Wersja PDF (do druku)

Powietrze

Barbara Kwiatkowska-Szygulska
Agnieszka Mikołajczyk
Świętosława Żyniewicz

W skali całego miasta, na przestrzeni ostatnich lat obserwuje się widoczne zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza, w szczególności dotyczące średniorocznych stężeń dwutlenku siarki oraz pyłu zawieszonego. Nie przekraczane są normy średnioroczne i średniodobowe podstawowych zanieczyszczeń powietrza. Prowadzone pomiary wykazują jednak na wyraźny wzrost zanieczyszczeń w okresie zimowym oraz występowanie obszarów o znacznym zanieczyszczeniu powietrza. Są to przede wszystkim tereny położone w centrum, bądź też w pobliżu największych tras komunikacyjnych miasta. Poprawa jakości powietrza w mieście jest skutkiem wieloletniego ograniczania emisji zanieczyszczeń z największych zakładów przemysłowych. Podstawową przyczyną występowania podwyższonych stężeń zanieczyszczeń w mieście jest nadal nie rozwiązany problem tzw. emisji "niskiej" pochodzącej głównie z sektora bytowo-komunalnego miasta. Równie istotnym problemem we Wrocławiu pozostaje emisja zanieczyszczeń z transportu drogowego.

Ogólna charakterystyka sieci pomiarowej jakości powietrza

We Wrocławiu badania i pomiary stanu powietrza prowadzą: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska (WIOŚ), Wojewódzka Stacja SanitarnoEpidemiologiczna (WSSE) oraz instytucje naukowo-badawcze, m.in. Instytut Inżynierii Ochrony Środowiska Politechniki Wrocławskiej (PWr). Prezentowane informacje o stężeniach zanieczyszczeń opracowano przede wszystkim na podstawie analizy danych ze stacji pomiarowych pracujących w sposób ciągły w latach 1995–2001. Ponadto do uzupełnienia informacji o poziomie zanieczyszczeń powietrza w mieście wykorzystano wyniki badań krótkookresowych wykonywanych w różnych punktach miasta przez laboratoria mobilne WIOŚ. W ostatnich latach pomiary jakości powietrza za pomocą mobilnych laboratoriów prowadzono m.in. przy ul. Traugutta, ul. Kamieńskiego, ul. Zemskiej, ul. Chełmońskiego oraz skrzyżowaniu ul. Ślężnej z al. Wiśniową.

Ocena jakości powietrza dotyczy najważniejszych wskaźników, dla których istnieją reprezentatywne dane pomiarowe:

• zanieczyszczeń podstawowych, powszechnie występujących na obszarze kraju: dwutlenku siarki (SO₂), dwutlenku azotu (NO₂) i pyłu zawieszonego, powstających głównie podczas spalania paliw do celów grzewczych,
• zanieczyszczeń specyficznych: fluoru, metali ciężkich (ołowiu, kadmu, miedzi, cynku), benzenu, benzo-a-pirenu, tlenku węgla, pochodzących z różnych procesów technologicznych, a także z procesów spalania i ze źródeł mobilnych.

Poza wymienionymi zanieczyszczeniami, w powietrzu znajduje się cała gama innych substancji, z których część, pomimo występowania w atmosferze w ilościach śladowych, może toksycznie oddziaływać na człowieka. Dotyczy to między innymi trwałych związków organicznych, takich jak dioksyny, furany czy wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne. Badania poziomu stężeń tych substancji powinny być włączane do programów badań monitoringowych, zwłaszcza na terenie aglomeracji miejsko-przemysłowych, co wiąże się jednak ze znacznymi nakładami finansowymi.

Kryteria oceny jakości powietrza

Ocenę stanu czystości powietrza we Wrocławiu przeprowadzono w oparciu o obowiązujące od 20 maja 1998 r. rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń substancji zanieczyszczających powietrze (Dz. U. nr 55, poz. 355). Wyniki pomiarów jakości powietrza, uzyskane w latach 1995-2001, porównano do średniorocznych¹, średniodobowych (percentyl 98²) i chwilowych (percentyl 99,8³) wartości dopuszczalnych określonych w ww. rozporządzeniu. W przypadku ozonu otrzymane wyniki pomiarów porównano do dopuszczalnego stężenia 8-godzinnego⁴. Zwrócono również uwagę na zmiany stężeń w ciągu roku (dobowe i sezonowe), okresy występowania stężeń maksymalnych oraz tendencje zmian wielkości stężeń średniorocznych w wieloleciu.

Największe znaczenie dla oceny stopnia narażenia człowieka na szkodliwy wpływ zanieczyszczeń powietrza mają stężenia średnioroczne ze względu na długi czas oddziaływania stosunkowo niskich dawek stężeń na jego zdrowie. Stężenia średniodobowe i chwilowe, rozumiane odpowiednio jako percentyl 98 i percentyl 99, 8, są zazwyczaj kilkakrotnie wyższe niż stężenia średnioroczne. Krótkotrwały wpływ wysokich stężeń zanieczyszczeń podstawowych na organizmy żywe jest mniej istotny niż oddziaływania długoterminowe, lecz w przypadku takich substancji, jak ozon czy węglowodory (zwłaszcza w połączeniu z innymi zanieczyszczeniami) nawet chwilowe oddziaływanie może być szkodliwe. Dzięki pomiarom krótkookresowym możliwe jest wskazanie dokładnego czasu wystąpienia stężeń maksymalnych, ustalenie przyczyn ich powstania, jak również podjęcie skutecznych działań ograniczających występowanie incydentów wysokich stężeń w powietrzu.