3. Artykuł 6(2)

Wyjaśnienie pojęć "pogorszenie", "płoszenie" oraz "istotne znaczenie w stosunku do zadań niniejszej dyrektywy".

3.1. Tekst

Kraje członkowskie podejmą odpowiednie działania w celu uniknięcia na specjalnych obszarach ochrony pogorszenia stanu siedlisk naturalnych i siedlisk gatunków jak również w celu uniknięcia płoszenia gatunków, dla których zostały wyznaczone takie obszary, o ile płoszenie to może mieć znaczenie w stosunku do zadań niniejszej dyrektywy.

3.2. Zakres

Artykuł bierze za punkt wyjścia regułę ochrony stanowiąc: "Kraje członkowskie podejmą odpowiednie działania w celu uniknięcia na SOO (SAC) pogorszenia... jak również w celu uniknięcia płoszenia ..." Działania te idą dalej niż zwykłe gospodarowanie w celu zapewnienia ochrony, ponieważ jest już ono ujęte przez Artykuł 6(1). Określenia " w celu uniknięcia" oraz "mogą mieć znaczenie" podkreślają perspektywiczną naturę tych działań. Przewiduje on również, że nie należy czekać z podjęciem działań do momentu, kiedy doszło już do pogorszenia oraz płoszenia (patrz 4.4.2 wyjaśnienie "prawdopodobieństwa" na podstawie Artykułu 6(3)). Artykuł ten należy również interpretować jako wymagający od państw członkowskich podjęcia odpowiednich działań, po których można w danym momencie przewidzieć, że będą one uzasadnione w przyszłości w celu uniknięcia powstania istotnego pogorszenia lub płoszenia.

Zakres tego artykułu jest również szerszy niż artykułu 6(3) i (4), które stosuje się tylko do planów oraz projektów wymagających upoważnienia. Jest on również stosowany do wykonywania działań, które niekoniecznie wymagają wcześniejszego upoważnienia, takich jak rolnictwo lub połowy.

Artykuł 6(2):

• Stosuje się trwale do SOO (SAC). Może on dotyczyć stanu przeszłego, teraźniejszego oraz przyszłych działań lub zdarzeń (np. w razie powstania rozlewu materiałów toksycznych, mającego wpływ na obszar terenów podmokłych, artykuł ten nakazywałby podjęcie wszelkich możliwych działań zapobiegawczych w celu uniknięcia powstania rozlania, nawet jeśli jego źródło znajduje się z dala od terenu podmokłego). Jeśli teraźniejsze działania stosowane na SOO (SAC) powodują pogorszenie naturalnych siedlisk lub płoszenie gatunków, dla których obszar ten został wyznaczony, wówczas należy objąć go koniecznymi działaniami ochronnymi tak, jak to przewiduje Artykuł 6(1). Podjęcie takiej decyzji może wymagać, jeśli stosowne, wstrzymanie działań mających negatywny wpływ, bądź ich złagodzenie. Działania takie mogą zawierać ekonomiczne odszkodowania.
• Nie ogranicza się do aktów intencyjnych, jednak może również dotyczyć zdarzeń przypadkowych, które mogą zaistnieć (pożar, powódź), jeśli są one przewidywalne. W przypadku katastrof dotyczy tylko zobowiązań do podjęcia relatywnych środków ostrożności aby zmniejszyć ryzyko takich katastrof, jeśli mogłyby one zaszkodzić osiągnięciu założeń tej dyrektywy.

Ustawodawca przewiduje określone ograniczenia odpowiedzialności państw członkowskich:

• Ograniczenia przestrzenne. Działania dotyczą tylko gatunków oraz siedlisk znajdujących się na SOO (SAC). Z drugiej strony może jednak zaistnieć potrzeba wdrażania działań na zewnątrz SOO (SAC), np. jeśli zdarzenia tam zachodzące mogą mieć wpływ na gatunki oraz siedliska wewnątrz SOO (SAC). W rzeczywistości artykuł ten nie mówi o podejmowaniu działań wewnątrz SOO (SAC) ale o ich unikaniu wewnątrz SOO (SAC).
• Ograniczenia dotyczące siedlisk oraz gatunków. Odpowiednie działania odnoszą się wyłącznie do siedlisk oraz gatunków "dla których zostały wyznaczone takie obszary". W szczególności działania te dotyczą siedlisk oraz gatunków określonych przez Standardowy Formularz Danych (standard data form) NATURA 2000 (ustęp 2.2 i 4.5.3). Założeniem nie jest zatem podjecie ogólnych działań ochronnych, a raczej podjęcie działań skoncentrowanych na gatunkach oraz siedliskach, które uzasadniają wybór SOO (SAC). Płoszenie oraz pogarszanie będzie zatem ustalone na podstawie informacji dostarczonej przez państwa członkowskie, a która została zastosowana do zapewnienia spójności sieci w stosunku do podlegających jej gatunków oraz siedlisk.

Państwa członkowskie są zobowiązane do podjęcia działań zapobiegawczych w celu uniknięcia pogarszania oraz płoszeń powstałych w wyniku dającego się przewidzieć zdarzenia. Działania te odnoszą się, oraz powinny być wdrożone, wyłącznie do siedlisk oraz gatunków, dla których zostały wyznaczone takie obszary oraz, w zależności od potrzeb, na zewnątrz tych obszarów.

3.3. Czy wdrożenie rozróżnia pomiędzy pogorszeniem a płoszeniem?

W wyrażeniu płoszenie zwierząt, Artykuł 6.2 określa odpowiednie kroki, które należy podjąć w celu jego uniknięcia "o ile płoszenie to może mieć znaczenie w stosunku do zadań niniejszej dyrektywy".

Płoszenie takie musi być znaczące (mieć wpływ na) dla stanu ochrony zwierząt, w odniesieniu do zadań niniejszej dyrektywy. W związku z tym jest ono powiązane z zadaniami ustalonymi przez państwa członkowskie bez względu na to, czy takie płoszenie jest znaczące.

Jednakże w wyrażeniu pogarszanie siedlisk tekst dyrektywy nie precyzuje wpływu tego działania w stosunku do jej zadań. Wskazuje jednak, że należy zapobiegać pogarszaniu siedlisk. Cele wszystkich działań podjętych w ramach tej dyrektywy powinny odpowiadać jej zadaniom oraz mieć na względzie zasadę proporcjonalności. Pogarszanie siedlisk zatem, powinno być również oceniane w stosunku do zadań niniejszej dyrektywy. Ocena pogarszania w wartościach bezwzględnych byłaby utrudniona bez możliwości odwołania się do wartości wymiernych. Poniższy ustęp przedstawia możliwość połączenia pogarszania z zadaniami tej dyrektywy poprzez Artykuł 1 w celu interpretacji zakresu pogarszania.

Pogarszanie siedlisk oraz płoszenie zwierzyny ocenia się w stosunku do zadań niniejszej dyrektywy.

3.4. Jakie okoliczności powinny spowodować działania państw członkowskich?

Istnieje dostrzegalna różnica pomiędzy dopuszczalnym zakresem pogarszania siedlisk, a płoszeniem zwierząt.

• W przypadku płoszenia powinno ono być istotne (pewien stopień płoszenia jest dopuszczalny). Ponadto, nie jest niezbędne udowodnienie, że miałoby ono realne istotne znaczenie, lecz tylko jego prawdopodobieństwo ("może mieć") - tym samym uzasadnia ono (prawdopodobieństwo) działania korygujące. W związku z tym sformułowanie takie może być uważane za zgodne z zasadą zapobiegania i ostrożności.
• W przypadku pogarszania ustawodawca wyraźnie nie pozostawił takiego marginesu dla działań. Pozostawił jednak swobodę ustalenia pojęcia pogarszania (poniżej).

Pogarszanie jest fizyczną degradacją siedliska. Może ono być oceniane na podstawie serii wskaźników (poniżej), np. redukcja areału siedliska lub jego cech charakterystycznych.

Z drugiej strony, płoszenia nie wpływają bezpośrednio na warunki fizyczne. Jednakże, jeśli są one znaczące, mogą pobudzić zmiany warunków fizycznych, które mogą z kolei mieć taki efekt jak pogarszanie. Jeśli płoszenia są wystarczająco istotne aby spowodować zmiany w taki sposób, mogą być w związku z tym oceniane w taki sam sposób jak pogarszanie, używając wskaźników stanu ochrony (poniżej).

Płoszenia są oceniane w taki sam sposób jak pogarszanie pod warunkiem, że spowodują one zmiany wskaźników stanu ochrony gatunków do tego stopnia, że mogą one mieć wpływ na stan ich ochrony.

3.5. Kiedy powinny być zastosowane działania związane z pogarszaniem i płoszeniem ?

Po pierwsze należy podkreślić, że działania powinny być odpowiednie. Oznacza to, że powinny one wypełniać główne zadania niniejszej dyrektywy poprzez wspieranie stanu ochrony siedlisk oraz gatunków których dotyczą, równocześnie "uwzględniając wymogi gospodarcze, społeczne i kulturalne oraz cechy regionalne i lokalne". Ta współzależność ustępów oraz artykułów dyrektywy dostarcza kontekst dla odpowiednich działań państw członkowskich (ustęp 2.3).

Tak jak wspomniano w ustępie 3.4, płoszenia i pogarszanie powinny być oceniane w stosunku do koncepcji ochrony, mając na uwadze to, że zgodnie z Artykułem 3.1 sieć składa się z obiektów i musi umożliwiać siedliskom natury oraz siedliskom gatunków, których dotyczy, aby pozostały w stanie sprzyjającym ochronie w ich naturalnym zasięgu.

Stan sprzyjający ochronie, tak jak został zdefiniowany przez Artykuł 1 niniejszej dyrektywy, może służyć jako punkt odniesienia do ustalenia zakresu dopuszczalnego płoszenia oraz pogarszania mając na uwadze zadania niniejszej dyrektywy oraz w celu ustalenia, czy odpowiednie działania są poprawnie wdrażane (poniżej).

Stan ochrony siedliska lub gatunku w obiekcie będzie oceniany na podstawie wkładu tego obiektu do ekologicznej spójności sieci, bądź:

• w stosunku do jego stanu początkowego w momencie przesłania informacji dotyczącej obiektu zawartej w Standardowym Formularzu Danych (standard data form) NATURA 2000 (ustęp 4.5.3) jeśli stan jego jest sprzyjający ochronie, lub
• w stosunku do zamierzonej poprawy stanu ochrony ogłoszonej w czasie tworzenia sieci. Wprawdzie, jeśli państwo członkowskie jest zobowiązane do zaproponowania klasyfikacji siedlisk, które znajdują się w stanie niesprzyjającym ochronie, logiczne jest przypuszczenie, że określi ono cele odbudowy (dla tych siedlisk) dla zapewnienia ich trwałości. Jeśli fundusze wspólnotowe będą przyznane na poprawę stanu ochrony siedlisk, bądź gatunków na ich siedliskach, uważa się, że podstawą decyzji do ich przyznania będzie stan ochrony uzyskany w wyniku ich odbudowy.

Na określonym obiekcie jego stan ochrony powinien odzwierciedlać dynamiczną naturę siedlisk oraz gatunków na ich siedliskach. W związku z tym należy podkreślić znaczenie nadzoru stanu ochrony siedlisk oraz gatunków, tak, jak wymaga Artykuł 11 niniejszej dyrektywy.

Pogarszanie i płoszenie jest oceniane w stosunku do stanu ochrony gatunków oraz siedlisk, których one dotyczą. Na poziomie obiektu, utrzymanie stanu sprzyjającego ochronie będzie oceniane w stosunku do jego stanu początkowego opisanego w Standardowym Formularzu Danych NATURA 2000 (standard data form) kiedy obiekt został zaproponowany do selekcji bądź desygnowany, w odniesieniu do jego wkładu do ekologicznej spójności sieci. Zamiar ten powinien być interpretowany w dynamiczny sposób, stosownie do rozwoju stanu ochrony siedlisk lub gatunków.

3.6. Wskaźniki płoszenia i pogorszenia

Okoliczności, które zarządzają konceptami płoszenia oraz pogarszania są dostatecznie zdefiniowane. Jednakże powinny one zostać ocenione przez państwa członkowskie - z jednej strony, a w stosunku do ogólnego stanu ochrony gatunków oraz siedlisk, których one dotyczą (na poziomie biogeograficznym), z drugiej, w stosunku do warunków lokalnych (na poziomie obiektu). Jako generalną zasadę dla określonego obiektu przyjmuje się, że płoszenie lub pogorszenie jest oceniane indywidualnie dla każdego z obiektów, przy użyciu wskaźników (poniżej) zgodnie ze znaczeniem zmiany ich wartości. Ocen tych dokonuje się w stosunku do (a) stanu ochrony gatunków oraz siedlisk, których one dotyczą oraz (b) wkładu tego obiektu do ekologicznej spójności sieci NATURA 2000 .

3.6.1. Pogorszenie siedliska

Pogorszenie jest fizyczną degradacją siedliska. Definicja stanu ochrony (Artykuł 1(e) - patrz ustęp 2.3) oznacza, że państwo członkowskie powinno wziąć pod uwagę wszystkie oddziaływania na środowisko, w którym znajduje się dane siedlisko (przestrzeń, woda, powietrze, gleba). Jeśli w wyniku tych oddziaływań stan ochrony siedliska jest mniej sprzyjający ochronie niż wcześniej, uważa się, że dokonało się jego pogorszenie. Aby ocenić to pogorszenie w stosunku do zadań niniejszej dyrektywy należy odwołać się do definicji stanu sprzyjającego ochronie siedliska natury przedłożonego przez Artykuł 1(e), na podstawie następujących czynników:

• "Jego naturalny zasięg i obszary mieszczące się w obrębie tego zasięgu są stałe lub zwiększają się.

Jakiekolwiek zdarzenie, które powoduje zmniejszanie się obszaru siedliska naturalnego, dla którego obiekt ten został utworzony uważa się za jego pogorszenie. Dla przykładu, znaczenie pomniejszenia obszaru siedliska będzie oceniane wobec całkowitego obszaru zajmowanego przez ten obiekt w stosunku do stanu ochrony, który dotyczy tego siedliska.

• "Specyficzna struktura i funkcje konieczne do jego długotrwałego zachowania istnieją i prawdopodobnie będą istnieć w dającej się przewidzieć przyszłości".

Jakiekolwiek osłabianie czynników koniecznych do długotrwałego zachowania siedlisk będzie uważane za jego pogarszanie.

Czynności konieczne do jego długotrwałego zachowania zależą oczywiście od rodzaju siedliska, którego dotyczą (pomocne byłoby ustalenie wspólnych wskaźników do oceny tych elementów dla każdego rodzaju siedlisk). Państwa członkowskie muszą posiadać znajomość takich czynności (na podstawie badań naukowych, zbierania danych itp.) jako, że Artykuł 6(1) zobowiązuje je do podjęcia działań "korespondujących z ekologicznymi wymaganiami rodzajów siedlisk naturalnych wymienionych w Aneksie I lub gatunków wymienionych w Aneksie II żyjących w tych obiektach".

• "Stan ochrony jego typowych gatunków jest sprzyjający, zgodnie z tym co określono w pkt. (i)" (patrz ustęp 2.3 dla definicji punktu (i) Artykułu 1).

Pogorszenie siedliska na obiekcie zachodzi kiedy obszar siedliska na obiekcie jest pomniejszony, lub kiedy specyficzna struktura i funkcje konieczne do jego długotrwałego zachowania lub stan sprzyjający ochronie gatunków typowych dla tego siedliska są pomniejszone w stosunku do jego stanu początkowego. Ocena ta jest dokonywana w odniesieniu do wkładu tego obiektu do spójności sieci.

3.6.2. Płoszenie zwierząt

Odmiennie od pogorszenia, płoszenie nie ma bezpośredniego wpływu na warunki fizyczne obiektu. Dotyczy ono gatunków i jest zwykle ograniczone czasowo (hałas, źródło światła itp.). Intensywność, czas trwania oraz częstotliwość są zatem jego znaczącymi parametrami. Ażeby były one istotne, płoszenie takie musi mieć wpływ na stan ochrony. Stan ochrony gatunków jest zdefiniowany przez Artykuł 1(i) (patrz ustęp 2.3). Aby ocenić, czy płoszenie jest istotne w stosunku do zadań niniejszej dyrektywy, należy odwołać się do definicji stanu sprzyjającego ochronie gatunków, przedłożonego przez Artykuł 1(i) na podstawie następujących czynników:

• "Dane o dynamice liczebności populacji rozpatrywanych gatunków wskazują, że same utrzymują się one w skali długoterminowej jako trwały składnik swoich naturalnych siedlisk".

Jakiekolwiek zdarzenie, które wpływa na długoterminowe zmniejszanie się populacji gatunków na danym obiekcie może być uważane za istotne płoszenie.

• "Naturalny zasięg gatunków nie zmniejsza się ani też prawdopodobnie nie ulegnie zmniejszeniu w dającej się przewidzieć przyszłości".

Jakiekolwiek zdarzenie, które wpływa na, lub może spowodować zmniejszenie się zasięgu gatunków w danym obiekcie może być uważane za istotne płoszenie.

• Istnieje i prawdopodobnie będzie istnieć w przyszłości siedlisko wystarczająco duże, aby utrzymać ich populacje przez dłuższy czas.

Jakiekolwiek zdarzenie, które wpływa na zmniejszenie rozmiaru siedliska gatunków na danym obiekcie może być uważane za istotne płoszenie.

Płoszenie gatunków zachodzi, kiedy dane o dynamice liczebności populacji na danym obiekcie wskazują, że gatunek ten nie utrzymuje się jako ich trwały składnik w stosunku do jego stanu początkowego. Ocena ta jest dokonywana w odniesieniu do z wkładu tego obiektu do spójności sieci.