|
|
Zielona Brama |
Hałas i wibracje to nieodłączne efekty rozwoju cywilizacji, które - podobnie jak zanieczyszczenie powietrza, wód i powierzchni ziemi - stają się w ostatnich latach dużym zagrożeniem dla zdrowia i życia człowieka.
Grupą najbardziej narażoną na hałas są mieszkańcy dużych miast oraz osiedli położonych wzdłuż ruchliwych tras komunikacyjnych i w pobliżu niektórych obiektów przemysłowych. Z dotychczasowych badań wynika, że o klimacie akustycznym na terenach miast decyduje głównie ruch komunikacyjny, w następnej zaś kolejności - hałas z zakładów przemysłowych i usługowych oraz hałas osiedlowy.
Na podstawie pomiarów prowadzonych od ponad dwudziestu lat stwierdzono spadek poziomu hałasu drogowego, pochodzącego zarówno od pojazdów lekkich, jak i pojazdów ciężkich. Spadek ten jest przede wszystkim efektem poprawy stanu technicznego pojazdów. Jednocześnie jednak rośnie uciążliwość hałasu, co związane jest przede wszystkim ze wzrostem powierzchni obszarów nim dotkniętych. W efekcie badań hałasu drogowego przeprowadzonych na terenie Dolnego Śląska w latach 1995-1999 wskazano tereny, na których hałas drogowy jest szczególnie uciążliwy (poziom hałasu przy elewacji budynku przekracza poziom równoważny 70 dB) - tereny te zamieszkane są przez około 14 tys. osób.
Ograniczanie uciążliwości hałasu drogowego jest dosyć kosztowne i realizowane jest przede wszystkim na drodze kierowania ruchu tranzytowego na obwodnice. Obwodnice te powinny być izolowane akustycznie tam, gdzie to konieczne, lokalizowane z dala od obszarów o intensywnej zabudowie i w dostatecznej odległości od obiektów chronionych.
Od 1991 r. Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska z terenu obecnego województwa dolnośląskiego przeprowadziły kontrole interwencyjne w 534 zakładach, wśród których najwięcej jest zakładów przemysłu spożywczego, drzewnego oraz maszynowego. Powodem wielu interwencji były również hałasy generowane z zakładów kamieniarskich i lokali rozrywkowych. Zanotowano też skargi na hałas instalacji wentylacyjnych i chłodniczych, pracujących w obiektach handlowych, sportowych i gastronomicznych. W ostatnich latach wśród kontrolowanych obiektów coraz większy udział mają drobne zakłady rzemieślnicze, które często bywają zlokalizowane na terenach przeznaczonych pod mieszkalnictwo. Według danych zebranych przez WIOŚ w 1999 r. szacuje się, że na hałas ze źródeł przemysłowych narażonych jest 7889 osób.
Najczęstszymi przyczynami nadmiernej emisji hałasu z zakładów przemysłowych do środowiska są:
W 1999 r. stwierdzono przekroczenie dopuszczalnej emisji hałasu do środowiska w porze dziennej w 67 zakładach, natomiast w nocy w 46 zakładach (w 1998 r. liczby te wynosiły odpowiednio 74 i 58).
Spadek liczby zakładów przekraczających dopuszczalny poziom emisji w województwie dolnośląskim w latach 1998-2000
Do końca 1999 r. wyeliminowano przekroczenia dopuszczalnej emisji hałasu w 170 zakładach. Zakłady, które dostosowały się do wymagań ochrony środowiska przed hałasem, osiągnęły ten cel poprzez: zastosowanie zabezpieczeń akustycznych, działania organizacyjne, remont i modernizację, likwidację zakładu lub zmianę profilu produkcji.
Pomimo tego liczba uciążliwych akustycznie zakładów przemysłowych, usługowych i rzemieślniczych nie maleje, o czym świadczy wzrastająca z roku na rok liczba wykonywanych przez inspekcję WIOŚ kontroli interwencyjnych.
Do najważniejszych zagadnień z zakresu ochrony przed hałasem i wibracjami w województwie dolnośląskim wymagających szczególnej uwagi należy zaliczyć: H.1. Zmniejszenie uciążliwości hałasu komunikacyjnego; H.2. Zmniejszenie uciążliwości hałasu przemysłowego.
Województwo dolnośląskie jest jednym z najuboższych w wodę obszarów kraju.
Sieć rzeczna na obszarze Dolnego Śląska, naturalnie ukształtowana w wyniku ewolucji rzeźby, od ponad 100 lat ulega wyraźnej modyfikacji, będącej rezultatem dużego uprzemysłowienia oraz intensywnej urbanizacji. Największą rzeką województwa jest Odra. Inne znaczące rzeki to: Nysa Kłodzka, Oława, Bystrzyca, Kaczawa, Barycz, Bóbr (największy system rzeczny lewobrzeżnej Odry), Nysa Łużycka. Łączna długość cieków powierzchniowych wynosi 1518,80 km. Naturalne jeziora są nieliczne, istnieją natomiast zbiorniki sztuczne zbudowane w celu przeciwdziałania powodziom oraz liczne stawy rybne.
Na terenie województwa dolnośląskiego brakuje wód podziemnych o najwyższej jakości. Wody o wysokiej jakości stanowią około 40% badanych zasobów, natomiast wody o niskiej jakości - 20%.
Osią hydrograficzną Dolnego Śląska jest Odra. Uwarunkowania orograficzno-geologiczne powodują, że bardziej znaczące źródło zasilania stanowi lewostronna część jej dorzecza. Najbardziej zasobne w wodę są dorzecza sudeckich i beskidzkich rzek górskich. Trzeba podkreślić jednak, że pierwszoplanową rolę w kształtowaniu stosunków hydrologicznych odgrywają opady atmosferyczne oraz ich rozkład w czasie i na obszarze dorzecza Odry. Do obszarów o największych opadach można zaliczyć: Beskid Zachodni, Góry Odrzańskie i Masyw Pradziada, Masyw Śnieżnika i Góry Bystrzyckie oraz Góry Izerskie i Karkonosze. Analiza danych z okresu trzydziestolecia 1961-1990 pokazuje, że sumę rocznych opadów cechuje duża zmienność. Ekstremalne wartości w tym czasie wahały się od 545 mm w dorzeczu Kaczawy do 1380 mm w dorzeczu Bobru.
Ocena ogólna kwalifikuje rzeki Dolnego Śląska jako przeważnie nie odpowiadające dopuszczalnym normom. Dotyczy to ponad 90% długości badanych rzek. O klasyfikacji wód decydują przede wszystkim ponadnormatywne stężenia związków biogennych, głównie azotu azotynowego i fosforu ogólnego. Utrzymuje się występujący od lat zły stan sanitarny rzek, o czym decyduje wartość miana coli typu fekalnego.
Ocena stanu czystości rzek województwa dolnośląskiego w roku 1999
| Udział w klasach czystości | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| I | II | III | NON | ||||
| km | % | km | % | km | % | km | % |
| Klasyfikacja na podstawie badań fizykochemicznych | |||||||
| - | - | 165,9 | 10,9 | 308,8 | 20,3 | 1044,06 | 68,9 |
| Klasyfikacja na podstawie badań bakteriologicznych | |||||||
| 4,7 | 0,3 | 16,5 | 1,1 | 169,6 | 11,2 | 1328,0 | 87,4 |
| Klasyfikacja ogólna | |||||||
| - | - | 8,6 | 0,6 | 128,7 | 8,5 | 1381,5 | 90,9 |
Generalnie w województwie dolnośląskim wyróżnić można rzeki o znacznym stopniu zanieczyszczenia i nieuporządkowanej gospodarce wodno-ściekowej (Strzegomka, Pełcznica, Piława, Ślęza oraz rzeki obszaru LGOM), jak również rzeki o względnie ustabilizowanym stanie czystości, gdzie zmiany w ciągu ostatnich kilku lat są niewielkie (Widawa, Barycz, dolny odcinek Bobru).
Odra, będąc największą rzeką województwa, jest jednocześnie odbiornikiem największej ilości ścieków z terenu województwa dolnośląskiego. Istotny wpływ na stan zanieczyszczenia rzeki Odry na badanym odcinku w dalszym ciągu mają ścieki odprowadzane z rejonu Wrocławia i Głogowa. Ocena jakości stanu czystości Odry i potoku Kręsko w roku 1999
| Nazwa punktu pomiarowego | Km biegu rzeki | zanieczyszorganiczne | Zasolenie | zawiesina ogólna | substancje biogenne | stan sanitarny | stan biologiczny | Ocena ogólna |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Powyżej m. Oława | 210,0 | II | NON | II | NON | NON | NON | NON |
| Powyżej m. Wrocław | 231,0 | II | NON | III | III | NON | NON | NON |
| Miasto Wrocław (IMiGW) | 249,0 | II | III | III | NON | NON | NON | NON |
| Powyżej ZCh "Rokita" | 278,0 | II | NON | III | NON | NON | NON | NON |
| Poniżej ZCh "Rokita" i powyżej Malczyc | 303,0 | II | NON | NON | NON | NON | NON | NON |
| Powyżej Ścinawy | 330,0 | II | NON | III | III | NON | NON | NON |
| Poniżej ujścia Baryczy | 382,5 | II | III | III | III | NON | NON | NON |
| Poniżej Dobrzejowic | 410,0 | III | NON | NON | III | NON | NON | NON |
| Potok Kręsko-ujście do Odry | 0,5 | NON | NON | NON | NON | NON | NON | NON |
Analiza poszczególnych grup zanieczyszczeń wykazała, że Odra w 1999 r. prowadziła wody nie odpowiadające normom.
Pozostałe ważniejsze rzeki na obszarze województwa dolnośląskiego prowadzą również wody pozaklasowe. Jakość wód Nysy Kłodzkiej, największej rzeki Kotliny Kłodzkiej i pośredniego źródła wody do picia dla Wrocławia, na prawie całej długości nie spełnia wymogów sanitarnych.
Duże znaczenie dla omawianego regionu mają wody rzeki Oławy, ponieważ są one wykorzystywane jako podstawowe źródło wody pitnej (zasilające pola infiltracyjne) dla mieszkańców Wrocławia. Jednak badania stanu jej zanieczyszczenia wykazały, że na całej długości nie odpowiada ona normom III klasy czystości, przede wszystkim pod względem bakteriologicznym, ale także ze względu na wysokie stężenia związków biogennych.
Ślęza należy do szczególnie zanieczyszczonych rzek województwa. 100% jej wód nie odpowiada normom, o czym decydują przede wszystkim stężenia azotu azotynowego i fosforu ogólnego oraz zły stan sanitarny i biologiczny.
Jako nie odpowiadające normom zaklasyfikowano również wody prowadzone przez rzeki: Piława, Widawa, Dobra, Cicha Woda, Kaczawa.
Swoiste znaczenie, ze względu na zasilanie kompleksu milickich stawów hodowlanych, ma rzeka Barycz, w której zlewni istnieje rezerwat "Stawy Milickie" oraz park krajobrazowy "Dolina Baryczy". Jej wody powinny odpowiadać normom I klasy czystości, ale na całym badanym odcinku nie odpowiadają normom III klasy.
Na szczególną uwagę zasługuje niewątpliwie również Nysa Łużycka, która, będąc rzeką graniczną, odbiera zanieczyszczenia odprowadzane zarówno z obiektów znajdujących się na terenie Polski, jak również Republiki Czeskiej i Republiki Federalnej Niemiec. Jej wody nie odpowiadają normom.
Stan czystości rzek województwa dolnośląskiego w 1999 r. w ocenie ogólnej
Stan czystości rzek województwa dolnośląskiego w 1999 r. wg kryterium fizykochemicznego
Stan czystości rzek województwa dolnośląskiego w 1999 r. wg kryterium bakteriologicznego
W województwie podjęto próbę oszacowania zmian zachodzących w stanie czystości wód powierzchniowych w latach 1992-1999. Na podstawie przeprowadzonej analizy stwierdzono, że stan czystości rzek poprawia się, choć w ostatnich latach proces ten uległ spowolnieniu. Wcześniej już zostały wyeliminowane duże punktowe zrzuty zanieczyszczeń, zaś obecnie najprawdopodobniej duży wpływ na stan czystości mają niekontrolowane spływy wielkoobszarowe.
Analiza zanieczyszczeń osadów rzecznych wykazała, że charakteryzują się one bardzo wysokimi (niejednokrotnie najwyższymi w Polsce) zawartościami metali ciężkich, których pośrednim źródłem są głównie zrzuty ścieków komunalnych i przemysłowych, spaliny i pyły emitowane do atmosfery. Ścieki odprowadzane do wód powierzchniowych, niosące znaczne ilości metali ciężkich i toksycznych związków organicznych, przyczyniły się do akumulacji pierwiastków śladowych w osadach dennych w ilościach znacznie podwyższonych w stosunku do tła geochemicznego. Należy pamiętać o tym, że osady aluwialne o wysokiej zawartości metali ciężkich i substancji organicznych, nagromadzone przez lata w rzekach, zbiornikach i jeziorach stanowią zagrożenie nie tylko dla środowiska wodnego, ale i przyległych środowisk lądowych.
Stan czystości wód stojących (zbiorniki zaporowe) utrzymuje się na względnie dobrym poziomie i od pewnego czasu nie jest obserwowane pogarszanie się jakości ich wód. Badania zbiornika Dobromierz wykazały zwiększoną zawartość biogenów i związków organicznych, podczas gdy stan sanitarny wody nie budził zastrzeżeń. Wody zbiornika Lubachów wykazywały największe zanieczyszczenie fosforem ogólnym, ponadto pogorszył się stan sanitarny wód tego zbiornika.
W województwie dolnośląskim prawie 70% zatwierdzonych dla województwa zasobów pochodzi z utworów czwartorzędowych.
Na szeroką skalę piętro to eksploatowane jest w rejonie Jaworzyny Śląskiej, Kamieńca Ząbkowickiego, Kłodzka, Barda, Ziębic, w dolinie Odry i Szprotawy, Bobru, Kwisy, Kaczawy i Nysy Łużyckiej.
Zatwierdzone zasoby wód podziemnych województwa dolnośląskiego (stan na dzień 1.01.2000)
| Zasoby | Ilość |
|---|---|
| Utwory czwartorzędowe | 56 799,85 m3/h |
| Utwory trzeciorzędowe | 19 126,07 m3/h |
| Utwory kredowe | 3 272,31 m3/h |
| Pozostałe poziomy | 4 428,31 m3/h |
| Suma | 83 626,54 m3/h |
Dla regionu przedgórskiego podstawę zaopatrzenia w wody podziemne stanowi trzeciorzędowe piętro wodonośne. Ma to szczególne znaczenie dla miast, takich jak Świdnica, Strzegom, Jaworzyna Śląska oraz Oława, Lubin.
Ograniczone tylko do regionu sudeckiego jest kredowe piętro wodonośne, które stanowi podstawę zaopatrzenia w wodę w rejonie Kotliny Kłodzkiej i Niecki Krzeszowskiej. Wody z tego poziomu są eksploatowane w rejonie Kudowy Zdrój, Polanicy Zdrój, Bystrzycy Kłodzkiej, Międzylesia. Prowadzone w ostatnich latach badania wykazały, że piętro to, z powodu swojej zasobności, jest bardzo perspektywiczne pod względem zaopatrzenia lokalnej ludności w dobrą jakościowo wodę.
Wsie w obrębie tzw. Niecki Grodzieckiej oraz w Unisławiu Śląskim zaopatrywane są w wodę pobieraną z permskiego piętra wodonośnego. Ma ono charakter użytkowy jedynie w rejonie sudeckim, podobnie jak karbońskie piętro wodonośne. W poziomie górnego karbonu występują wody lecznicze Jedliny Zdroju. Tylko sporadycznie wody z tego piętra wodonośnego pobierane są dla celów komunalnych.
Wody podziemne stanowią jeden z elementów naturalnego obiegu wody w przyrodzie. Zasadniczym czynnikiem stanowiącym o przydatności wody naturalnej do określonego celu jest jej skład fizykochemiczny i bakteriologiczny.
Jakość wód podziemnych na terenie województwa dolnośląskiego badana jest m.in. w 39 stanowiskach wchodzących w skład monitoringu krajowego. Oprócz tego badane są wody w źródłach, płytkich studniach kopanych oraz głębinowych studniach wierconych, eksploatowanych w sposób ciągły. Wody podziemne badane od 1991 r. wykazują zdecydowane polepszenie jakości w 30% badanych punktów, pogorszenie do niższej klasy jakości w 9% punktów, zaś pozostałe 60% charakteryzuje się zmienną jakością.
Generalnie wody ze wszystkich użytkowych poziomów wodonośnych na terenie województwa dolnośląskiego zawierają ponadnormatywne (w stosunku do obowiązujących norm) ilości związków żelaza i manganu. Dlatego przy wykorzystaniu ich do celów pitnych wymagają uzdatniania.
Wody czwartorzędowe
Wody czwartorzędowe narażone są w dużym stopniu na oddziaływanie czynników zewnętrznych i dlatego charakteryzują się zmiennym składem fizykochemicznym. Stwierdza się w nich wysokie stężenia związków azotu, fosforu, żelaza i manganu.
W przeważającej części województwa wody czwartorzędowe do celów pitnych wymagają dwustopniowego uzdatniania, tj. odmanganiania i odżelaziania. Szczególnie dużo związków żelaza występuje w dolinie Odry: w rejonie miejscowości Lubiąż (ca. 30 mg Fe/l) i wsi Brzostawa (ca. 50 mg Fe/l). Żelazo to jest trudno strącalne i w niektórych przypadkach dyskwalifikuje przydatność tych wód do celów pitnych. Jakość wód w dolinach rzek (z uwagi na infiltracyjny charakter zlokalizowanych tam ujęć wody) nie jest najlepsza. Wpływ na to mają stosowane nawozy chemiczne oraz środki ochrony roślin. Dużym zagrożeniem dla czystości wód tego poziomu wodonośnego są również związki azotowe pochodzące ze stosowanej na dużą skalę gnojowicy.
Wody trzeciorzędowe
Wody trzeciorzędowe posiadają z reguły podwyższone ilości związków żelaza i manganu. Wykazują także wpływ zanieczyszczeń antropogenicznych. Stopień degradacji wód trzeciorzędowych jest znacznie mniejszy niż wód czwartorzędowych, jednak podobny skład chemiczny wskazuje na kontakt hydrauliczny obu tych warstw.
W rejonie Wrocławia obserwowane jest niepokojące zjawisko pogarszania się jakości wody trzeciorzędowego poziomu wodonośnego. W warstwach wodonośnych zalegających poniżej 100 m pojawiły się w dużych ilościach siarczany i chlorki, powodując zwiększoną mineralizację wody. Uzdatnianie wody ze względu na obecność tych związków jest bardzo kosztowne i, na dzień dzisiejszy, nieopłacalne ekonomicznie.
Wody kredowe
Wykonane badania wykazały, że wody tego poziomu zostały zakwalifikowane do wód o wysokiej klasie czystości, tj. Ib. Stwierdzono w nich jedynie obecność niewielkich ilości fenoli oraz związków azotu. Skład chemiczny tych wód wskazuje, że na stan ich czystości mają wpływ czynniki zewnętrzne.
Wykres - zmiany w jakości wód podziemnych na terenie województwa dolnośląskiego
W latach 1994-1999 ilość odprowadzanych do wód powierzchniowych ścieków komunalnych i przemysłowych (wymagających oczyszczenia) zmniejszyła się z 295,9 mln m3/rok do 223,7 mln m3/rok. Redukcja ta była w głównej mierze efektem racjonalizacji zużycia wody, przede wszystkim w gospodarstwach domowych (w roku 1998 po raz pierwszy ilość ścieków przemysłowych przewyższała ilość ścieków komunalnych).
Ilość ścieków przemysłowych i komunalnych odprowadzanych do wód powierzchniowych lub do ziemi w województwie dolnośląskim i Polsce w latach 1998-1999, w mln m3 (wg GUS)
| Polska | Województwo Dolnośląskie | |||
|---|---|---|---|---|
| Rok | 1998 | 1999 | 1998 | 1999 |
| Ogółem | 9843,5 | 9492,2 | 248,8 | 223,7 |
| W tym ścieki chłodnicze (ścieki umownie czyste) | 7041,8 | 6827,4 | 23,0 | 30,5 |
| Ścieki wymagające oczyszczenia | 2801,9 | 2664,8 | 225,8 | 193,2 |
W ostatnich latach wzrasta ilość ścieków poddawanych pełnemu procesowi oczyszczania, choć wciąż nie jest ona zadowalająca. Obecnie na terenie województwa 30% ścieków oczyszczane jest mechanicznie, 47% biologicznie, 10% chemicznie, zaś jedynie 3% oczyszczanych jest w oczyszczalniach z podwyższonym stopniem redukcji związków biogennych.
Zasadniczym problemem w zakresie gospodarki wodno-ściekowej pozostaje brak kanalizacji. 70% terenów wiejskich posiada wodociągi, podczas gdy zaledwie 9% jest wyposażone w kanalizację.
Na wykresie zaprezentowano procent terenów wiejskich w poszczególnych powiatach posiadających sieć kanalizacyjną i wodociągową.
Sieć kanalizacyjna i wodociągowa w % na terenach wiejskich województwa dolnośląskiego
Mówiąc o wodach powierzchniowych w województwie dolnośląskim nie wolno zapomnieć o gospodarce przeciwpowodziowej. Działania przeciwpowodziowe na Dolnym Śląsku są uzależnione od współpracy w zlewniach rzek. Brak właściwych zabezpieczeń przeciwpowodziowych powoduje, że dochodzi do zniszczenia obiektów na terenach zurbanizowanych, a to z kolei skutkuje zanieczyszczeniem wód powierzchniowych. W przyszłości planowana jest budowa zbiornika retencyjnego Racibórz (woj. śląskie), dokończenie budowy zbiornika Kozielno i polderu Buków. Dla całej zlewni konieczna jest modernizacja systemu osłony hydrologiczno-meteorologicznej.
Do najważniejszych zagadnień z zakresu ochrony wód powierzchniowych i podziemnych w województwie dolnośląskim wymagających szczególnej uwagi należy zaliczyć:
W.1. Uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej (w szczególności na terenach wiejskich);
W.2. Zmniejszenie zużycia wody;
W.3. Ograniczenie zanieczyszczenia spowodowanego niekontrolowanymi spływami powierzchniowymi;
W.4. Podniesienie bezpieczeństwa powodziowego;
W.5. Zwiększanie małej retencji;
W.6. Rozwój współpracy regionalnej na wodach granicznych;
W.7. Ochrona zasobów wód podziemnych.
Głównymi źródłami odpadów stałych na terenie województwa dolnośląskiego są przemysł, gospodarka komunalna i handel.
Największym problemem na Dolnym Śląsku w dalszym ciągu pozostaje brak systemu selektywnej zbiórki i powtórnego wykorzystania odpadów, jak również gospodarka odpadami niebezpiecznymi oraz problemy związane z likwidacją i rekultywacją składowisk.
W województwie, podobnie jak w innych regionach Polski, podstawowym sposobem unieszkodliwiania odpadów jest ich deponowanie na składowiskach, które wypełniają się bardzo szybko.
Według Raportu o stanie środowiska w województwie dolnośląskim w 1999 r. na terenie województwa powstało około 32 530,1 tys. Mg odpadów przemysłowych, co stanowi 95,4% całkowitej ilości odpadów wytworzonych w województwie. Dolny Śląsk zajmuje drugie miejsce pod względem produkcji odpadów przemysłowych w kraju, wytwarzając 25,7% ogólnej ilości odpadów powstających w Polsce.
Odpady przemysłowe wytworzone w województwie dolnośląskim i w Polsce w 1999 r., wg GUS (w tys. ton)
| Obszar | Odpady Przemysłowe | Ogółem | ||
|---|---|---|---|---|
| Wykorzystane | Unieszkodliwione | przejściowo gromadzone | ||
| Polska | 92 030,3 | 30 500,3 | 3724,1 | 126 254,7 |
| województwo dolnośląskie | 23 967,7 | 8 000,6 | 561,8 | 32 530,1 |
Głównymi źródłami odpadów przemysłowych są górnictwo węgla, wydobycie surowców mineralnych, przemysł energetyczny i hutnictwo. Szczególnie dużą grupę odpadów stanowią skały płonne i odpady powęglowe z kopalń i zakładów przeróbczych. Ponadto duże ilości odpadów powstają z procesów flotacyjnych w przemyśle metali nieżelaznych, osadów z mechanicznego oczyszczania wód kopalnianych oraz popiołów lotnych i żużli z elektrowni, elektrociepłowni i kotłowni.
Unieszkodliwianie odpadów w województwie, z wyłączeniem składowania, prowadzone jest obecnie na stosunkowo małą skalę i odbywa się przede wszystkim w instalacjach przemysłowych pracujących na potrzeby zakładów - właścicieli tych instalacji. Wolny rynek usług w tym zakresie dopiero powstaje. W 1999 r. unieszkodliwiono 8000,6 tys. Mg odpadów. Z 23 967,7 tys. Mg wykorzystanych odpadów przemysłowych aż 81,5% zostało zużytych na cele przemysłowe (energetyka i budownictwo), zaś pozostałe 18,5% wykorzystano na cele nieprzemysłowe, tj. rekultywacja składowisk oraz rolnictwo.
Gospodarka odpadami przemysłowymi w województwie dolnośląskim w 1999 r.
Według danych bilansowych GUS w 1999 r. na terenie Dolnego Śląska zalegało na składowiskach prawie 627 263,7 tys. Mg odpadów przemysłowych, co stawia województwo dolnośląskie na drugim miejscu w Polsce.
Na Dolnym Śląsku funkcjonuje obecnie 55 składowisk odpadów przemysłowych, które zajmują 1757 ha powierzchni.
Składowiska przemysłowe (wg bazy SIGOP-W) na terenie województwa dolnośląskiego
Źródłem odpadów komunalnych są przede wszystkim gospodarstwa domowe, obiekty użyteczności publicznej i obsługi ludności. Według danych GUS w roku 1999 na terenie województwa dolnośląskiego powstało około 1542 tys. Mg odpadów komunalnych, co stanowi 4,6% ogólnej ilości odpadów wytworzonych. Odpady te w około 90% pochodziły z terenów miast, natomiast pozostałe 10% powstało na terenach wiejskich.
Skład i struktura odpadów komunalnych wytworzonych na terenach miejskich i wiejskich różnią się zasadniczo. Odpady powstałe na terenach miejskich charakteryzują się wyższą wartością opałową. Główną ich masę (30-40%) stanowiły odpady spożywcze, drobna frakcja mineralna (24%), papier i tektura (14-20%) oraz inne nieorganiczne (10%), szkło (7-8%) i inne organiczne (8%). Na terenach wiejskich dominowały frakcje drobne (43%) oraz substancje nieorganiczne (39%), podczas gdy udział substancji organicznych oraz papieru i tektury był znikomy.
Obecnie 99, 3% całości odpadów komunalnych trafia na składowiska. Część gmin deponuje odpady komunalne na składowiskach o uregulowanym stanie formalnoprawnym. Selektywną zbiórkę odpadów komunalnych prowadzi się na razie w znikomym zakresie. Obejmuje ona nie więcej niż 3% całej masy wytwarzanych odpadów. Z nadesłanych do Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska informacji bieżących oraz kontaktów z samorządami wynika, że na terenie województwa dolnośląskiego próbę poprawy gospodarki odpadami poprzez ich segregację podjęły m.in. gminy Wrocław, Kąty Wrocławskie, Oława, Jelenia Góra, Kudowa Zdrój.
Dla szerszego wdrażania tego kierunku brakuje nadal właściwych relacji ekonomicznych i sprzyjających uwarunkowań gospodarczych.
W 1999 r. w ewidencji WIOŚ znajdowało się 147 czynnych składowisk komunalnych o łącznej pojemności około 46 mln m3. Zajmują one powierzchnię 322 ha. Składowanych jest na nich obecnie około 34,3 mln m3 odpadów, co stanowi 75% ich ogólnej pojemności. Szacuje się, że co roku powstaje w województwie dolnośląskim około 3,4 mln m3 odpadów, co powoduje, że składowiska bardzo szybko wypełniają się.
Składowiska komunalne (wg bazy SIGOP-W) na terenie województwa dolnośląskiego
Dzikie składowiska, w miarę posiadanych przez gminy środków finansowych, są porządkowane. Zlikwidowanie "dzikich wysypisk" nie rozwiązuje jednak problemu, jako że odpady są ponownie składowane w uporządkowanych wcześniej miejscach.
Ważnym działaniem mającym na celu zapobieganie powstawaniu dzikich wysypisk jest prowadzenie edukacji ekologicznej oraz wprowadzenie sprawnie działającego systemu zbiórki odpadów.
Głównymi wytwórcami odpadów niebezpiecznych na terenie województwa są: przemysł chemiczny, hutniczy, rolno-spożywczy, a także bazy samochodowe i paliwowe, placówki służby zdrowia i weterynarii, galwanizernie, oczyszczalnie ścieków i inne. Szacuje się, że 10% ogólnej masy odpadów komunalnych to również odpady niebezpieczne.
Według danych WIOŚ (bazy SIGOP-W) na terenie województwa dolnośląskiego w 1999 r. w sektorze przemysłowym wytworzono 88 247,825 ton odpadów niebezpiecznych.
Bilans odpadów niebezpiecznych wg stanu na 1998 i 1999 rok (w tonach).
| Lata | Wytworzono | Tymczasowo składowane | Wykorzystano | Unieszkodliwiono | Składowano |
|---|---|---|---|---|---|
| 1998 | 80 460,73 | - | 6215,96 | 28 988,96 | 45 255,81 |
| 1999 | 88 247,825 | 3 356,013 | 5372,694 | 42 311,943 | 38 895,72 |
Większość z nich poddana została składowaniu lub unieszkodliwieniu. Proces unieszkodliwiania odbywa się poprzez stosowanie metod chemicznych oraz spalanie (np. związki chlorowcopochodne i odpady "medyczne"). Odpady niebezpieczne są w województwie wykorzystywane w niewielkim stopniu (przetwórstwo).
Gospodarka odpadami niebezpiecznymi na terenie województwa dolnośląskiego w 1999 r.
Wśród odpadów niebezpiecznych wytworzonych na terenie województwa dolnośląskiego w 1999 r. dominowały:
Mówiąc o odpadach niebezpiecznych nie wolno również zapomnieć o gromadzonych w mogilnikach na terenie województwa przez wiele lat nieprzydatnych środkach ochrony roślin, środkach weterynaryjnych, opakowaniach plastikowych po olejach stosowanych w rolnictwie itp. Zbiorniki te obecnie stanowią coraz większe zagrożenie dla środowiska, także ze względu na fakt, że brakuje pełnych informacji na temat ich zawartości. W nadchodzących latach planowana jest stopniowa likwidacja mogilników, choć obecnie istotny problem stanowi brak systemu finansowania tego procesu.
Zagadnieniami z zakresu gospodarki odpadami w województwie dolnośląskim, których realizacja będzie przebiegała w sposób ciągły, są:
O.1. Uporządkowanie gospodarki odpadami przemysłowymi;
O.2. Uporządkowanie gospodarki odpadami komunalnymi.