Ptasi raj

Świat zwierząt obszaru "Ujście Warty" to przede wszystkim ptaki, dla których przyjeżdża się tu z daleka. Reprezentuje je prawie 250 gatunków, około 170 to gatunki lęgowe lub prawdopodobnie lęgowe.
Najbardziej interesującym pod względem awifauny fragmentem obszaru, znanym szeroko nie tylko w kraju, jest Kostrzyński Zbiornik Retencyjny, chroniony jako rezerwat Słońsk. Na jego terenie stwierdzono ponad 200 gatunków ptaków. Corocznie lub prawie corocznie do lęgów przystępują tu 4 gatunki perkozów (dwuczuby, rdzawoszyi, zausznik i perkozek), do 9 gatunków kaczek (krzyżówka, krakwa, cyranka, cyraneczka, płaskonos, rożeniec, głowienka, czernica, gągoł), do 8 gatunków mew i rybitw (mewa pospolita, mewa srebrzysta, śmieszka, mewa mała, rybitwa zwyczajna, rybitwa czarna, rybitwa białoskrzydła, rybitwa białowąsa), do 7 gatunków siewek (krzyk, krwawodziób, rycyk, czajka, sieweczka rzeczna, batalion, ostrygojad i szczudłak). Za herbowe ptaki zbiornika uznać można kormorana, gęgawę i ohara. Wiele gatunków ptaków gniazduje na terenie Zbiornika bardzo licznie, np. liczebność śmieszki w korzystne lata dochodzi do 6 tys. par.
Obszar Zbiornika ma również duże znaczenie jako miejsce pierzenia ptaków wodnych. Tracąc lotki stają się one na krótki czas nielotne, dlatego koncentrują się w miejscach zapewniających spokój i bezpieczeństwo. Liczebność pierzących się ptaków w znacznej mierze zależy od stanu wody. W odpowiednich warunkach pierzy się tu do 2000 gęgaw, 3000 cyraneczek, 7000 krzyżówek, 500 łabędzi oraz po kilkaset płaskonosów, cyranek, krakw i innych kaczek.
Szczególne znaczenie ma ten teren dla ptaków migrujących. Zwłaszcza w okresie migracji jesiennych w jego rejonie dochodzi do wyjątkowych, nie spotykanych nigdzie w Polsce, koncentracji ptaków wodnych. Liczebność gęsi zbożowych i białoczelnych często przekracza wówczas 100 tys. osobników. Zlatujące się wieczorem z okolicznych pól stada gęsi dosłownie zasnuwają niebo. Wiosną koncentracje ptaków nie są tak duże, choć większa jest różnorodność gatunków. Bardzo licznie, szczególnie w okresie jesiennym i zimowym, występują na terenie zbiornika ptaki drapieżne. Liczebność zlatujących się tu w poszukiwaniu łatwej zdobyczy bielików często przekracza 50 osobników - nierzadko na jednym drzewie obserwować można po kilka odpoczywających ptaków.
W okresie wędrówek, wiosną oraz późnym latem, przy niezbyt wysokim poziomie wody, na terenie zbiornika zatrzymują się duże ilości siewek. Niezatarte wrażenie pozostawiają olbrzymie, liczące po kilkaset osobników, stada batalionów, dość liczne są również kwokacze, brodźce leśne i śniade.
Wśród ptaków zatrzymujących się na obszarze zbiornika obserwowano wiele gatunków rzadkich, pojawiających się w kraju sporadycznie lub wyjątkowo jak czaplę modronosą, czaplę białą, czaplę nadobną, warzęchę, bernikle - kanadyjską i białolicą, gęś tybetańską, kazarkę, kamusznika, szlamca i wiele innych.
Miejscem koncentracji wielu interesujących i rzadkich gatunków ptaków jest międzywale Warty poza Zbiornikiem. Trzon awifauny stanowią tu również gatunki, których występowanie uwarunkowane jest zalewami. Spośród siewek zwraca uwagę gniazdujący w rejonie Kłopotowa kulik wielki oraz lęgowe w kilku miejscach rycyk i krwawodziób. Obok nich, w liczbie do kilkunastu par, występują tu również ginące gatunki chruścieli - derkacz i kropiatka. W zakrzewieniach nad Wartą królują słowik szary, dziwonia i strumieniówka.
Międzywale Warty jest także ważnym zimowiskiem ptaków wodnych, które szczególnie licznie skupiają się tu przy niskim poziomie wody na terenie Kostrzyńskiego Zbiornika Retencyjnego. Od listopada do marca na Warcie koło Kłopotowa, Okszy czy Świerkocina obserwować można po kilkaset łabędzi krzykliwych.
Dolina Odry nie jest aż takim rajem dla ptaków jak dolina Warty. Nad starorzeczami i brzegami Odry gniazdują między innymi nurogęś i gęgawa. Można tu także, choć rzadziej niż nad Wartą, spotkać płaskonosa, krakwę i cyrankę, kropiatkę i derkacza, kulika, rycyka i krwawodzioba.
Obszar ujścia Warty to kraina bociana. W trzech wsiach leżących na północnej krawędzi pradoliny - Dąbroszynie, Krześniczce, Kamieniu Małym - gniazduje prawie 30 par. Bocian osiąga tu jedno z najwyższych zagęszczeń notowanych w zachodniej Polsce. Kilkanaście zajętych gniazd naliczyć można również w Czarnowie.
Bardzo interesujący pod względem ornitologicznym jest sąsiadujący z Kostrzyńskim Zbiornikiem Retencyjnym od wschodu kompleks łąk i szuwarów. Na podmokłych łąkach o stosunkowo stabilnym poziomie wody dość częsty jest derkacz, nieco rzadziej spotyka się kropiatkę. Do gatunków dominujących należą świerszczak i rokitniczka. Licznie występują tu sowy i ptaki drapieżne. Spośród pierwszych na szczególną uwagę zasługuje pójdźka, którą najłatwiej usłyszeć lub zobaczyć we wsiach w rejonie Głuchowa. Dość liczna jest tu również sowa uszata, a z drapieżników dziennych pustułka. W trzcinowiskach gniazduje kilka par błotniaków stawowych, a w okolicach Kłopotowa sporadycznie można jeszcze spotkać ginącego w całej Polsce błotniaka łąkowego.
Wiele rzadkich i ginących gatunków ptaków gniazduje również w obrębie kompleksu torfianek na północny-wschód od Lemierzyc. Bez trudu można tu spotkać gęgawę i perkoza rdzawoszyjego lub usłyszeć charakterystyczny głos bąka. Na przylegających od północy i zachodu podmokłych łąkach i pastwiskach gniazdują rycyki, krwawodzioby i kuliki wielkie. Zmiany w środowisku, powodowane przez człowieka, wielokrotnie przyspieszają naturalne procesy dynamiki fauny. Jednym z tego przejawów jest przyspieszenie procesu kurczenia się zasięgów i wymierania lokalnych populacji gatunków trudno przystosowujących się do tych zmian. Wiele jest gatunków, które w ostatnim ćwierćwieczu całkowicie zniknęły z obszaru Ujścia Warty - wymienimy tu tylko dwa przykłady - dropia i kraskę. Drop występował w rejonie Pamięcina i Lasek jeszcze w latach 60., później, podobnie jak na innych stanowiskach w Polsce, wyginął całkowicie. Pojedynczy okaz, prawdopodobnie pochodzący z populacji niemieckiej, padł ofiarą kłusowników w rejonie Kostrzyna jeszcze w połowie lat 80. Kraska, występująca tu stosunkowo licznie jeszcze w początkach lat 70. również wyginęła całkowicie w ciągu dosłownie kilkunastu lat. Dla wielu gatunków ptaków narażonych na wyginięcie obszar "Ujścia Warty" stanowi jedną z ważniejszych w skali kraju, a nawet Europy, ostoi.
Naturalne procesy rozprzestrzeniania się gatunków, przyspieszane przez zmiany wprowadzane w środowisku przez człowieka powodują, że wiele gatunków zwiększa swoją liczebność, szybko zasiedlając nowe obszary. Przykładem może tu być grupa gatunków związanych dotychczas z wybrzeżami, ostatnio szybko zasiedlająca śródlądzie: ohar, mewa srebrzysta czy ostrygojad. Ohar pojawił się na omawianym terenie w początkach lat 70., kiedy to obserwowano pierwszą parę lęgową. W końcu lat 80. jego liczebność wynosiła około 20 par, a główną przyczyną tak znacznego sukcesu była adaptacja do gniazdowania w skrzynkach lęgowych rozwieszanych na terenie Kostrzyńskiego Zbiornika Retencyjnego dla krzyżówek. Pierwsze lęgi mewy srebrzystej zanotowano tu w początkach lat 80., po kilku latach liczebność populacji dochodziła do 20 par. Pierwsze gniazdo ostrygojada znaleziono tu w roku 1987 - od tego czasu corocznie gniazduje na terenie Zbiornika. Do grupy stałych składników awifauny tego obszaru kandyduje ostatnio coraz więcej gatunków - szczudłak, bernikla kanadyjska, czapla biała ...

Zobaczysz to na trasie rowerowej 3 i 4 oraz na trasach pieszych 1 i 2.

Ta strona jest fragmentem przewodnika turystycznego po Parku Krajobrazowym Ujście Warty [Ujście Warty - przewodnik turystyczny; strona główna] [Ujście Warty - strona główna serwisu] [Lubuski Klub Przyrodników - strona główna]