[Inne parki>>] [Więcej o problemach w tym parku>>] [Aktualne problemy parków narodowych] [Strona główna KP]

Świebodzin, 13 lutego 2003

Opinia szczegółowa
o projekcie rozporządzenia Ministra Środowiska
w sprawie zadań ochronnych dla Drawieńskiego Parku Narodowego na 2003 r.



Projekt zadań ochronnych dla Drawieńskiego Parku Narodowego na 2003 r. jest wyrazem pozytywnej ewolucji podejścia do ochrony tego parku. Większość przewidzianych w nim zadań jest zasadnych i potrzebnych, znajdują one też dobre uzasadnienie w istniejącej wiedzy o przyrodzie parku. Fakt ten zasługuje na uznanie. W kilku przypadkach jednak proponowane do wykonania zadania budzą wątpliwości.
Zwracamy uwagę, że w toku prac nad projektem nie wykorzystano dotychczas wszystkich możliwości, by wątpliwości te usunąć. Projekt zadań ochronnych na 2003 r. nie został w żaden sposób skonsultowany z Radą Parku, podczas gdy zgodnie z § 2 ust 2 pkt 12) Zarządzenia nr 6 Ministra Środowiska z dnia 9 maja 2001 r. w sprawie powołania rady DPN opiniowanie takie należy do zakresu zadań Rady.
Poniżej zestawiamy nasze uwagi i wątpliwości do projektu, w układzie odpowiadającym jego kolejnym częściom.

Zagrożenia i sposoby ich minimalizacji (Załącznik 1)

"Obumieranie drzew uszkadzanych przez owady, grzyby i czynniki abiotyczne" nie jest w tym parku zagrożeniem, ale raczej czynnikiem sprzyjającym zachowaniu różnorodności biologicznej ekosytsemów leśnych. Niemal we wszystkich ekosystemach leśnych DPN występuje ostro zaznaczony deficyt mikrobiotopów rozkładającego się drewna Zasoby rozkładającego się drewna w lasach DPN nie przekraczają średnio poziomu ok. 0,3-0,4 m3/ha powierzchni leśnej; istotnie większe są tylko w ściśle chronionym, kilkudziesięciohektarowym uroczysku Radęcin (ok. 9,8-12,4 m3/ha), co od razu znajduje wyraz w bogactwie gatunkowym roślin, grzybów i zwierząt. W "Radęcinie" znajdują się jedyne w DPN stanowiska kilku bardzo rzadkich gatunków mchów, grzybów i owadów, bogactwo gatunkowe tych grup jest kilka razy większe, niż w sąsiednich, do niedawna gospodarczych buczynach; jest więc on spektakularnym przykładem roli rozkładającego się drewna w ekosystemach leśnych. Proponujemy by:
  • Uzupełnić listę zagrożeń o "Niedostatek rozkładającego się drewna w ekosystemach leśnych, zagrażający wyginięciem organizmów ksylobiontycznych" któremu należy przeciwdziałać przez "Pozostawianie wszystkich nie zagrażających trwałości drzewostanów drzew zamierających, martwych, złamanych i wywróconych".

    "Szkody na gruntach rolnych powodowane nadmierną ilością jeleni, saren i dzików" wymagają bliższego wyjaśnienia. Według naszej wiedzy w granicach DPN praktycznie nie ma bowiem prywatnych gruntów na których byłyby prowadzone uprawy rolne, w których mogłyby powstawać szkody.
  • Prosimy o wyjaśnienie, czy przypadkiem Park sam nie generuje tego zagrożenia, albo wypłacając odszkodowania za szkody na własnych gruntach wydzierżawionych rolnikom bez wprowadzenia odpowiednich zapisów do umów dzierżawnych, albo wypłacając na podstawie nieformalnych porozumień odszkodowania za szkody powstające poza granicami DPN, nie mając do tego podstawy prawnej, ponieważ strefa ochrony zwierząt nie jest utworzona.

    Trudno uznać za zagrożenie dla przyrody parku "zły stan odnowień naturalnych sosny", nie zagraża on bowiem ani różnorodności biologicznej parku, ani trwałości ekosystemów. Odsłanianianie wybranych odnowień i w konsekwencji różnicowanie struktury wiekowo-przestrzennej niektórych drzewostanów sosnowych nie budzi naszych zastrzeżeń, z powodzeniem jednak mieści się ono w ramach eliminacji "nieprawidłowej struktury przestrzennej i wiekowej drzewostanów".
  • Proponujemy wykreślenie pozycji "zły stan odnowień naturalnych sosny" z listy zagrożeń, przy pozostawieniu zaplanowanych zadań odsłaniania odnowień w 108i, 109b.

    "Zagrożenie wyginięciem rzadkich gatunków ptaków" oraz "zagrożenie wyginięciem nietoperzy" jest ocenione przesadnie; żadnemu z gatunków ptaków i nietoperzy nie zagraża obecnie wyginięcie na terenie DPN, a co najwyżej ich populacje są słabe wobec braku miejsc lęgowych.
  • Proponujemy zagrożenie to opisać jako "Niska liczebność niektórych cennych gatunków ptaków i nietoperzy powodowana nienaturalnym charakterem ekosystemów leśnych i niedostatkiem naturalnych dziupli", a jako metodę przeciwdziałania dopisać - obok proponowanych - "Pozostawianie wszystkich drzew dziuplastych i nie zagrażających trwałości drzewostanów drzew zamierających, martwych i złomów".

    "Niszczenie starych domów, kapliczek" - wymaga doprecyzowania, bo na terenie DPN nie ma ani jednej kapliczki.


    Zadania ochronne (Załącznik 2)
    Uwagi ogólne

    Niejasne jest dla nas ponowne ujęcie w zadaniach ochronnych na 2003 r. wielu "jednorazowych" ze swej natury przedsięwzięć ujętych poprzednio w zadaniach na 2002 r. - czy oznacza to, że nie zostały wykonane? Dotyczy to następujących zadań:
  • naprawa zastawek w celu stabilizacji odpływu ze stawów rynny Moczelskiej (276c, d, 297a)
  • wzmocnienie ścianki Larsena w celu stabilizacji odpływu z jeziora Ostrowieckiego (415a0
  • usunięcie drzew i krzewów w 260f, j
  • remont mostów w 62l, 1c
  • ustawienie 10 tablic informujących o miejscach historycznych
  • wykonanie jednego nowego miejsca postoju pojazdów
  • wykonanie 5 nowych ścieżek dydaktycznych
    W 2002 r. planowano remont bieżący 53 pomostów wędkarskich, czyli według naszych informacji wszystkich jakie są w parku. Czy zaplanowanie remontu 25 z nich w 2003 r. oznacza że trzeba je remontować co roku?
    W świetle powyższych wątpliwości nie wiemy także, czy ujęte w zadaniach na 2002 r. a nie powtórzone w projekcie zadań na 2003 r., ustabilizowanie i ograniczenie odpływu z jeziora Pustelnik (zadanie bardzo potrzebne) zostało wykonane?
    O ile przesunięcie na rok 2003 zadań z zakresu udostępnienia parku (organizacja nowych ścieżek dydaktycznych, ustawienie tablic, organizacja parkingu) oraz remontów infrastruktury (mosty, pomosty wędkarskie) nie stanowi zagrożenia dla przyrody, to nie wykonanie zadań naprawy zastawek, oraz stabilizacji odpływu z jezior, wpływałoby na chronione ekosystemy. Niejasne są dla nas powody ich nie wykonania, tym bardziej że w 2002 r. DPN deklarował, że posiada wystarczające środki finansowe na wykonanie wszytskich potrzebnych zadań z zakresu ochrony ekosystemów hydrogenicznych.


    Ochrona przyrody nieożywionej

    Odnośnie ochrony przyrody nieożywionej (w tym renaturalizacji stosunków wodnych), zaplanowane na 2003 zadania są (z wyjątkiem usuniętego zadania stabilizacji odpływu z jez. Pustelnik) takie same jak planowane w 2002 roku, wciąż aktualna jest nasza opinia sprzed roku: "Zadania w stosunku do wód powierzchniowych sa celowe i potrzebne. Zaplanowane zadania nie zawieraja jednak prac najpilniejszych, zapisanych w projekcie planu ochrony (operat ochrony ekosystemów nielesnych) jako bardzo pilne i "ratunkowe": stabilizacji odplywu z bardzo cennych przyrodniczo torfowisk - odplyw z oddz. 103h (bardzo cenne mechowisko zagrozone odwodnieniem) i z oddz. 99p ("Klocie Ostrowieckie", bardzo cenne torfowisko z klocia wiechowata i lipiennikiem Loesela zagrozone ekspansja olszy w wyniku nadmiernego odplywu). W Rynnie Moczelskiej nie zaplanowano bardzo pilnych, "ratunkowych" wg odpowiedniego operatu zastawek w oddz. 274 i 295 (ochrona degradujacych sie ekosystemów mechowiskowych), planujac znacznie mniej pilna stabilizacje odplywu stawów w oddz. 276 i 297".


    Ochrona ekosystemów lesnych

    Z uznaniem zauważamy, że obecny w zadaniach na 2002 r. zapis "Usuwanie drzew opanowanych przez owady oraz pasożytnicze grzyby, drzew wywróconych oraz połamanych (cięcia sanitarne i przygodne)" został słusznie uzupełniony o formułę "z pozostawieniem części drzew nie zagrażających zdrowotności drzewostanów". Jednak i obecnie nie jest jednak jednoznaczne, czy chodzi w nim obecnie o pozostawianie tej części wszystkich drzew, które nie zagrażają zdrowotności drzewostanów, czy o pozostawianie części spośród tych drzew, które nie zagrażają zdrowotności drzewostanów. W Drawieńskim Parku Narodowym nie było dotychczas tradycji ochrony zasobów rozkładającego się drewna w ekosystemach leśnych, a przeciwnie - uważamy, że dopuszczalność "cięć sanitarnych" była niekiedy dotychczas nadużywana, dlatego uważamy że treść zapisu nie powinna pozostawiać żadnych wątpliwości. Proponujemy, by zapis w rozporządzeniu brzmiał po prostu: "Usuwanie zagrażających trwałości drzewostanów drzew opanowanych przez patogeniczne owady i grzyby", co nie pozostawi wątpliwości, że każde drzewo, takiego zagrożenia nie stwarzające, powinno pozostać w lesie do naturalnego rozkładu.

    Czym różni się zadanie "przebudowa drzewostanów sosnowych przez podsadzenie drzew gatunków liściastych" (141,87 ha; pozycja 8) od zadania "dosadzenie drzew gatunków liściastych pod osłoną drzewostanu na całej powierzchni (przebudowa)" - 111,35 ha, pozycja 17?

    Zaplanowana "przebudowa drzewostanów sosnowych podsadzeniami" (pozycja 8) jest w niektórych przypadkach zupełnie niezrozumiała, a w większości przypadków dziwi zakwalifikowanie do przebudowy akurat tych, a nie innych drzewostanów, wobec obecności wielu innych znacznie pilniej wymagających unaturalnienia. Wydawałoby się, że do przebudowy podsadzeniami powinny być w pierwszym rzędzie kwalifikowane ekosystemy najsilniej przekształcone, w całości niezgodne z roślinnością naturalną, bez obecności żadnych elementów właściwych odpowiedniemu siedlisku, tj. przede wszystkim sztuczne drzewostany o charakterze monokulturowym, bez drugich pięter, podrostów i podszytów liściastych, stanowiące zdegenerowane fitocenozy o runie zdominowanym przez gatunki nieleśne; porębowe lub ruderalne. Takich drzewostanów jest w DPN bardzo dużo. Tymczasem do zabiegu wybrano w większości drzewostany o zupełnie innym charakterze:
  • 12c to drzewostan 115-letni drzewostan sosnowy z podrostem brzozowo-bukowym o charakterze II piętra oraz podszytem buka i jałowca na 30% rosnący na siedlisku BMśw, nie najpilniejszy do przebudowy, a "wrażliwy" faunistycznie.
  • 69p, 71g, 82h to odpowiednio: to 150-letni, 113-letni i 120-letni drzewostan sosnowy z odnawiającą się naturalnie sosną obecną w podszycie i tworzącą również warstwę podrostu. Drzewostany te rosną wprawdzie na BMśw, jednak w obecnej chwili stanowią one fitocenozy boru świeżego o charakterze zbliżonym do naturalnego.
  • 130j, 130l to 85 letnie drzewostany sosnowe na BMśw z pojedynczym bukiem w warstwie podrostu, ale z podszytem bukowo-świerkowym na 80%; nie najpilniejsze do przebudowy.
  • 150b to 104 letni drzewostan sosnowy na LMśw z podrostem bukowym; jego przebudowa nie jest pilna.
  • 150j to 104-letni drzewostan sosnowy ze zwartym (zad. 0,8!) podrostem grabowym o charakterze II piętra. Przebudowa podsadzeniami jest zupełnie niecelowa.
  • 162a to drzewostan o składzie 6So93 4So68 na Bśw, z rzadkim podszytem jałowca - po co go przebudowywać, jeżeli odpowiada siedlisku?
  • 177h to 92-letni drzewostan sosnowy ze zwartym (zad. 0,9!) podrostem bukowym oraz z podszytem Dbb i Gb. Przebudowa podsadzeniami jest zupełnie niecelowa.
  • 198d to 92-letni drzewostan sosnowy z podrostem bukowo-dębowym (zad.0,6) i podszytem Gb i Św. Przebudowa podsadzeniami jest zupełnie niecelowa.
  • 205d, 205f, 211a, 211b to 95-98-letnie, dwupiętrowe drzewostany sosnowo-bukowe na Lśw lub LMśw, z fitosocjologicznego punktu widzenia mają one charakter kwaśnej buczyny z sosną obecną w drzewostanie! Przebudowa podsadzeniami jest zupełnie niecelowa.
  • 212a to dwupiętrowy 105-letni drzewostan dębowo-bukowy (Iptr: 5Dbb, 3So, 2Bk, IIptr.: Bk55) zgodny ze swoim siedliskiem i nie wymagający żadnej przebudowy!
  • 212b to dwupiętrowy 105-letni drzewostan dębowo-bukowy (Iptr: 9Dbb 1So, IIptr: Bk 55, podr. Bk 35) zgodny ze swoim siedliskiem i nie wymagający żadnej przebudowy!
  • 234h to 108-letni drzewostan 7So108 1Brz108 2So135, rosnący na BMśw w mozaice z płatami Bśw, z udziałem buka i dębu w podszycie, nie najpilniejszy do przebudowy, położony we "wrażliwym" miejscu - na brzegu jez. Ostrowiec.
  • 260d to 108-letni drzewostan sosnowy o charakterze podobnym do poprzedniego.
  • 302h to 93-letni drzewostan sosnowy na LMśw z pojedynczym bukiem w drzewostanie, ale z bukowym podszytem na 60%. Przebudowa podsadzeniami jest zupełnie niecelowa.
  • 317f to 98letni drzewostan sosnowy, wprawdzie na Lśw, ale z pojedynczym 45-75letnim bukiem w drzewostanie głównym i z podszytem bukowo-dębowo-grabowym na 50%. Przebudowa podsadzeniami jest zupełnie niecelowa.
  • 363a to dwupiętrowy drzewostan sosnowo-bukowy na LMśw (Iptr: 8So110 2Bk110, IIptr: 9Bk65 1Bk 40) o pełnym zwarciu drugiego piętra!
  • 377j to 130-letni, dwupiętrowy drzewostan sosnowo-bukowy na Lśw (Iptr: 9So130 1Bk130, IIptr Bk80, podrost i nalot Bk)
    Tylko w wydzieleniach 150h, 150i, 147i, 148n, 153h, 162c, g, j zaplanowana przebudowa podsadzeniami jest w naszej opinii potrzebna i zasadna.
    W niektórych z wyżej wymienionych drzewostanów nie należałoby w ogóle planować w chwili obecnej działań przebudowy, mimo że formalnie nie są one całkowicie zgodne z docelowymi składami gatunkowymi. Drzewostany 12c, 69p, 71g, 234h i 260d w swojej obecnej postaci (starodrzew sosnowy) mają kluczowe znaczenie dla ochrony fauny Parku, w tym populacji tracza i gągoła - ze względu na położenie w sąsiedztwie jezior oraz obecność w nich drzew starych, potencjalnych miejsc tworzenia się dziupli i gniazdowania ptaków.
    Również w drzewostanach sosnowo-bukowych (oraz dębowo-bukowych z udziałem sosny) na LMśw i Lśw populacja starej sosny, mimo że jest antropogenicznego pochodzenia, ma kluczowe znaczenie dla ptaków, ponieważ przede wszystkim w sośnie powstają dziuple.
    Wnosimy o wykreślenie wymienionych wyżej pozycji.

    Zabieg odslaniania odnowien naturalnych sosny na powierzchni 10,51 ha nie budzi naszych zastrzezen

    Zaplanowanie czyszczen, trzebiezy wczesnych i póznych uwazamy w wiekszosci za wlasciwe. Proponujemy jednak odstapienie od zabiegu trzebiezowego w olsie (263g) i sasiadujacym z nim, a "wrazliwym faunistycznie" drzewostanie 263i. Zwracamy takze uwage, ze wiele z drzewostanów zaplanowanych do trzebiezy to bardzo silnie znieksztalcone sosniny, wymagajace pilnej przebudowy; moze wiec planowany zabieg trzebiezowy nalezaloby polaczyc z wprowadzeniem podsadzen? Prosimy o rozwazenie.

    Zaplanowane "dosadzanie drzew gatunków lisciastych pod oslona drzewostanu na calej powierzchni" (pozycja 17):
  • W wydzieleniu 83g jest bezsensowne, poniewaz to jest bezlesne torfowisko mszarne. Wnosimy o wykreslenie.
  • W oddziale 24f, j (150-letnie drzewostany debowe) opiniujemy negatywnie. O ile na wiekszej czesci terenu DPN dla siedliska BMsw/LMsw naturalne sa drzewostany debowo-bukowe (Fago-Quercetum), to pn-wsch czesc DPN, zwlaszcza rejon jezior Marta i Plociowe, ma odmienny charakter geobotaniczny, a potencjalna roslinnoscia dla tych siedlisk (za wyjatkiem stromych zboczy) sa w wiekszosci bezbukowe dabrowy typu Calamagrostio-Quercetum - patrz mapa potencjalnej roslinnosci naturalnej DPN. Wprowadzanie buka pod okap 150-letnich starodrzewi debowych spowoduje zatarcie tej lokalnej specyfiki, upodabniajac fitocenozy do Fago-Quercetum. Wnosimy o wykreslenie.
  • Wydzielenie 311b jest wymienione dwa razy
  • W pozostalych przypadkach jest zasadne i potrzebne

    Przygotowanie gleby w drzewostanach przeznaczonych do przebudowy przez wyoranie bruzd (pozycja 20):
  • W wydzieleniu 304h nie powinno miec miejsca, bo jest to bagno i to w dodatku dosc silnie uwodnione - wnosimy o wykreslenie.
  • W wydzieleniach 12c, 69p, 71g, 234h, 260d opiniujemy negatywnie, poniewaz - mimo ze drzewostany te nie z formalnego punktu widzenia nie sa do konca zgodne z potencjalem siedlisk, uwazamy ze ich przebudowa powinna zostac na razie odlozona, poniewaz w swojej aktualnej postaci (jako starodrzewy sosnowe) maja one kluczowe znaczenie dla fauny (patrz wyzej). Wnosimy o wykreslenie.
  • W pozostalych przypadkach jest zasadne i potrzebne.

    Wedlug naszej wiedzy, redukcja populacji sarny i dzika nie ma zadnego uzasadnienia w warunkach przyrodniczych tego parku, chyba ze stan tych populacji zasadniczo zmienil sie w ciagu ostatnich lat. Jednak nie wiadomo nam nic (w tym takze czlonkom Rady Parku!) o istotnych szkodach wyrzadzanych przez sarne i dzika (w przeciwienstwie do jelenia) w lasach DPN. Jakie jest wiec uzasadnienie redukcji? Wnosimy o wykreslenie tych dwóch gatunków.


    Ochrona ekosystemów nielesnych

    Z uznaniem przyjmujemy wzrost, w porównaniu z 2002 rokiem, powierzchni ekosystemów nielesnych przewidzianych do czynnej ochrony, a takze zaplanowanie czynnej ochrony w wymagajacych tego, a bardzo cennych przyrodniczo ekosystemach nielesnych, np.: 10i, 12l, 20a, 49f, 49k, 52g, 56d, 78d, 228k, 262c, 403d. Wciaz jednak nie zaplanowano pilnie potrzebnych, niekiedy wrecz "ratunkowych" dzialan w kilku miejscach.
    Istotny jest brak - przewidzianych jako pilne w operacie ochrony ekosystemów nielesnych sporzadzonym swego czasu do potrzeb planu ochrony parku - zaplanowanych zabiegów na bardzo cennych przyrodniczo mechowiskowych lakach (torfowiska soligeniczne) w Rynnie Moczelskiej: 295g, 294f, 295c.
    Wciaz brak takze - bardzo waznych ze wzgledu na ochrone róznorodnosci biologicznej - zabiegów w uroczysku "Gluskie Ostepy" (392b). Miejsce to jeszcze przed powstaniem parku zostalo zidentyfikowane jako szczególnie cenne i uznane za rezerwat przyrody. Obecnie, po kilkunastu latach nieskutecznej w przypadku ekosystemów lakowych ochrony biernej, uroczysko to utracilo juz znaczna czesc swoich walorów florystycznych, a pozostala czesc jest zagrozona wyginieciem w ciagu najblizszych kilku lat.
    Z punktu widzenia ochrony róznorodnosci przyrodniczej parku pilne jest takze podjecie zaplanowanych w operacie ochrony ekosystemów nielesnych zabiegów dotyczacych lak w okolicy dawnej wsi Springe (312k, s, x - jest to zwiazane z usunieciem niefortunnie tu wprowadzonych zalesien), jest to bowiem jedno z nielicznych w Parku miejsc wystepowania swiezych lak rajgrasowych, siedliska przyrodniczego o znaczeniu europejskim - ujetego w Dyrektywie Habitatowej i bardzo rzadkiego w Puszczy Drawskiej.
    Wnosimy o dodanie zabiegów w wymienionych wyzej miejscach.

    Niezrozumiały i niepotrzebny jest zabieg "wykaszania roślinności na nieuzytkowanych rolach". Dotyczy on gruntów porolnych dotychczas traktowanych jako "poligon" sukcesji wtórnej, na których wykształciła się typowa dla tego procesu mozaika roślinności. Proponowany zabieg nie zapobiega on żadnemu ze zidentyfikowanych zagrożeń a jego cel jest niejasny. Doprowadzi on do spadku lokalnej różnorodności florystycznej, bowiem wiadomo, że pod wpływem takiego wykaszania powstaną zbiorowiska nawiązujące do łąk, jednak o charakterze kadłubowym - prawdopodbnie ubogie gatunkowo (w przeciwieństwie do naturalnych łąk świeżych) traworośla z dominacją kupkówki pospolitej. Wnosimy o wykreślenie tego zadania.

    Ochrona ekosystemów wodnych

    Z uznaniem przyjmujemy bardzo dobrze zaplanowany program działań w stosunku do ichtiofauny, w tym podjęcie - przewidzianych w materiałach analityczno-projektowych do planów ochrony - ambitnych programów ochrony suma, certy i sielawy, a także przewidzenie do realizacji zarybień szczupakiem. Również działania z zakresu odłowów regulacyjnych są dobrze zaplanowane, zasadne i potrzebne.
    Nie jest dla nas tylko jasne dlaczego w jeziorach Arkońskim i Pustelnik planuje się odłowy kontrolne związane z pozyskaniem ryb jeżeli - i to z taką samą częstotliwością - przeprowadza się kontrolne odłowy przyżyciowe.

    Udostępnienie Parku dla turystyki

    Rzeka Drawa jest słusznie wyłączona z udostępnienia do kajakarstwa w okresie 15.03-1.07, ze względu na ochronę piskląt ptaków wodnych; jest to dobre rozwiązanie konsekwentnie stosowane w DPN od początku istnienia parku. Jednak w tym samym okresie rzeka Drawa powinna również być wyłączona z udostępnienia do wędkowania. Specyfiką wędkarstwa muchowego na Drawie jest, że wiąże się ono z poruszaniem się wędkarzy w nurcie rzeki, jak i wzdłuż niej, ich oddziaływanie na populacje ptaków jest więc nie mniej silne, niż wędkarzy. Zasada konsekwentnego wyłączenia Drawy z udostępnienia do wędkowania i kajakarstwa ostała zaproponowana w operacie ochrony fauny oraz w operacie udostępnienia parku do turystyki, sporządzonych na potrzeby planu ochrony DPN. Zwracamy uwagę że jest to też okres tarła lipienia, bardzo zagrożonego składnika ichtiofauny Drawy. Wnioskujemy o odpowiednią zmianę zapisu.