być zdeterminowane w stosunku do specyficznych cech oraz warunków środowiska chronionego obiektu, którego dotyczy plan lub projekt, biorąc pod uwagę zadania ochrony obiektu.

4.4.2. Może na nie ...

Zabezpieczenia przedłożone przez Artykuł 6(3) i (4) są uruchamiane nie poprzez pewność, a prawdopodobieństwo zajścia istotnego sposobu oddziaływania. W związku z tym, zgodnie z zasada ostrożności, nie do zaakceptowania jest zaniedbanie wykonania oceny ze względu na brak pewności co do istotnego sposobu oddziaływania. Użyteczne jest więc tu powtórne odwołanie się do Dyrektywy 85/337/EEC, ponieważ sformułowanie "może na nie w istotny sposób oddziaływać" jest prawie identyczne z formułą użytą do ustanowienia obowiązku oceny przez państwa członkowskie na podstawie wcześniejszej dyrektywy13. Dyrektywa 85/337/EEC oraz poprawiająca ją Dyrektywa 97/11/EEC mogą również ułatwić ustalenie zakresu czynników, które mogą przyczynić się do prawdopodobieństwa zajścia istotnego sposobu oddziaływania.

Dowolna propozycja wymagająca oceny wynikającej z Dyrektywy 85/337/EEC ze względu na to, ze może miedzy innymi w istotny sposób oddziaływać na obiekt NATURA 2000 ,może być uważana jako podlegająca ocenie na podstawie wymagań Artykułu 6(3).

Artykuł 2(1) Dyrektywy 85/337/EEC odwołuje się zwłaszcza do czynników naturalnych, do rozmiaru i lokalizacji projektu. Poprawiając dyrektywę 97/11/EEC (poprzez Aneks III) przedstawia bardziej szczegółowy zestaw czynników, na które składają się, miedzy innymi: rozmiar projektu; wytwarzanie odpadów; zanieczyszczanie i szkodzenie; możliwość zaistnienia wypadków; obecny stan użytkowania ziemi; relatywną obfitość, jakość oraz możliwość regeneracji zasobów naturalnych na danym obszarze; zdolność absorpcji środowiska naturalnego, mając na uwadze naturalne obszary oraz obiekty sklasyfikowane bądź chronione na podstawie Dyrektyw 79/409/EEC oraz 92/43/EEC; prawdopodobny zasięg oddziaływania; wielkość oraz złożoność oddziaływania; prawdopodobieństwo oddziaływania; czas trwania, częstotliwość oraz odwracalność oddziaływania.

Prawdopodobieństwo uzyskania istotnego sposobu oddziaływania może powstać nie tylko w wyniku planu lub projektu umiejscowionego wewnątrz chronionego obiektu, ale również w wyniku planu lub projektu umiejscowionego na zewnątrz chronionego obiektu. Dla przykładu, teren podmokły może zostać uszkodzony w wyniku działań osuszających zlokalizowanych w pewnej odległości na zewnątrz od granicy tego terenu. Z tego powodu ważne jest, aby państwa członkowskie, zarówno w działaniach legislacyjnych jak i praktycznych, dopuściły możliwość zastosowania zabezpieczeń Artykułu 6(3) w stosunku do działań rozwojowych, przeprowadzanych na zewnątrz obiektu, a mogących na niego w istotny sposób oddziaływać.

Procedura Artykuł 6(3) i (4) jest uruchamiana nie poprzez pewność, a prawdopodobieństwo uzyskania istotnego sposobu oddziaływania, powstającego nie tylko w wyniku planu lub projektu umiejscowionego wewnątrz chronionego obiektu, ale również w wyniku planu lub projektu umiejscowionego na zewnątrz chronionego obiektu.

4.4.3. ... zarówno oddzielnie, jak i w połączeniu z innymi planami lub projektami

Seria indywidualnie słabych oddziaływań może w kombinacji stworzyć efekt istotnego oddziaływania. Artykuł 6(3) podejmuje się próby objaśnienia powyższego problemu, biorąc pod uwagę kombinację oddziaływania innych planów lub projektów. Pozostaje zatem do wyjaśnienia jakich innych planów lub projektów może to dotyczyć. W tym względzie, Artykule 6(3) nie definiuje przejrzyście, jakie plany lub projekty mogą zawierać się w zakresie pojęcia kombinacji. Należy zauważyć, że podstawową intencją pojęcia kombinacji jest wzięcie pod uwagę zbiorczego oddziaływania, a może ono powstać dopiero po upływie odpowiedniego czasu. W tym kontekście za takie plany można uważać te, które są: zakończone; zatwierdzone lecz nie zakończone; lub jeszcze nie przedłożone.

• Jako uzupełnienie do oddziaływań powstałych w wyniku omawianych powyżej planów lub projektów, może być również stosowne wzięcie pod uwagę oddziaływań powstałych w wyniku planów i projektów już zakończonych. Pomimo tego, że plany i projekty, które są już zakończone nie podlegają ocenie na podstawie Artykułu 6(3), należy nie mniej wziąć je pod uwagę, jeśli powodują one trwałe oddziaływanie na obiekt w sposób powodujący jego postępującą utratę spójności.

Plany i projekty, które są już zakończone, mogą również podlegać Artykułowi 6(1) i (2) Dyrektywy 92/43/EEC w przypadku, kiedy ich trwałe oddziaływanie może spowodować potrzebę podjęcia zaradczych bądź równoważących działań ochronnych, bądź innych działań w celu uniknięcia pogarszania siedlisk lub płoszenia zwierząt.

• Plany lub projekty, które zostały już zatwierdzone, a których wdrożenie nie zostało jeszcze rozpoczęte bądź zakończone, powinny podlegać pojęciu kombinacji.

• Z prawnego punktu widzenia wydawałoby się odpowiednie, aby ograniczyć pojęcie kombinacji planów i projektów, do takich, które zostały rzeczywiście przedłożone. Należy jednakże wyraźnie podkreślić, że rozważając przyjęcie przedłożonego planu, państwa członkowskie, nie będą przyjmować (domyślnie) założeń faworyzujących inne, nie przedłożone jeszcze plany lub projekty.

Dla przykładu, jeśli uważa się, że rozbudowa terenów mieszkalnych nie będzie w istotny sposób oddziaływać (na dany obiekt) i w związku z tym jest zatwierdzona, zatwierdzenie jej nie powinno spowodować przyjęcia (domyślnie) założenia faworyzującego dalszą rozbudowę terenów mieszkalnych.

Określając możliwość zaistnienia istotnego sposobu oddziaływania, należy wziąć pod uwagę kombinację oddziaływania innych planów lub projektów oraz ich rezultat. Wydaje się odpowiednie ograniczenie pojęcia kombinacji planów i projektów do takich, które zostały rzeczywiście przedłożone.

4.5. Co należy rozumieć przez "odpowiednią ocenę jego skutków dla danego obiektu z punktu widzenia założeń jego ochrony"?

Aby prawidłowo zrozumieć zwrot "odpowiednia ocena" należy zanalizować formę oraz treść oceny.

4.5.1. Forma oceny

Tak, jak zauważono powyżej, działanie pobudzające ocenę na podstawie Dyrektywy 85/337/EEC jest prawie identyczne z działaniem pobudzającym ocenę na podstawie Dyrektywy 92/43/EEC. Działanie to jest zasadniczo związane z prawdopodobieństwem zajścia istotnego sposobu oddziaływania.

• Europejski Trybunał Sprawiedliwości zaznaczył, że w stosunku do transpozycji Dyrektywy 85/337/EEC (domniemając jej zastosowanie) należy wziąć pod uwagę wrażliwość miejsca (patrz Aneks I, pkt.9). Dla projektu, który może w istotny sposób oddziaływać na obiekt chroniony przez Artykuł 3, często byłoby odpowiednie podjęcie oceny wypełniającej wymagania Dyrektywy 85/337/EEC.

W przypadku, kiedy ocena dokonana w celu wypełnienia zadań Artykułu 6(3) przyjmuje formę oceny na podstawie Dyrektywy 85/337/EEC, sytuacja taka zapewni poprawną ewidencję oraz przejrzystość działań.

• W przypadku, kiedy ocena dokonana w celu wypełnienia zadań Artykułu 6(3) nie przyjmie formy oceny na podstawie Dyrektywy 85/337/EEC, powstanie wówczas pytanie dotyczące "odpowiedniości" formy oceny.

Przede wszystkim ocena powinna zostać zewidencjonowana. Wnioskiem argumentu stanowiącego, że ocena powinna być zewidencjonowana jest argument, że powinna ona być również uzasadniona. Artykuł 6(3) i (4) wymaga od decydentów podjęcia decyzji na podstawie szczegółowych informacji związanych z ochroną środowiska.

Jeśli ewidencja oceny nie ujawnia uzgodnień, które posłużyły do podjęcia decyzji (tj. jeśli na tę ewidencję składa się prosta negatywna bądź pozytywna opinia o planie lub projekcie) ocena taka nie wypełnia swojego zadania i nie może być uznana za "odpowiednią".

Ważna jest również koordynacja czasowa dokonania oceny. Dokonanie oceny jest krokiem poprzedzającym oraz dostarczającym podstawę dla kolejnych kroków - a zwłaszcza dla zatwierdzenia bądź odrzucenia planu lub projektu. Ocena powinna być więc traktowana jako jedyny (krok), zawierający co zewidencjonowana w trakcie oceny przed podjęciem dalszych kroków. Oczywiście, jeśli plan lub projekt jest zmieniony zanim zostanie podjęta decyzja w sprawie jego zatwierdzenia bądź odrzucenia, jest zupełnie naturalne aby zrewidować jego ocenę w ramach powtórzenia procesu. Jednakże nie zezwala się organom decydującym na retrospekcyjną zmianę oceny, zwłaszcza jeśli kolejny krok wynikający z sekwencji oceny planów lub projektów na podstawie Artykułu 6(3) i (4) został już podjęty.

W niektórych okolicznościach, ocena na podstawie Dyrektywy 85/337/EEC (poprawionej przez Dyrektywę 97/11/EC) może objąć ocenę na podstawie Artykułu 6(3). Późniejsza z nich powinna niemniej zostać zewidencjonowana i dostarczyć podstawę do podjęcia kolejnych kroków postępowania, a zwłaszcza powinna zostać odpowiednio zaopiniowana aby umożliwić podjęcie właściwej decyzji.

4.5.2. Treść oceny

Co się tyczy treści oceny, ocena na podstawie Artykuł 6(3) jest węższa w swojej treści niż ocena na podstawie Dyrektywy 85/337/EEC w związku z tym, że jest ona ograniczona do oceny wpływu na obiekt w świetle jego zadań ochronnych. Jednakże ekologiczne efekty planu lub projektu mogą w wielu przypadkach nie zostać poprawnie ocenione bez dokonania oceny innych elementów środowiska (tj. gleba, woda, krajobraz, itp.) przedłożonych przez Artykuł 3 Dyrektywy 85/337/EEC.

Ponadto, nawet jeśli zezwoli się, aby koncentrowała się ona (ocena) wyłącznie na ochronie, jej metodologia może opierać się na metodologii przewidzianej przez
Dyrektywę 85/337/EEC. W szczególności, dyrektywa ta przewiduje, że ocena ta może zawierać informacje dotyczącą opisu projektu: opisu aspektów środowiska, które mogą zostać dotknięte w wyniku planu lub projektu, oraz opisu możliwości oddziaływania (planu lub projektu) w istotny sposób na dany obiekt14.

W tym miejscu warto zauważyć, że pomimo iż dla celów Artykułu 6(3) nie wymaga się, aby ocena dotyczyła innych działań ponad ocenę planu lub projektu w celu odwołania się do rozwiązań alternatywnych i działań łagodzących, podejście takie ma szereg korzyści. Zwłaszcza - badając możliwe rozwiązania alternatywne i działania łagodzące - umożliwia stwierdzenie, że w świetle takich rozwiązań lub działań łagodzących plan lub projekt nie będzie ujemnie oddziaływać na spójność obiektu.

Co się tyczy działań łagodzących są to środki ukierunkowane na minimalizację lub nawet odrzucenie negatywnego oddziaływania planu lub projektu w czasie, lub po zakończeniu jego wdrażania.

Działania łagodzące stanowią integralną cześć szczegółowego opisu planu lub projektu.
Mogą być również zaproponowane przez wnioskodawcę planu lub projektu oraz/lub być wymagane przez kompetentne władze krajowe. Dla przykładu mogą określać:

• terminy oraz harmonogram wdrażania (np. zakazując działań w okresach lęgowych określonych gatunków);
• rodzaj instrumentów oraz czynności do wykonania (np. wskazując użycie określonej pogłębiarki w odpowiedniej odległości od brzegu w celu uniknięcia naruszenia wrażliwego siedliska);
• obszarów ścisłej ochrony wewnątrz obiektu (np. miejsca snu zimowego danego gatunku zwierząt).

Działania łagodzące różnią się od działań kompensujących sensu stricto (patrz ustęp 5.4). Oczywiście poprawnie wdrożone działania łagodzące ograniczą rozmiar środków wyrównawczych poprzez zredukowanie działań przynoszących szkodę, które wymagają zastosowania działań kompensujących.

Nawet jeśli szeroka ocena nie rozstrzygnie, czy plan lub projekt nie zaszkodzi spójności obiektu postanowienia Artykułu 6(4) sugerują praktyczną wartość stosowania takiej praktyki.

Co się tyczy rozwiązań alternatywnych posiadają one znaczenie w przypadku, kiedy
zakłada się przyjęcie planu lub projektu, który może mieć szkodliwy wpływ na obiekt (patrz ustęp 5.3.1). Ponadto, odwołanie się do tych rozwiązań może być wymagane w celu spełnienia wymagań Dyrektywy 85/337/EEC.

Powyższe aspekty uważa się za idealnie formujące część powtórnego procesu oceny, mającego za cel poprawę stanu oraz założeń planu lub projektu w jego wstępnych fazach.

Odwołując się do zwrotu "w połączeniu", Artykuł 6(3) (patrz ustęp 4.4.3) wskazuje na jego dwa znaczenia w stosunku do treści oceny.

• Po pierwsze oznacza, że treść oceny powinna wskazać możliwości powstania skutków w wyniku podjęcia określonych planów lub projektów rozważanych w procesie oceny lub innych planów oraz projektów nie będących przedmiotem tego samego procesu oceny, a mogących "w połączeniu" wywrzeć taki skutek.
• Po drugie oznacza, że treść oceny rożnych planów lub projektów poddanych rozważaniom powinna równocześnie odwoływać się do każdej z ocen w takim stopniu, w jakim na podstawie tych ocen mogą one "w połączeniu" wywrzeć skutek.

Na mocy Artykułu 6(3) ocena powinna koncentrować się na sposobie oddziaływania (planu lub projektu) na obiekt w świetle założeń jego ochrony. Ocena ta może opierać się na metodologii przewidzianej przez Dyrektywę 85/337/EEC. Zwłaszcza, badając możliwe rozwiązania alternatywne i działania łagodzące, umożliwia stwierdzenie, że w świetle takich rozwiązań lub działań łagodzących plan lub projekt nie będzie ujemnie oddziaływać na obiekt. Wpływ oddziaływania rożnych planów lub projektów "w połączeniu" powinien być również rozważany w trakcie oceny.

4.5.3. Jak należy ustalać "założenia ochronne obiektu"?.

Artykuł 4(1) wymaga od państw członkowskich aby zaproponowały spis "obiektów, wskazując, które rodzaje siedlisk z Aneksu I i które gatunki z Aneksu II są rodzime w odniesieniu do terytorium, na którym znajdują się te obiekty". Z drugiego zdania wynika, że informacja ta powinna obejmować mapę obiektu, jego nazwę, lokalizację, wielkość oraz dane wynikające z zastosowania kryteriów wymienionych w Aneksie III (etap I), przedstawione w formie podanej przez Komisję zgodnie z ustaloną przez nią procedurą15.

Format ten wymaga aby wszystkie rodzaje siedlisk z Aneksu I, i gatunki z Aneksu II które są rodzime w odniesieniu do terytorium, na którym obiekty się znajdują powinny być wymienione w odpowiednim miejscu Standardowego Formularza Danych (standard data form). Informacje te składają się na podstawę opracowania przez państwa członkowskie "założeń ochrony siedliska", dla przykładu, na podstawie planu ochrony.

Powodem połączenia obiektów w sieć jest ochrona siedlisk oraz gatunków występujących na tych obiektach. W przypadku, kiedy na danym obiekcie zachodzi konkurencja pomiędzy rożnymi typami siedlisk bądź gatunków, może być odpowiednie (w trakcie przygotowania założeń ochrony dla danego obiektu) ustalenie dla nich priorytetów (np. dając pierwszeństwo gatunkowi ściśle chronionemu w stosunku do innego gatunku).

Kiedy obecność siedlisk Aneksu I lub gatunków Aneksu II uważana jest za "nie mająca znaczenia" w ramach tego formatu, wobec tego nie powinny one być uwzględniane w założeniach ochrony obiektu. Państwa członkowskie mogą również (w ramach tego formatu) załączyć informacje o innych ważnych gatunkach flory i fauny, które nie są objęte Aneksem II (pkt. 3.3). Informacja ta nie będzie jednak miał wpływu na określenie założeń ochrony obiektu.

Informacja przedstawiona przez państwa członkowskie na podstawie Standardowego Formularza Danych (standard data form) przygotowanego przez Komisję, jest podstawa opracowania założeń ochrony obiektu.

4.6. Podejmowanie decyzji

4.6.1. "Kompetentne władze państwowe"

Jest oczywiste, że zwrot "państwowy" w tym wyrażeniu został użyty w przeciwieństwie do zwrotu "wspólnotowy" lub "międzynarodowy". Wobec tego odwołuje się on nie tylko do urzędów centralnych, ale również do regionalnych, lokalnych bądź miejskich, które są uprawnione do podejmowania decyzji w sprawie planów lub projektów. Działania w tym zakresie może również podejmować odpowiedni sąd jeśli jest on uprawniony do podejmowania decyzji w sprawie tego typu planów bądź projektów w celu wypełnienia założeń Artykułu 6(3).

Kompetentne władze państwowe to takie władze, które są uprawnione do podejmowania decyzji w sprawie planów lub projektów.

4.6.2. Kiedy jest stosowne uzyskanie opinii społecznej?

Dyrektywa 92/43/EEC nie precyzuje kiedy stosowne jest uzyskanie takiej opinii. Jednakże konsultacje społeczne są zasadniczą cechą Dyrektywy 85/337/EEC. Wobec tego, jeśli ocena wymagana na mocy Artykułu 6(3) przyjmie formę oceny na mocy Dyrektywy 85/337/EEC, przeprowadzenie konsultacji społecznych jest niezbędne.
W tym kontekście warto wspomnieć możliwe długoterminowe znaczenie konwencji z Aarhus, która podkreśla ważność przeprowadzania konsultacji społecznych w ramach podejmowania decyzji dotyczących ochrony środowiska.

Konsultacje społeczne powinny być przeprowadzane na mocy Dyrektywy 85/337/EEC oraz konwencji z Aarhus.

4.6.3. Koncepcja "spójności obiektu"

Na podstawie treści oraz założeń dyrektywy można stwierdzić, że "spójność obiektu" bezpośrednio nawiązuje do jego założeń ochronnych (patrz ustęp 4.5.3 powyżej). Dla przykładu, możliwe jest, że plan lub projekt będzie negatywnie oddziaływał na obiekt, ale tylko wizualnie, lub na rodzaje siedlisk lub gatunków innych niż zawartych w Aneksie I lub II. W takich wypadkach, wpływ ten nie jest rozumiany jako negatywny w ramach założeń Artykułu 6(3) - pod warunkiem, że nie jest zagrożona spójność sieci.

Z drugiej strony wyrażenie "spójność obiektu" wskazuje, że dotyczy ono konkretnego obiektu. W związku z tym, nie jest dozwolone naruszenie obiektu bądź jego części pomimo tego, że stan ochrony siedlisk oraz siedlisk gatunków pozostanie sprzyjający na europejskim obszarze państwa członkowskiego.

W przypadku samego pojęcia "spójności", należy je rozumieć jako jakość lub stan bycia całym lub kompletnym. W dynamicznym kontekście środowiska, można jej rozumieć jako posiadające elastyczne cechy oraz zdolność rozwoju sprzyjające jego ochronie.

"Spójność obiektu" została użytkowo zdefiniowana jako "spójność ekologicznej struktury oraz funkcji obiektu, na jego całkowitym obszarze, lub siedlisk, zespołu siedlisk oraz/lub populacji gatunków, dla których obiekt ten jest lub będzie sklasyfikowany"16.

Obiekt może być przedstawiony jako posiadający wysoki stopień spójności wtedy, gdy może samoistnie osiągnąć założenia swojej ochrony, posiada i utrzyma zdolność samoistnej naprawy bądź odbudowy w dynamicznych warunkach swojego rozwoju, a zakres zewnętrznej ingerencji w formie jego (zagospodarowania) ochrony jest minimalny.

Analizując "spójność obiektu" ważne jest wiec wzięcie pod uwagę całego szeregu czynników, włącznie z możliwością powstania określonych krótko, średnio oraz długoterminowych skutków.

Spójność obiektu obejmuje jego funkcje ekologiczne. Osądzenie, czy występują zjawiska negatywnie oddziaływujące na obiekt, może być dokonane tylko na podstawie i w stosunku do jego założeń ochronnych.