Wersja PDF (do druku)

Fundusze ochrony środowiska

Bolesław Gomułkiewicz
Bogdan Łukaszewicz

Podczas zakończonego niedawno w Johannesburgu Szczytu Ziemi, prezydent Aleksander Kwaśniewski, prezentując polskie dokonania w dziedzinie ochrony środowiska, przedstawił jako jeden z sukcesów funkcjonowanie celowych funduszy ochrony środowiska. Wpływy do funduszy są zapewniane poprzez system opłat i kar za korzystanie ze środowiska. W świetle malejących w skali kraju przychodów funduszy należy system uszczelnić weryfikując wszystkie podmioty korzystające ze środowiska i wyposażyć w narzędzia kontrolne do ich egzekwowania. Wydatki funduszy dokonywane są według ustalonego klucza priorytetów środowiskowych i obejmują zadania inwestycyjne, edukacyjne, monitoring itp. zapisane w ustawie Prawo ochrony środowiska. Rada Miejska uchwaliła dodatkowe zadania, przy realizacji których można korzystać ze środków powiatowego i gminnego funduszu, jakimi we Wrocławiu są modernizacje kotłowni i ochrona przed hałasem. Istotnym, dla zapewnienia efektywności wydatkowania środków z funduszy ochrony środowiska, jest zapewnienie czytelnych procedur ich przyznawania oraz społecznej kontroli nad sposobem wydatkowania funduszy.

Struktura przychodów

Ważnymi czynnikami ułatwiającymi realizowanie zadania z zakresu ochrony środowiska w powiecie i gminie są powiatowy i gminny fundusz ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Wrocław, pełniąc jednocześnie funkcje powiatu i gminy, korzysta ze środków finansowych obu funduszy.

Przychody

Aktualnie źródłami przychodów obu funduszy są opłaty i kary za gospodarcze korzystanie ze środowiska uzyskiwane w sposób zgodny z nowym prawem ochrony środowiska (wg art. 402 ust. 4, 5 i 6 ) w sposób następujący:

• Wpływy z tytułu opłat i kar, z wyjątkiem opłat za usuwanie drzew i krzewów oraz za składowanie i magazynowanie odpadów, stanowią w 20% przychód gminnego funduszu, a w 10% –powiatowego funduszu.
• Wpływy z tytułu opłat i kar za usuwanie drzew i krzewów stanowią w całości przychód gminnego funduszu gminy, z której terenu usunięto drzewa lub krzewy.
• Wpływy z tytułu opłat i kar za składowanie i magazynowanie odpadów stanowią w 50% przychód gminnego funduszu gminy, a w 10% –przychód powiatowego funduszu powiatu, na których obszarze składowane są odpady.
• Gminy i powiaty, w których przychody funduszy ochrony środowiska są większe niż 10 - krotność średniej krajowej przychodów z roku poprzedniego przypadających na jednego mieszkańca, liczonej odpowiednio dla gmin i powiatów, przekazują nadwyżkę z tytułu tych przychodów do właściwego funduszu wojewódzkiego.

Przychody obu funduszy we Wrocławiu nie przekroczyły dotychczas 15% 10 - krotnej wartości średniej krajowej.

Rysunek 2. Wpływy do GFOŚiGW wg rodzaju opłat

Przychody gminnego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej w ostatnich latach przedstawiono w tab. 1 i na rysunkach nr 1 i 2.

Tabela 1. Przychody w zł w podziale na lata i na rodzaj opłat:

* Opłaty za odpady wprowadzono od roku 1998.

Procentowo największy udział w przychodach GFOŚiGW mają obecnie wpływy za wycinkę drzew i decydują one o zmienności wpływów w poszczególnych latach. W roku 1995 stanowiły ok. 16% wpływów. Zwiększona aktywność inwestycyjna po powodzi spowodowała stopniowy wzrost wpływów, nawet do 57% w roku 2000. Spada natomiast udział wpływów za emisję zanieczyszczeń do powietrza, od 58% w roku 1995 do ok. 25% w roku 2001.

W omawianym okresie utrzymuje się tendencja wzrostowa opłat za wszystkie rodzaje korzystania ze środowiska, z wyjątkiem opłat za wycinkę drzew. Oczekiwanego spadku wpływów z opłat z powodu wprowadzanych modernizacji w zakresie ochrony środowiska nie zaobserwowano.

Przychody powiatowego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej w latach 1999 - 2001 przedstawiono w tab. 2.

Fundusz powiatowy istnieje od roku 1999, tj. od momentu utworzenia powiatów.

Dotychczas nie widać większych zmian w przychodach. Różnice nie przekraczają 12%.

Podobnie jak w przypadku gminnego funduszu oczekiwany spadek wpływów jeszcze nie nastąpił.

Jak widać z tabeli 3, przypływy funduszy w skali kraju w ostatnich dwóch latach maleją. We Wrocławiu natomiast lekko wzrosły przychody funduszu powiatowego, a z powodów omówionych wyżej znacznie zmalał łączny przychód do funduszu gminnego.