Wersja PDF (do druku)

Stan czystości powietrza we Wrocławiu

Tabela 1. Stałe punkty monitoringu powietrza we Wrocławiu - charakterystyka i zakres pomiarowy

1. rodzaje sieci pomiarowych: Pds. – sieć podstawowa monitoringu krajowego włączona do europejskiej sieci monitoringu powietrza "Euroairnet"; Woj. – sieć wojewódzka; SNO – sieć nadzoru ogólnego monitoringu krajowego
2. pył zawieszony PM10 o średnicy aerodynamicznej ziaren do 10 μm,oznaczany metodą wagową z separacją frakcji
3. pył zawieszony oznaczany metodą reflektometryczną (BS –Black Smoke)
4. typ stacji: K – komunikacyjna; T – tłowa
5. charakter strefy: M – mieszkaniowa; H – handlowa
6. rodzaje stacji: A – automatyczna; M – manualna
7. do 1999 r.pomiary prowadzono przy ul.Grabiszyńskiej; od 2000 r.przy ul.Oporowskiej
8. stacja należąca do Instytutu Inżynierii Ochrony Środowiska Politechniki Wrocławskiej

Dwutlenek siarki jest silnym czynnikiem drażniącym, powoduje kaszel, osłabia funkcję płuc, pogarsza astmę, bronchit itd. Efektem długotrwałej ekspozycji jest m.in. osłabienie systemu ochronnego organizmu.

SO₂ ma także negatywny wpływ na funkcje asymilacyjne roślin oraz przyspiesza korozję budowli. Analiza wyników pomiarów dwutlenku siarki w latach 1995-2001 nie wykazała przekroczeń dopuszczalnych wartości średniorocznych i średniodobowych.

Najwyższe stężenia średnioroczne SO₂ rejestrowano w latach 1995-1996 przy ul. Ukrytej: 33 μg/m³ i przy pl. Grunwaldzkim: 34 μg/m³, na poziomie ok. 85% wartości dopuszczalnej. W 1996 r. przy pl. Grunwaldzkim zanotowano również najwyższą wartość średniodobową (percentyl 98): 114 μg/m² (76% normy).

W 2001 r. stężenia SO₂ notowano na znacznie niższym poziomie: od 10 do 23% normy średniorocznej i od 14 do 28% normy średniodobowej. Najniższe stężenia średnioroczne w 2001 r. (4 μg/m³) zanotowano przy ul. Oporowskiej i ul. Młodych Techników, najwyższe (9 μg/m³) – przy ul. Ukrytej.

Tabela 2. Stężenia dwutlenku siarki we Wrocławiu w latach 1995-2001

Tlenki azotu występują w powietrzu głównie w postaci NO i NO₂. Tlenek azotu (NO) w stężeniach, jakie występują w powietrzu, nie wywołuje uchwytnych skutków w organizmie ludzkim. Toksyczne oddziaływanie ma natomiast dwutlenek azotu (NO₂), zwiększając podatność na infekcje wirusowe oraz uczulenie astmatyków na kurz i pyłki. Nawet przy niskich stężeniach może powodować zmiany w pracy nerek, wątroby, czerwonych komórek krwi lub komórek systemu obronnego. W wysokich stężeniach NO₂ powoduje obrzęk, zapalenie oskrzeli i płuc.

Podobnie jak w przypadku dwutlenku siarki również analiza stężeń dwutlenku azotu w latach 1995-2001 nie wykazała przekroczeń dopuszczalnych wartości średniorocznych i średniodobowych (percentyl 98 obliczony ze stężeń 24-godzinnych). W przeciwieństwie jednak do SO₂ dwutlenek azotu nie wykazuje tak znacznej tendencji spadkowej stężeń średniorocznych i od 1995 r. stężenia utrzymują się na poziomie dochodzącym do 80-90% normy.

Tabela 3. Stężenia dwutlenku azotu we Wrocławiu w latach 1995-2001

"–" stężenie przekroczone w stosunku do wartości stężenia dopuszczalnego.

Najniższe stężenia dwutlenku azotu we Wrocławiu w latach 1995-2001 rejestrowano przy ul. Olszewskiego (19-23 μg/m³), najwyższe w punktach zlokalizowanych w pobliżu dróg o dużym natężeniu ruchu: przy pl. Grunwaldzkim, ul. Młodych Techników, ul. Ukrytej i ul. Wierzbowej (22–36 μg/m³). Stężenia średniodobowe (percentyl 98) rejestrowano na poziomie od 25 do 50% normy średniodobowej. Niewielkie zróżnicowanie stężeń dobowych i sezonowych w ciągu roku i brak istotnych epizodów wysokich stężeń NO₂ potwierdza znaczny udział komunikacji w emisji tlenków azotu do powietrza.

Pyły zawieszone oddziałują na układ oddechowy powodując obniżenie jego wydolności oraz sprzyjając rozwijaniu się różnych chorób (astma, bronchit, choroby infekcyjne). Szczególnie niebezpieczne są drobne pyły toksyczne (frakcja PM10 – cząstki o rozmiarach mniejszych niż 10 μm) zawierające metale ciężkie lub substancje rakotwórcze (np. benzo-a-piren), które rozpuszczane w organizmie przez płyny ustrojowe docierają i atakują różne organy ciała.

Analiza wyników pomiarów pyłu zawieszonego PM10⁵ uzyskanych w latach 1995–2001 wykazała przekroczenia dopuszczalnych wartości średniorocznych i średniodobowych (percentyl 98) przy ul. Wierzbowej w latach 1995–1997. Przekroczenia dopuszczalnych stężeń średniorocznych zarejestrowano tam na poziomie 116–122% normy, natomiast stężeń średniodobowych na poziomie 150–155% normy. W kolejnych latach zarówno stężenia średnioroczne, jak i średniodobowe obserwowano na poziomie niższym od wartości normatywnych, odpowiednio 72–82% normy średniorocznej i 73–93% normy średniodobowej.

Stężenia średnioroczne pyłu zawieszonego (BS) oznaczanego metodą reflektometryczną rejestrowano w latach 1995–2001 na poziomie 10–35 μg/m³. Pył zawieszony mierzony tą metodą nie jest normowany i w stosunku do referencyjnej metody wagowej daje zaniżone wyniki pomiarów. Nie jest zatem możliwe porównanie pyłu reflektometrycznego z pyłem PM10 i obowiązującymi dla tego pyłu stężeniami dopuszczalnymi. Niemniej pomiary prowadzone w latach 1995–2001 pozwalają na obserwację tendencji spadkowej pyłu reflektometrycznego oraz wskazanie obszarów o najniższych i najwyższych poziomach stężeń średniorocznych i średniodobowych. W 2001 r. najniższe stężenia średnioroczne zanotowano przy ul. Olszewskiego, ul. Oporowskiej i ul. Pretficza (11–12 μg/m³), najwyższe natomiast przy ul. Ukrytej i ul. Składowej (20-21 μg/m³).

W jednym punkcie pomiarowym – przy pl. Grunwaldzkim, poza podstawowymi zanieczyszczeniami powietrza, mierzono również stężenia tlenku węgla, ozonu oraz od 2000 r. benzenu. Ich charakterystykę przedstawiono poniżej.

Tabela 4. Stężenia pyłu zawieszonego we Wrocławiu w latach 1995-2001

* - stężenie przekroczone w stosunku do wartości stężenia dopuszczalnego.

Tlenek węgla, w stężeniach ponadnormatywnych, obniża zdolność przenoszenia tlenu przez krew, a przez to osłabia percepcję i proces myślenia, stępia refleks, powoduje senność, omdlenia, a przy dużych stężeniach śmierć. W kombinacji z innymi zanieczyszczeniami zwiększa śmiertelność wśród ludzi atakując układ oddechowy i krążenia.

Rysunek 1. Porównanie średniorocznych stężeń dwutlenku siarki w 2001 r. na terenie Wrocławia Dopuszczalne stężenia dwutlenku siarki: – średnioroczne: 40 μg/m3 – średniodobowe (percentyl 98): 150 μg/m3

Rysunek 2. Porównanie średniorocznych stężeń dwutlenku azotu w 2001 r. na terenie Wrocławia Dopuszczalne stężenia dwutlenku azotu: – średnioroczne: 40 μg/m3 – średniodobowe (percentyl 98): 150μg/m3

Rysunek 3. Porównanie średniorocznych stężeń pyłu zawieszonego reflektometrycznego w 2001 r. na terenie Wrocławia (brak norm dopuszczalnych stężeń)

Stężenia tlenku węgla we Wrocławiu mierzone w latach 1998-2001 nie przekraczały średniorocznych, średniodobowych i chwilowych wartości dopuszczalnych. W 2001 r. średnioroczne stężenie tlenku węgla zarejestrowano na poziomie 629 μg/m³, co stanowi 31% normy średniorocznej, percentyl 98 obliczony ze stężeń 24-godzinnych na poziomie 1276 μg/m³ (26% normy średniodobowej), a percentyl 99,8 obliczony ze stężeń 30-minutowych na poziomie 2406 μg/m³ (12% normy chwilowej).

Ozon, w przyziemnej warstwie atmosfery, w dużych ilościach jest substancją bardzo toksyczną. Podrażnia oczy i błony śluzowe systemu oddechowego, powoduje kaszel, duszenie oraz osłabia funkcję płuc. Długotrwała ekspozycja przyspiesza starzenie, osłabia system obronny organizmu oraz obniża jego odporność na choroby infekcyjne.

Ozon należy do grupy zanieczyszczeń powstających w wyniku reakcji chemicznych zachodzących pod wpływem promieniowania słonecznego w powietrzu zanieczyszczonym tlenkami azotu i węglowodorami. Największe jego stężenia w dolnej atmosferze notowane są zatem w godzinach najintensywniejszego promieniowania słonecznego w okresie ciepłym roku: od kwietnia do września. W punkcie pomiarowym przy pl. Grunwaldzkim w ostatnich latach w okresie tym notowano przekroczenia dopuszczalnego stężenia 8-godzinnego (110 μg/m³). Analiza wyników pomiarów ozonu z ostatnich lat wskazuje na stałą tendencję wzrostową jego stężenia.

Lekkie związki węglowodorowe powodują nieprzyjemne efekty, takie jak podrażnienie oczu, kaszel, senność oraz symptomy podobne do stanu nietrzeźwości. Węglowodory aromatyczne (np. benzen, benzo-a-piren) mogą natomiast mieć działanie rakotwórcze lub mutagenne.

Pomiary stężeń benzenu wykonywano w 2 punktach pomiarowych: przy pl. Grunwaldzkim i przy ul. Wierzbowej. W żadnym z tych punktów w 2001 r. nie stwierdzono przekroczeń stężeń dopuszczalnych średniorocznych i średniodobowych. Średnioroczne stężenie benzenu przy pl. Grunwaldzkim zanotowano na poziomie 67% normy, przy ul. Wierzbowej – na poziomie 86% normy. Odpowiednie stężenia średniodobowe w 2001 r. (percentyl 98) wynosiły: przy pl. Grunwaldzkim 47% normy, przy ul. Wierzbowej 60% normy. Dodatkowo przy pl. Grunwaldzkim obliczony na podstawie stężeń chwilowych percentyl 99,8, odpowiadający 30-minutowej wartości dopuszczalnej, wynosił 63% normy.

W punkcie pomiarowym przy ul. Wierzbowej w 2001 r. wykonywano pomiary stężeń benzo-apirenu w pyle zawieszonym PM10. Zanotowano znaczne przekroczenia średniorocznych i średniodobowych wartości dopuszczalnych benzo-apirenu: 324% normy średniorocznej i 314% normy średniodobowej.

W pyle zawieszonym PM10 mierzonym przy ul. Wierzbowej w 2001 r. wykonywano ponadto oznaczenia metali ciężkich. Metale ciężkie (np. ołów, kadm) mogą powodować choroby krwi oraz uszkodzić lub wpływać na pracę wątroby, serca i nerek, a także systemu nerwowego i reprodukcyjnego. Stężenia metali ciężkich: ołowiu, kadmu, miedzi i cynku przy ul. Wierzbowej we Wrocławiu były znacznie niższe od dopuszczalnych norm i występowały w zakresie od 6 do 15% normy średniorocznej i od 2 do 5% normy średniodobowej.

W trzech punktach pomiarowych we Wrocławiu w latach 1995-2001 wykonywano ponadto pomiary stężenia fluoru w powietrzu. W punkcie pomiarowym przy ul. Składowej zarejestrowano przekroczenia dopuszczalnych wartości średniorocznych (110-130% normy) w latach 1995 oraz 1997-2000. W pozostałych punktach pomiarowych – przy ul. Grabiszyńskiej/Oporowskiej oraz ul. Kromera – stężenia średnioroczne były nieznacznie niższe od wartości dopuszczalnej. W roku 2001 zanotowano stężenia średnioroczne od 75% (ul. Kromera) do 100% (ul. Składowa). Stężenia średniodobowe (percentyl 98) w latach 1995-2001 obserwowano na poziomie od 20 do 60% normy.