Wersja PDF (do druku)

Szkolenia

Uzupełnieniem edukacji formalnej jest prowadzona przez wiele instytucji działalność szkoleniowa dotycząca tematyki ochrony środowiska. Jako zinstytucjonalizowane formy przekazywania wiedzy i umiejętności służą one określonym grupom zawodowym lub społecznym w podnoszeniu kwalifikacji niezbędnych zarówno w życiu zawodowym i działalności społecznej, jak i dla potrzeb indywidualnych. Ich zadaniem jest między innymi zwiększanie trafności podejmowania decyzji na różnych szczeblach zarządzania środowiskiem, podnoszenie profesjonalizmu w działaniach pozarządowych organizacji ekologicznych, podnoszenie efektywności działalności dydaktycznej.

Z uwagi na rosnącą rolę procesu integracji europejskiej coraz więcej szkoleń dotyczy właśnie tej tematyki, szczególnie w aspekcie zmian polskiego prawodawstwa ochrony środowiska. Bogatą działalność szkoleniową w tym zakresie, adresowaną przede wszystkim do działaczy samorządowych, prowadzi we Wrocławiu między innymi Centrum Prawa Ekologicznego oraz Europejskie Centrum Proekologiczne. Samorządy są również adresatem oferty szkoleniowej Dolnośląskiego Centrum Szkolenia Samorządowego, które oprócz prawa ekologicznego, w tym ocen oddziaływania na środowisko, proponuje również kursy i warsztaty dotyczące zarządzania w dziedzinie ochrony środowiska. Z kolei Ośrodek Oszczędzania Energii Dolnośląskiej Fundacji Ekorozwoju oferuje samorządowcom, zarządcom spółdzielni i administratorom nieruchomości szkolenia z zakresu oszczędzania energii, termomodernizacji budynków oraz kursy audytorów energetycznych.

Regionalne Centrum Edukacji Ekologicznej przy Urzędzie Marszałkowskim prowadzi kursy dla operatorów i technologów oczyszczalni ścieków oraz kursy rolnictwa ekologicznego, w których biorą udział pracownicy samorządowi, uczniowie szkół rolniczych, nauczyciele i rolnicy. Przy czym szkolenia te, choć prowadzone przez jednostkę mającą swoją siedzibę we Wrocławiu, adresowane są przede wszystkim do mieszkańców innych gmin. Podobnie rzecz się ma z działalnością Regionalnego Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich we Wrocławiu, które prowadzi szkolenia z zakresu rolnictwa ekologicznego, programów rolnośrodowiskowych Unii Europejskiej oraz ochrony środowiska w kontekście Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych. Na rynku usług szkoleniowych pojawiają się również oferty typowo komercyjne. Choć w szkoleniach takich uczestniczą mieszkańcy Wrocławia, ze względu na siedzibę organizatorów szkoleń (Warszawa, Poznań) oraz miejsce spotkań (najczęściej ośrodki wypoczynkowe) informacje o nich pominięto w niniejszym informatorze.

Szkolenia dotyczą również indywidualnego poszerzania świadomości ekologicznej oraz samorozwoju w zgodzie z naturą. Ten typ szkoleń proponuje między innymi Ośrodek Edukacji Makrobiotycznej (w tematyce głównie zdrowotnej i kulinarnej), Studium Edukacji Ekologicznej (specjalizujące się w rozwoju osobowości) oraz Stowarzyszenie Zielona Kultura (prowadzące m.in. we Wrocławiu terenowe warsztaty ekologiczne).

Media publiczne i inne działania opiniotwórcze

Bez wątpienia, dzięki zasięgowi oddziaływania oraz powierzonemu im zaufaniu społecznemu, gigantyczną rolę w kształtowaniu świadomości ekologicznej obywateli odgrywają obecnie publiczne media:prasa, radio, telewizja oraz coraz częściej internet.

Z roku na rok coraz ważniejsze staje się oddziaływanie mediów specjalistycznych. We Wrocławiu szczególnie bogaty jest rynek pism ekologicznych. Produkowanemu masowo w nakładzie kilkudziesięciu tysięcy, na skalę ogólnopolską miesięcznikowi Ekoświat, towarzyszą od lat wydawany przez Polski Klub Ekologiczny dwumiesięcznik Zielona Planeta oraz drążący skałę, dzięki Dolnośląskiej Fundacji Ekorozwoju kwartalnik Kropla. Ich świeżym i jakże naturalnym uzupełnieniem są publikowane od niedawna nieregularniki Trutka i Antidotum Stowarzyszenia Ekoidea oraz Recykling idei wydawany przez Stowarzyszenia Zielona Kultura.

Zdecydowanie szerszy jest zasięg oddziaływania codziennej prasy, która pisze jednak o ekologii okazjonalnie. Pretekstem są zwykle akcje, festyny, interwencje obywateli, protesty, różnego rodzaju "ekologiczne" dni oraz oczywiście wydarzenia nagłe:awarie, katastrofy. Do rzadkości należą stałe bloki lub wątki tematyczne - jeśli chodzi o rok 2002 wymienić tu można w zasadzie tylko cykl artykułów o ruchu rowerowym we Wrocławiu w "Słowie Polskim". Redakcje zwykle uznają tematy ekologiczne jako poboczne. Nawet w największej we Wrocławiu "Gazecie Dolnośląskiej" nie ma redaktora specjalizującego się w ekologii.

Pewien regres jeśli chodzi o tematyczne programy pełniące funkcję edukacji ekologicznej zaobserwować można również w przypadku radia i telewizji. Z anteny publicznego radia zniknęły emitowane niegdyś audycje ekoradia, zaś TVP zaprzestała produkcji, cieszącego się uznaniem i dużą publicznością, programu Zielonym do góry. Przyznać trzeba jednak, że pojawiają się pewne zwiastuny poprawy tej sytuacji. Ekologii i ochronie środowiska poświęcone są felietony w Gońcu regionalnym, zaś radio publiczne przygotowuje nowe cykle tematyczne. Otwarte na audycje ekologiczne są również stosunkowo mało popularne w naszym mieście telewizje kablowe - gotowość ta wynika przede wszystkim z braku własnej oferty programowej.

W przypadku mediów elektronicznych, zarówno publicznych jak i komercyjnych, dominują informacje okazjonalne, choć zdarzają się również przypadki wspierania przez nie konkretnych działań ekologicznych - wymienić można choćby Telewizję Dolnośląską TeDe czy też Radio Wrocław patronujące Sprzątaniu Świata oraz imprezom rowerowym. Tego typu aktywność mediów była najczęściej inspirowana przez pozarządowe organizacje ekologiczne.

Stopniowo coraz ważniejszą rolę w edukacji i informacji ekologicznej, zwłaszcza jeśli chodzi o grupę odbiorców jaką jest młodzież, odgrywa internet oraz prezentacje multimedialne. Spośród inicjatyw tego typu wymienić należy przede wszystkim internetowy serwis ekologiczny Zielona Brama - www.eko.org.pl Oprócz bieżących informacji, zapowiedzi imprez i przeglądu prasy oraz sieci serwis oferuje kilka tysięcy stron internetowych - w tym również prezentujących gotowe scenariusze zajęć edukacyjnych.

Istotną rolę w kształtowaniu opinii publicznej odgrywają organizacje społeczne, zwane również pozarządowymi. Realizują szereg działań z zakresu edukacji ekologicznej, m.in. prowadzą szkoły, organizują szkolenia, publikują, współpracują z mediami. Wypełniają kolejne sfery aktywności społeczeństwa obywatelskiego, poszerzając z roku na rok spektrum swoich działań. W ich przypadku ważniejsze niż forma organizacyjna prowadzonej działalności staje się poszerzanie grupy odbiorców, będących zarazem twórcami;rozwijanie innowacyjności przekazu, dopasowanie form edukacji do zmieniających się z dnia na dzień metod komunikacji.

Z uwagi na ważną rolę jaką organizacje pozarządowe pełnią dla rozwoju zrównoważonego, w tym również w zakresie edukacji ekologicznej, poświęcono im odrębny rozdział w niniejszej publikacji. W tym miejscu warto jednak wspomnieć inne pozaformalne, społeczne podmioty kształtujące wrażliwość ekologiczną.

Z pewnością pierwsze miejsce pod względem ważności oddziaływania przyznać należy rodzinie. To właśnie rodzina - rodzice i bezpośredni, związany krwią krąg osób kształtuje osobowość, a co za tym idzie przyszłe oddziaływanie człowieka na środowisko. Równie ważne i głębokie są oddziaływania religijne. W tej sferze, jeśli chodzi o kształtowanie wrażliwości na otaczający świat natury, tradycyjnie przodują Franciszkanie.

Samorząd a edukacja ekologiczna

Uzupełnienie formalnej edukacji ekologicznej, realizowanej przez podlegające gminie szkoły, są programy prowadzone przez jednostki gminy. W temacie odpadów pewną, choć ciągle jeszcze zbyt małą, aktywność wykazuje Zarząd Gospodarki Odpadami. Działania sprowadzają się do informowania o możliwości recyklingu oraz promowanie rozwiązań proekologicznych - np. kompostowania odpadów. Brakuje jednak spójnej kampanii informacyjnej uwzględniającej również możliwości ograniczania ilości odpadów. Biorąc pod uwagę wagę problemu odpadów oraz europejskie doświadczenia w tej materii zasięg oraz forma realizowanej promocji wydają się jak na razie niewystarczające. Duże i jak dotąd nie w pełni wykorzystane możliwości stoją również przed promocją proekologicznych form transportu. Zarząd Dróg i Komunikacji w nikłym stopniu promuje użycie roweru jako alternatywy dla samochodu w naszym mieście, pomimo że zadanie takie wyznaczyła Uchwała Rady Miejskiej o rozwoju ruchu rowerowego. Podobnie rzecz się ma z promocją transportu zbiorowego.

Na tym tle zdecydowanie korzystnie jawią się działania promocyjne i edukacyjne prowadzone przez Wydział Zdrowia. Dotyczą one przede wszystkim promocji zdrowia oraz zapobieganiu uzależnieniom oraz chorobom cywilizacyjnym. Warto wymienić w tym miejscu programy la szkół i przedszkoli promujących zdrowie oraz realizowany wspólnie z Radami osiedli program Forum jakości życia - Moje osiedle. Ciekawe inicjatywy podejmuje również miejskie Centrum Kultury Agora realizujące między innymi Święto Odry oraz panele dyskusyjne dotyczące zagrożeń cywilizacyjnych. Można zauważyć również pewną aktywność Miejskiego Ogrodu Zoologicznego, w szczególności w zakresie edukacji dotyczącej potrzeby ochrony bioróżnorodności.

Wiodącą rolę w prowadzeniu i wspieraniu edukacji ekologicznej na terenie Wrocławia pełnić powinno Centrum Edukacji Ekologicznej utworzone w 2002 roku przy Wydziale Ochrony i Kształtowania Środowiska. Dysponuje ono obecnie jednym pracownikiem etatowym oraz zapleczem do prowadzenia działalności edukacyjnej w formie dobrze wyposażonej sali seminaryjnej. Jednak, aby skutecznie kształtować świadomość ekologiczną mieszkańców Wrocławia, potrzebny jest wrocławski program edukacji ekologicznej. Potrzeba takiego programu wynika również z Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej oraz jej programu wykonawczego. Wrocławski program powinien wyraźnie precyzować cele, metody realizacji oraz niezbędne narzędzia do ich wykonania.

Program powinien również określić priorytety oraz klarowne reguły w zakresie wspierania finansowego edukacji ekologicznej, w tym prowadzonej przez organizacje pozarządowe. Niezbędnym elementem programu musi być wskazanie metod monitoringu efektywności edukacji ekologicznej oraz procedur ewaluacji programu.

Najważniejsze jest jednak, aby program edukacji ekologicznej dla Wrocławia nie zawężał się jedynie do ochrony środowiska, czy też edukacji szkolnej. Jeśli ma to być edukacja na miarę potrzeb XXI wieku, musi prowadzić ku zrównoważonemu rozwojowi, ku harmonii pomiędzy sferą przyrodniczą, społeczną i gospodarczą. Celem programu powinno być nie tylko kształtowanie świadomości ekologicznej, ale również zwiększenie dostępu do informacji oraz udziału obywateli w podejmowaniu decyzji. Aby tak się stało program edukacji ekologicznej nie może powstać za choćby najbardziej "profesjonalnym" urzędniczym biurkiem. Jego twórcami mogą i powinni być przedstawiciele wszystkich sektorów zajmujących się na co dzień edukacją ekologiczną:nauczyciele, urzędnicy, dziennikarze, liderzy społeczności lokalnych i działacze pozarządowi. To wielka szansa dla naszego miasta, mogącego stać się modelowym przykładem wdrożenia Agendy 21.

Summary

Wrocław, thanks to its strong academic environment, concentration of mass media, presence of government structures and active public life performs a role of a significant transregional opinion-making centre. Within Poland, the city is also known for its creative pro-ecological approach serving the needs of sustainable development. The city also conducts a number of ecological educational activities in the form of formal education, trainings and widely understood opinion-making activities to name a few only. Despite the fact that these activities are to large extend interrelated, there is a visible lack of permanent co-operation and coordination and decreasing effectiveness of ecological education caused by habit of duplication of educational schemes combined by insignificant utilisation of possibilities provided by modern mass media.