Wersja PDF(do druku)
|
Wersja PDF (do druku) |
|
|
Wrocław i jego okolice znajdują się na styku bloku przedsudeckiego i monokliny przedsudeckiej. Startygrafia skał wytstępujących na tym terenie obejmuje utwory od proterozoiku po czwartorzęd. Warunki geologiczno-inżynierskie na obszarze miasta są silnie zróżnicowane w zależności od położenia bądź w dolinie Odry bądź na wysoczyźnie morenowej. Na terenie Wrocławia brak znaczących złóż kopalin. Wody podziemne w tym rejonie występują w utworach czwartorzędu, trzeciorzędu, triasu i permu. Istotne znaczenie w zaopatrzeniu miasta w wodę mają tylko poziomy trzeciorzędowe i czwartorzędowe stanowiących GZWP. Obecny system wodociągowy Wrocławia może być uzupełniany przez wody z ujęć wód podziemnych położonych wokół miasta. Jakość wód podziemnych i powierzchniowych jest zagrożona w wyniku antropopresji.
Rejon Wrocławia położony jest na granicy dwóch dużych jednostek geologicznych (Różycki M, 1968, Winnicka G., 1988). Starszą z nich stanowi blok przedsudecki, rozciągający się na północny wschód od Sudetów pomiędzy uskokiem brzeżnym i uskokami środkowej Odry (rys. 1). Blok przedsudecki tworzy proterozoiczno-paleozoiczna seria skał krystalicznych odsłaniająca się na powierzchni jako masywy Ślęży, Strzegomia-Jawora i Strzelina. Strefa uskokowa środkowej Odry oddziela blok przedsudecki od drugiej jednostki geologicznej jaką tworzy permsko-mezozoiczna seria skał osadowych monokliny przedsudeckiej. Obie te jednostki przykrywa kompleks kenozoicznych osadów trzeciorzędowych i czwartorzędowych (rys. 2). Przedtrzeciorzędowa seria skał osadowych na omawianym obszarze nie wychodzi nigdzie na powierzchnię i znana jest przede wszystkim z wierceń, podobnie jak część krystaliniku leżąca poza wspomnianymi masywami.
W obrębie bloku przedsudeckiego krystaliczne podłoże okolic Wrocławia tworzą proterozoiczne łupki metamorficzne (wapienno-krzemianowe, łyszczykowe), gnejsy i granitoidy, bardziej na południe także amfibolity i serpentynity. (Oberc J., 1972, Winnicka G., 1988, Kłapciński J., 1993). W przeważającej większości skały te powstały w wyniku metamorficznego przobrażenia skał osadowych skał paleozoicznych i starszych. Skały proterozoiczne spoczywają bezpośrenio pod osadami karbońskimi bądź też permski piaskowcami monokliny przedsudeckiej. Osady karbonu reprezentowane są przez szarobrunatne piaskowce i zlepieńce z wkładkami łupków ilastych. W proterozoiczne skały metamorficzne intrudowały skały magmowe zarówno głębinowe jak i wylewne, z których część odsłania się na powierzchni. Są to waryscyjskie granitoidy Strzegomia i Strzelina, gabra Ślęży oraz trzeciorzędowe bazalty Strzegomia. Według niektórych poglądów masyw serpentynitowo-gabrowy Ślęży stanowi ofiolit będący fragmentem skorupy oceanicznej (Pin C., Majerowicz A., Wojciechowska I., 1988).
Monoklinę przedsudecką tworzą osady permskie, triasowe i kredowe (Kłapciński J., 1971, 1993). Perm wykształcony jest w postaci piaskowców i zlepieńców czerwonego piaskowca oraz cechsztyńskich iłowców, anhydrytów, dolomitów, wapieni i piaskowców. Stwierdzona w otworach wiertniczych miąższość czerwonego spągowca przekracza 200 m, a cechsztynu 100 m. Osady triasu na tym obszarze reprezentują ogniwa stratygraficzne pstrego piaskowca, wapienia muszlowego i kajpru. W spągowej części osady pstrego piaskowca budują piaskowce z wkładkami iłowców, natomiast w części stropowej reprezentowane są przez margliste iłowce licznie przewarstwiane anhydrytami, wapieniami i dolomitami. Miąższość osadów pstrego piaskowca waha się od 100 do ponad 400 m. Powyżej zalegają skały wapienia muszlowego o miąższości od 150 do 200 m. W utworach tych dominują różne odmiany wapieni oraz podrzędnie występujące dolomity i margle o różnym stopniu porowatości i kawernowatości. Najwyższą część triasu stanowi kajper zbudowany z 200 m serii łupków i iłołupków z wkładkami piaskowców i dolomitów. Na osadach triasu kończy się w większej części rejonu Wrocławia seria osadowa monokliny przedsudeckiej. Jedynie na południowy wschód od miasta, od Oławy począwszy, na triasie zalegają jeszcze osady górnej kredy wykształcone jako piaskowce, miejscami zlepieńcowate, przechodzące ku górze w margle.
Z wyjątkiem wzniesień zbudowanych ze skał krystalicznych podłoże kenozoiku przykrywa ciągła pokrywa utworów trzeciorzędowych o miąższości 100-150 m (rys. 2). Składają się one prawie wyłącznie z luźnych skał osadowych wykształconych jako mioceńskie iły, piaski i mułki, w stropowej części z cienkimi soczewkami węgli. W części omawianego obszaru trzeciorzędową sedymentację kończą plioceńskie gliny, piaski i żwiry serii Gozdnicy. Trzeciorzęd często odkrywa się na powierzchni terenu. W obrębie Wrocławia odsłania się w zachodniej części miasta w rejonie Pilczyc, Stabłowic i Żernik na terenie wyrobisk po byłych cegielniach.
Na przełomie trzeciorzędu i czwartorzędu, w Sudetach i na obszarze przedsudeckim, rozwinęła się sieć rzeczna, która wytworzyła system kopalnych dolin w rozmywanych na skutek erozji rzecznej osadach trzeciorzędu (Dyjor S., 1987 Kryza J., Poprawski L., 1987). We wczesnym plejstocenie doliny kopalne, stwierdzone także w rejonie Wrocławia, były zasypywane piaskami i żwirami akumulacji rzecznej. Utwory czwartorzędowe w rejonie Wrocławia związane są głównie z osadami wysoczyzn morenowych wykształconych jako kompleks glin zwałowych rozdzielanych nieciągłymi przewarstwieniami piasków i żwirów wodnolodowcowych, powstałych na skutek plejstoceńskich zlodowaceń (Winnicka G., 1988). Lokalnie w profilu spotykane są również mułki, piaski i iły zastoiskowe, a także utwory eoliczne o charakterze wydmowym. U schyłku epoki lodowcowej powstaje pradolina Odry, będąca szerokim obniżeniem wypełnionym osadami fluwioglacjalnymi. W trakcie ostatniego zlodowacenia ostatecznie formuje się współczesna dolina Odry wraz z tarasami nadzalewowymi. W holocenie wody Odry tworzą tarasy zalewowe wykształcone w postaci piasków i żwirów oraz namułów. Na skutek naturalnych procesów rzecznych a także prac regulacyjnych prowadzonych przez człowieka w dolinie Odry postało szereg starorzeczy.
| POPRZEDNIA STRONA GŁÓWNA PDF POCZĄTEK STRONY NASTĘPNA |
