Agraryzm i refleksyjność
Agrarny wzorzec życia jest właściwy osiadłym społecznościom rolniczym, żyjącym z uprawy ziemi. Ważną rolę odgrywa tu tradycja, która brana jest wprost z sił natury: z wielkiego kręgu życia i przemijania. Bóstwa agrarne to personifikacje sił przyrody; znane z historii społeczności agrarne nie wytworzyły pojęcia Boga-Stwórcy, który byłby rodzajem dowódcy świata; Absolut jest tu bliższy pojęciom bezosobowym, takim jak "brahman", czy "sangha". Przyroda pojmowana jest jako wieczna, zaś zarządzające nią siły niematerialne przechodzą w nieskończoność cykl przemian podobny do obserwowanego w naturze materialnej.
Można zaryzykować stwierdzenie, że duchowość agrarna - bliska, niewymagająca, dostępna bez ograniczeń każdemu członkowi żyjącej w rytmie przyrody społeczności - jest wymarzonym wręcz podarunkiem dla światopoglądu ekologicznego. Agrarność z jej refleksyjnością, z eksponowaniem bezpośredniego doznania Natury, z brakiem agresywności, a za to przekonaniem, że Matka-Ziemia jest ojczyzną wszystkich ludzi, z organicznie wbudowaną w światopogląd i praktykę życiową lokalnością, z rewerencją i światem jako świątynią u podłoża refleksji globalnej, to bez wątpienia najpiękniejszy podarunek, jaki możemy dać dzisiejszemu napiętemu do granic możliwości światu. Nie oznacza to oczywiście, jak chcieliby tego otumanieni wojującym religianctwem, katolickim i niekatolickim, narodowcy, odrzucenia dorobku myśli i cywilizacji zachodniej; oznacza jednak nieco krytyczne podejście do agresywnie propagowanego przez Zachód skrajnie utylitarystycznego i wyjaławiającego stylu życia. Chodzi o to, by nie rezygnując z dobrodziejstw demokracji i technologii, nie stać się ich kapłanami i więźniami jednocześnie.
Jeśli tylko odkryjemy w sobie tę nutę; jeśli uwolnimy się od zniewolenia religijnego, obcego naszej naturze; jeśli zrozumiemy przesłanie, jakie zniszczona, lecz wciąż żyjąca Ziemia nam przekazuje - okazać się może, iż nie jest to mały wkład w kulturę świata jako całości. Że jest to coś, co lecząc narosłe kompleksy i resentymenty, przywraca nam godność i dostojeństwo utracone przed stuleciami.
Włodzimierz H. Zylbertal