Piękno, romantyzm, prostota. Wszystko, czego nam brak

W książce Leonarda Korena znalazłem poniższą tabelkę. Przeczytałem ją z zainteresowaniem, bo kiedyś zaczynałem swoją pracę naukową zajmując się studiowaniem tzw. wabi-sabi i porównywaniem wschodniej prostoty z nurtem romantyzmu w Europie, również bardzo mi bliskim. Dzisiaj doszło jeszcze doświadczenie dzikiej przyrody.

Porównanie projektowania w różnych stylach modernistycznych z projektowaniem w duchu wabi-sabi (japońskiej szkoły estetyki i życia)
Wszystkie style modernistyczne	Wabi-sabi (termin japońskiego mistrza Sen no Rikyu na określenie stylu eleganckiej prostoty w harmonii z przyrodą)
logika, racjonalność absolut poszukiwanie uniwersalnych rozwiązań, typowych projektów masowa produkcja, modularność wiara w postęp myślenie o przyszłości wiara w kontrolowanie przyrody romantyzm/uczucia wobec technologii i produktów ludzie dostosowują się do maszyn lub wytworów geometryczna organizacja form (ostrość, precyzja, wyrazistość) metaforą jest pudełko (określone liniami, precyzyjne, zamykające w sobie) sztuczne materiały pozorna zgrabność potrzeba stałego dbania i utrzymywania brak tolerancji wobec wieloznaczności i przeciwieństw nieśmiertelność	intuicja relatywność poszukiwanie osobistych, "wrażliwych" rozwiązań niepowtarzalność, różnorodność nie istnieje postęp skupienie się na teraźniejszości wiara, że przyrody nie można nigdy kontrolować romantyzm/uczucia w stosunku do przyrody ludzie dostosowują się do przyrody organiczna organizacja form (miękkość, niewyraźne kształty, krawędzie, granice) metaforą jest czarka (dowolny kształt nieregularny, otwarta u góry) materiały naturalne pozorna surowość dostosowywanie się do starzenia oraz wycierania w harmonii z wieloznacznością i przeciwieństwami wszystko ma swoją porę

Piękno, w tradycji wabi-sabi zawiera się w niedoskonałości, nietrwałości i niekompletności, gdyż piękno ma dziką naturę - jest jak cała przyroda aspektem przemijania, czasu, procesu. Jego bogactwo składa się z prostoty. Piękno jest tak wielowymiarowe jak bioróżnorodność, jest antidotum na modernistyczne bogactwo, pozbawienie kontekstu, przywiązanie do trwałości. Piękno jest bogactwem ducha, które jest niemożliwe w towarzystwie bogactwa sztucznych form. Piękno jest możliwe tylko wówczas, kiedy koegzystuje w harmonii z otoczeniem naturalnym. Prostota jest istotą każdej rzeczy w przyrodzie, nawet najbardziej złożonej. Nie ma tam niczego zbędnego. Piękno wskazuje przede wszystkim na to, co niewidzialne. Piękno nie może niczego zniszczyć, zawsze odnosi się do całości. Piękno jest gorące - wiąże się z uczuciem. Piękno jest zaprzeczeniem niezależności - bo piękne jest zależne, jest symbiozą.

W Japonii estetyka Piękna rozkwitła najwspanialej w XVI wieku. Europejski nurt zwany romantyzmem podążył podobną drogą - romantyczny znaczyło: niepowtarzalny, czerpiący z natury i z duchowości. Ożyła alegoria, symbolika, ezoteryka. Znaczenie poza formą było nie mniej ważne niż w Japonii. Ale "rozwój" i "postęp" zagubiły piękno ukryte w prostocie. Nawet ogrody romantyczne stawały się bardziej sentymentalne i eklektyczne niż piękne. Przegrywały z dziką przyrodą, bo były ich kiczowatą namiastką. Chciały opowiadać nagromadzonymi formami, a chińskie przysłowie mówi: powiedz mi, a zapomnę, pokaż mi, a może zapamiętam, zaproś mnie, a zrozumiem. Piękno jest zrozumieniem, bo piękno jest doświadczeniem, a nie gadulstwem, nie przyglądaniem się. Shakersi, którzy stworzyli może najwięcej pięknych form w zachodniej tradycji śpiewali w swoim hymnie: Żyć prosto jest darem niebios; bo darem niebios jest być wolnym. Piękno to wolność. Dlatego dzika przyroda jest piękna. Dzisiaj przeciętny człowiek - według informacji Adbusters - rozróżnia zaledwie 10 gatunków roślin, rozpoznaje natomiast ponad 1000 znaków firmowych. A jednak tęsknimy za przyrodą, tęsknimy za prostotą, bywamy romantyczni i pragniemy się odnaleźć. Popełniamy błąd poszukując siebie w coraz bogatszym otoczeniu, w którym piękno zastępujemy taką ilością przedmiotów, że coraz bardziej się gubimy. A pozorne piękno ludzkich technologii nie mówi nic więcej ponad domaganiem się, by je użyć, pielęgnować (bo się zaraz zepsuje). Satish Kumar napisał niedawno, że 98% żywych istot na Ziemi to gatunki inne niż człowiek. To słonie, tygrysy, ptaki, motyle, mrówki, owady... Nie pomagają ich życiu żadne Monsanto ani McDonaldsy, a jednak mają się dobrze, są piękne i proste. Nagromadzić śmietnik i skomplikować każdą rzecz potrafi zwykły głupiec. Prostota wymaga geniusza. Odpowiedź na wszystkie nasze problemy leży w Pięknie, które jest prostotą.

Janusz Korbel