|
|
Zielona Brama |
Strategia długoterminowa będzie stanowić podstawę planowania działań w zakresie ochrony środowiska w latach 2001-2015. Długoterminowy cel dla województwa dolnośląskiego, uwzględniający kierunki rozwojowe w regionie brzmi:
Harmonijny, zrównoważony rozwój województwa, w którym wymagania ochrony środowiska mają nie tylko istotny wpływ na przyszły charakter regionu, ale również wspierają jego rozwój gospodarczy.
Strategia do roku 2015 została sformułowana w oparciu o ocenę aktualnego stanu środowiska, tendencje i najważniejsze kierunki rozwojowe mające istotne znaczenie dla przyszłości województwa.
Strategia ma prowadzić do realizacji powyższego długoterminowego celu.
Została opracowana w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska przyrodniczego. Dla każdego elementu środowiska zdefiniowano cel generalny, a następnie określono strategię jego osiągnięcia.
Bardzo istotnym elementem w nadchodzących latach będzie sukcesywne wprowadzanie rozwiązań prawnych, transponujących wymagania prawa ochrony środowiska obowiązującego w Unii Europejskiej do prawa polskiego. Transpozycja realizowana będzie głównie na poziomie ogólnopaństwowym, ale nie pozostanie bez wpływu na działania planowane w skali województwa, powiatu i gminy. W tym celu konieczna jest realizacja przyjętego w 1998 r. Narodowego programu przygotowania do członkostwa w Unii Europejskiej (NPPC). W bardziej odległej perspektywie należy podjąć działania zmierzające do dostosowania polityki i strategii z zakresu ochrony środowiska do Szóstego programu działań na rzecz środowiska, który obecnie znajduje się w fazie opracowania.
Program ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju województwa dolnośląskiego jest spójny z ogólnokrajowymi dokumentami strategicznymi, takimi jak Strategia zrównoważonego rozwoju kraju do 2025 roku, II Polityka Ekologiczna Państwa, Narodowa strategia ochrony środowiska (projekt), czy wojewódzkimi, np. Strategia rozwoju województwa dolnośląskiego. Krok w III Tysiąclecie.
Stan powietrza na obszarach, które po reformie administracyjnej państwa zostały objęte granicami województwa dolnośląskiego, poprawił się znacząco na przestrzeni ostatnich kilku lat. Do roku 1995 ponad 90% zanieczyszczeń powietrza pochodziło z zakładów przemysłowych. Spadek emisji z przemysłu w ostatnich latach miał związek z ograniczeniem produkcji, likwidacją szczególnie uciążliwych zakładów, wprowadzaniem nowych technologii i urządzeń minimalizujących emisję zanieczyszczeń do powietrza. Oczekuje się, że w przyszłości utrzymywać się będzie, widoczna już dzisiaj, tendencja spadku zagrożenia powodowanego przez duże zakłady przemysłowe, zaś wzrastać będzie udział emisji rozproszonej.
Poprawa jakości powietrza atmosferycznego
Według polskich przepisów ochrona powietrza opiera się na zapobieganiu powstawaniu zanieczyszczeń, ograniczaniu lub eliminowaniu wprowadzanych do powietrza substancji zanieczyszczających w celu zmniejszenia stężeń do dopuszczalnego poziomu lub utrzymania ich na poziomie dopuszczalnych wielkości. Polska regulacja odnosząca się do powietrza jest prawie w całości zawarta w Ustawie o ochronie i kształtowaniu środowiska.
W II Polityce Ekologicznej Państwa w horyzoncie do roku 2010 za jeden z celów przyjęto ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%, lotnych związków organicznych (poza metanem) o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do stanu z 1990 r. W latach 2008-2012 emisja gazów cieplarnianych powinna nie przekraczać 94% wielkości emisji z roku 1990 i spełnić wymagania Protokołu z Kioto.
Redukcja emisji w województwie dolnośląskim powinna osiągnąć taki sam poziom, jak powyżej wymienione cele założone dla Polski.
Kompleksową regulację w dziedzinie ochrony powietrza stanowi w Unii Europejskiej tzw. Dyrektywa ramowa w sprawie oceny i zarządzania jakością powietrza 96/62/EEC. Bardzo istotna jest również Dyrektywa Rady UE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszczeń (IPPC) z dnia 24 września 1996 r., która obliguje do podejmowania działań kompleksowych, obejmujących jednocześnie wszystkie rodzaje zanieczyszczeń i oddziaływań.
Na tej podstawie w Polsce powinien powstać nowy system wydawania indywidualnych pozwoleń emisyjnych przy wykorzystaniu instytucji zintegrowanego pozwolenia ekologicznego.
Duże zakłady przemysłowe objęte są dosyć dobrze funkcjonującym systemem monitoringu, a prowadzona w ostatnich latach polityka przyczyniła się do znaczącego spadku ich uciążliwości. Jednocześnie coraz większy udział w emisji zanieczyszczeń do powietrza mają małe i średnie zakłady. Dlatego też konieczne jest jak najszybsze opracowanie skutecznego programu ich monitoringu i nadzoru. Należy pamiętać o ty, że bardzo często najskuteczniejszym działaniem jest zawieszenie kary za wprowadzanie zanieczyszczeń do środowiska i przeznaczenie tych środków finansowych na inwestycje proekologiczne
W przyszłości w dalszym ciągu powinny być realizowane programy zmierzające do ograniczania emisji zanieczyszczeń do powietrza z zakładów przemysłowych. W tym celu województwo będzie promować wprowadzanie "czystych technologii", modernizację procesów technologicznych, zmniejszenie materiałochłonności produkcji i instalowanie urządzeń oczyszczających z zachowaniem zasady stosowania najlepszych dostępnych środków praktycznych (BAT). Tam, gdzie stosowanie tej metody jest nieuzasadnione lub nierealne, będą stosowane najlepsze środki praktyczne.
Zgodnie z II Polityką Ekologiczną Państwa do roku 2010 należy ograniczyć materiałochłonność i energochłonność produkcji o 50% w stosunku do 1990 r., co przyniesie, obok efektów ekologicznych, znaczące korzyści ekonomiczne.
Zakłady przemysłowe będą wspomagane przez władze wojewódzkie, WIOŚ i powiaty w procesach restrukturyzacji technicznej ukierunkowanej na wprowadzanie energooszczędnych technologii.
W zakładach przemysłowych i usługowych województwa dolnośląskiego wprowadzane będą systemy zarządzania środowiskiem, dające korzyści nie tylko w zakresie ochrony środowiska, ale również ekonomiczne. Realizacja tych systemów pozwala na ograniczenie kosztów produkcji, m.in. poprzez oszczędniejsze korzystanie z surowców, zmniejszenie zużycia energii i wody, minimalizację ilości odpadów, podniesienie efektywności produkcji.
Z powodu zalet, jakimi charakteryzują się systemy zarządzania środowiskiem, wiele zakładów Europy Zachodniej ma wdrożone własne systemy oparte na uznawanych międzynarodowych standardach, takich jak EMAS (Eco-management and audit scheme of the European Union), Brytyjskie Standardy 7750 lub najnowsze ISO 14001. Wiele zakładów łączy te systemy z systemami zapewnienia jakości i/lub systemami bezpieczeństwa pracy. Każdy zakład może wybrać najodpowiedniejszy dla siebie system i uzyskać certyfikat. Zarząd Województwa będzie wspierał zakłady wprowadzające systemy zarządzania środowiskiem przy ubieganiu się o pomoc finansową. Działania te będą traktowane jako priorytety wojewódzkie w zakresie ochrony środowiska.
Zanieczyszczenia specyficzne stanowią zagrożenie w skali lokalnej, jednakże nie należy o nich zapominać przy formułowaniu strategii długoterminowej. Głównym źródłem zanieczyszczeń specyficznych są zakłady przemysłowe, szczególnie zakłady przemysłu chemicznego. Podejmowane działania będą przede wszystkim zmierzać do wprowadzania nowych technologii i minimalizowania negatywnego oddziaływania na środowisko. Ponadto konieczne jest prowadzenie monitoringu obszarów szczególnie zagrożonych tego typu zanieczyszczeniami.
Do zanieczyszczeń specyficznych zaliczyć można również tzw. czarny smog, czyli pył powstający przy ścieraniu opon samochodowych. Zły stan nawierzchni dróg w województwie i duże natężenie ruchu powoduje lokalną uciążliwość pod postacią pyłu opadającego na pas przydrożny. W tym zakresie konieczne będzie podejmowanie wszelkich działań związanych z modernizacją szlaków komunikacyjnych.
Na terenach, gdzie względy ekonomiczne nie pozwolą na rozwój sieci gazowej w znaczącym stopniu, wykorzystywane będą lokalne zasoby energii odnawialnej i wprowadzane takie źródła energii, jak gaz płynny lub olej opałowy. W miastach lub większych osiedlach podmiejskich małe kotłownie i paleniska domowe będą stopniowo likwidowane, a dotychczasowi ich użytkownicy - podłączani do sieci ciepłowniczej. Tam, gdzie będzie to możliwe, podjęte zostaną działania zmierzające do jak najszybszej gazyfikacji obszarów o najwyższym poziomie niskiej emisji. Szczególną uwagę należy poświęcić miejscowościom uzdrowiskowym, gdzie zanieczyszczenia pochodzące z lokalnych kotłowni, m.in. ośrodków sanatoryjnych i wypoczynkowych, stanowią duże zagrożenie dla walorów tych miejscowości.
Oprócz emisji zanieczyszczeń typowych przy spalaniu tradycyjnych paliw (m.in. odpowiedzialnych za zmiany klimatyczne i substancji zakwaszających) dodatkowym problem jest fakt spalania w paleniskach domowych materiałów powodujących emisje specyficznych substancji do powietrza (opakowania plastikowe, kartony z powłoką aluminiową, butelki pet itp.).
Rolą władz wojewódzkich będzie wspieranie likwidacji kotłowni wyposażonych w stare, wyeksploatowane kotły opalane węglem poprzez podłączanie obiektów do sieci cieplnej bądź kotłowni gazowych/olejowych. Promowane będą działania prowadzące do poprawy izolacji cieplnej budynków oraz do wprowadzenia ekonomicznych regulacji zużycia energii cieplnej (liczniki). Prowadzona będzie w tym zakresie również edukacja, mająca na celu utrwalenie zachowań proekologicznych (np. oszczędność energii cieplnej i elektrycznej, używanie węgla dobrej jakości).
Termomodernizacja prowadzona zarówno w skali indywidualnego odbiorcy, jak i zakładów pozwala na zredukowanie zużycia energii nawet o 60%, co automatycznie oznacza ograniczenie emisji zanieczyszczeń. Bardzo duże znaczenie ma realizowanie odpowiedniej polityki informacyjnej, przede wszystkim na poziomie gmin, która wskaże możliwe do osiągnięcia korzyści ekonomiczne.
Jednym ze sposobów ograniczania niskiej emisji jest wzrost wykorzystania alternatywnych źródeł energii i sukcesywne zastępowanie paliw tradycyjnych paliwami gazowymi i olejowymi. Lokalnie alternatywą dla spalania paliw tradycyjnych jest wykorzystanie takich źródeł energii, jak biomasa, energia geotermalna, energia wód płynących, energia wiatru i energia słoneczna. Mała energetyka wodna (MEW) historycznie miała duże znaczenie lokalne w województwie dolnośląskim. Funkcjonujące obiekty powinny być utrzymane, modernizowane i właściwie użytkowane. Nowe obiekty mogą być budowane na istniejących stopniach wodnych.
Obowiązek uwzględnienia wzrostu wykorzystania odnawialnych źródeł energii w polityce społeczno-gospodarczej i politykach sektorowych wynika nie tylko z polityki Unii Europejskiej, ale również z rezolucji Sejmu RP z dnia 8 lipca 1999 r.
W II Polityce Ekologicznej Państwa za cel do roku 2010 uznano co najmniej podwojenie w stosunku do roku 2000 wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych (co jest zgodne z celami Unii Europejskiej). Wykorzystanie alternatywnych źródeł wymaga jednak bardzo szczegółowej analizy stanu istniejącego i możliwych do osiągnięcia korzyści. Dlatego też, szczególnie w początkowej fazie, województwo będzie wspierało, również finansowo, działania podejmowane w kierunku stosowania alternatywnych, odnawialnych źródeł energii. Powinny być stworzone mechanizmy i rozwiązania (organizacyjne, instytucjonalne, prawne i finansowe), które pozwolą zwiększyć zainteresowanie wykorzystaniem energii ze źródeł odnawialnych. Rozwijać się będzie rynek odnawialnych źródeł energii.
Emisja ze źródeł mobilnych stanowi coraz większe zagrożenie, szczególnie na obszarze miast i na terenach znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwie ważniejszych szlaków komunikacyjnych. Zmniejszenie emisji możliwe jest przez strefowanie ruchu w aglomeracjach miejskich, wyprowadzenie części ruchu samochodowego z ich centralnych części. W tym celu powinny być m.in. budowane obwodnice, które pozwolą na rozdzielenie ruchu lokalnego i tranzytowego. Przy bardzo szybkim wzroście natężenia ruchu ważne jest przyspieszenie i kompleksowa realizacja optymalnie lokalizowanych ciągów komunikacyjnych, w tym dalsza rozbudowa infrastruktury dla ruchu rowerowego.
Władze będą promować transport zbiorowy, w tym także pasażerskie połączenia kolejowe. Kontynuowane będą działania zmierzające do stworzenia lokalnych systemów komunikacji szynowej. Połączenia będą usprawniane poprzez synchronizację i optymalizację wszystkich środków transportu, co pozwoli na szybkie przemieszczanie się. W ślad za tym oczekuje się modernizacji taboru. Wprowadzane będą także alternatywne paliwa, pozwalające na ograniczenia zanieczyszczeń emitowanych do powietrza przez autobusy i samochody (np. gaz ziemny).
Ponadto przeprowadzone muszą zostać działania, które pozwolą na poprawienie płynności ruchu.
Miejscowości uzdrowiskowe, z racji na spełniane funkcje, powinny być objęte szczególnymi działaniami. Na terenie województwa dolnośląskiego w ostatnich latach w większości miejscowości uzdrowiskowych rejestrowany jest spadek poziomu zanieczyszczenia powietrza. Aby ta pozytywna tendencja była możliwa do utrzymania w przyszłości, należy przede wszystkim ograniczyć natężenie komunikacji samochodowej.
Ze względu na zróżnicowany poziom uciążliwości różnych środków transportu należy wprowadzać hierarchię, w której promowane byłyby w pierwszej kolejności metody najbardziej przyjazne dla środowiska. Komunikacja indywidualna (samochodowa) znajduje się na końcu listy, jako stwarzająca największe zagrożenie dla środowiska, podczas gdy transport kolejowy i ew. wodny oraz inne formy transportu zbiorowego znajdują się na jej początku.
Władze wojewódzkie będą wspomagać działania edukacyjne mające na celu podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa, m.in. poprzez organizację kampanii typu "dzień bez samochodu", propagowanie wspólnych dojazdów samochodami prywatnymi do pracy. Oczekuje się tutaj także inicjatyw ze strony zakładów pracy, które mogłyby przyczynić się do powstania dodatkowych oszczędności.
Tabor samochodowy będzie modernizowany. Samochody nie posiadające katalizatora będą wyłączane z ruchu.
Pojazdy w złym stanie technicznym powinny być zatrzymywane i nie dopuszczane do ruchu. Emisję ze źródeł ruchomych reguluje w Unii Europejskiej szereg dyrektyw, ustanawiających wymogi techniczne i dopuszczalne wartości dla zanieczyszczeń, które stopniowo będą wprowadzane w Polsce.
Bardzo duże znaczenie będzie miało podniesienie standardu dróg i poprawa ich stanu technicznego. W obliczu bardzo szybkiego rozwoju motoryzacji konieczne jest rozbudowywanie i modernizacja infrastruktury drogowej. W pierwszej kolejności budowane będą obwodnice, które pozwolą na wyprowadzenie ruchu tranzytowego z obszarów zamieszkanych. W miejscach, gdzie ciągi komunikacyjne przebiegać będą przez tereny zamieszkane, tworzone będą trwałe bariery chroniące mieszkańców przed emisją spalin (nasadzenia wieloletnie).
Zanieczyszczenia napływowe w województwie dolnośląskim, związane z napływem mas powietrza z kierunku zachodniego, pochodzą od źródeł emisji z czeskich i niemieckich okręgów przemysłowych.
Działania realizowane w ostatnich latach w obu tych państwach doprowadziły do znacznej redukcji poziomu zanieczyszczeń.
Badania prowadzone przez WIOŚ wskazują na konieczność efektywnego kontynuowania międzynarodowych programów i działań, zmierzających do ograniczenia uciążliwości związanych z zanieczyszczeniami napływowymi.
Władze województwa będą prowadziły bliską współpracę międzynarodową w celu poprawy działań na rzecz ochrony środowiska.
Coraz większy procent ludności na coraz większym obszarze jest dotknięty hałasem.
Do zanieczyszczenia środowiska przyczynia się hałas kolejowy, lotniczy, przemysłowy i drogowy, przy czym ten ostatni wydaje się stanowić największe zagrożenie w nadchodzących latach. Coraz częściej problem ten dotyczy nie tylko mieszkańców terenów znajdujących się w pobliżu większych tras komunikacyjnych, ale także otoczenia dróg dojazdowych i okolic.
Zgodnie z zapisami II Polityki Ekologicznej Państwa należy zbadać klimat akustyczny we wszystkich miastach. W pierwszej kolejności mapy akustyczne powinny zostać wykonane dla miast powyżej 250 tys. mieszkańców (do roku 2010), zaś do roku - 2025 dla miast powyżej 100 tys. mieszkańców. Na podstawie map zostaną opracowane programy ograniczenia hałasu na obszarach intensywnej zabudowy, gdzie poziom hałasu przekracza wartości dopuszczalne. Do roku 2025 hałas na terenie miast powinien zostać ograniczony do poziomu 55 dB w porze nocnej.
Za cel w horyzoncie czasowym do roku 2010 uznano także ograniczenie hałasu na obszarach miejskich wokół lotnisk, terenów przemysłowych oraz głównych dróg i szlaków kolejowych do poziomu nie przekraczającego w porze nocnej 55 dB (poziom równoważny). W Strategii rozwoju województwa dolnośląskiego również została podkreślona konieczność wyciszenia akustycznego przestrzeni publicznej.
Rozwiązania prawne obowiązujące w Polsce w zakresie ochrony przed hałasem są zbliżone do funkcjonującego w Unii Europejskiej modelu, który koncentruje się na regulowaniu dopuszczalnego poziomu hałasu emitowanego przez indywidualne źródła.
W wielu punktach województwa dolnośląskiego, w szczególności na szlakach tranzytowych, ruch nie zamiera przez 24 godziny na dobę. Rośnie również intensywność ruchu samochodowego w samych miastach. Należy zatem wprowadzić zabezpieczenia akustyczne w postaci ekranów dla osiedli znajdujących się w pobliżu najbardziej uciążliwych szlaków i wyprowadzać ruch samochodowy (szczególnie pojazdy ciężkie) poza centralne części terenów zamieszkanych. Obwodnice muszą być wyposażone we wszelkie środki gwarantujące zachowanie prawidłowego klimatu akustycznego na terenach przyległych (ekrany akustyczne, wykopy, tunele i zachowanie odpowiednich odległości od obiektów chronionych). Konieczne wydaje się również systematyczne podnoszenie jakości dróg i kontrola pojazdów pod kątem emisji hałasu.
Za alternatywę dla transportu samochodowego uważa się w województwie dolnośląskim transport kolejowy i wodny. Aby przywrócić im znaczącą funkcję, konieczne byłoby jednak przeprowadzenie wielu inwestycji, m.in. stworzenie punktów przeładunkowo-transportowych. Istotne znaczenie w tym zakresie będzie miała realizacja część zadań zawartych w Programie dla Odry 2006.
Pomimo iż obecnie nie stwierdza się w województwie dolnośląskim poważnych uciążliwości, które byłyby wynikiem działalności lotniska lub kolei, należy założyć, że w przyszłości mogą one rosnąć. W wybranych miejscach w otoczeniu linii kolejowych powinny być prowadzone pomiary, które pozwoliłyby na kontrolę uciążliwości.
W związku z planowanym rozwojem lotniska we Wrocławiu konieczne jest wprowadzenie monitoringu i kontrola poziomu hałasu na terenach przyległych. W planach przestrzennych należy zarezerwować część terenów w bezpośrednim sąsiedztwie lotniska na dalszy rozwój jego infrastruktury i zachowanie strefy, która nie będzie przeznaczona pod zabudowę. W tym celu powinna zostać stworzona wizja perspektywicznego rozwoju lotniska i terenów przyległych, której nadrzędnym celem będzie ochrona walorów środowiska i zdrowia mieszkańców.
Coraz większą uciążliwość, chociaż w znacznie mniejszym stopniu niż hałas komunikacyjny, stanowią również wyposażone w tanie urządzenia klimatyzacyjne i chłodnicze obiekty, takie jak hale targowe, mała gastronomia. Bardzo ważne jest uwzględnianie tych aspektów w planach zagospodarowania przestrzennego i odpowiednie lokalizowanie obiektów mogących stanowić źródła hałasu, najlepiej w pewnej właściwości od obszarów zamieszkanych, w rejonach przemysłowych. Prowadzone powinny być również działania zmierzające do zamykania lub likwidacji istniejących źródeł hałasu.
W wielu zakładach możliwe jest ograniczenie hałasu na drodze stosunkowo łatwych do zrealizowania działań. Wyciszanie zakładów może polegać na właściwym zabezpieczeniu akustycznym źródeł hałasu znajdujących się na zewnątrz budynków, takich jak instalacje wentylacyjne i odciągowe oraz ścian budynków produkcyjnych (okna, bramy). Ważnym elementem jest odpowiednia organizacja produkcji oraz lokalizacja instalacji i urządzeń w samych obiektach. Prowadzona powinna być powszechna atestacja wibroakustyczna urządzeń i maszyn. Podejmowanie działań mających na celu podniesienie izolacyjności zakładów powinno mieć miejsce zawsze, gdy stwierdzone zostanie przekroczenie progu uciążliwości dla ludzi.
Województwo dolnośląskie jest jednym z najuboższych w wodę regionów kraju, co nadaje szczególnego znaczenia działaniom w zakresie gospodarki wodnej.
W ostatnich latach daje się zaobserwować na Dolnym Śląsku spadek zużycia wody i przez to obniżenie ilości produkowanych ścieków. Tendencja ta dotyczy przede wszystkim użytkowników komunalnych. Ilość ścieków odprowadzanych bezpośrednio z zakładów przemysłowych utrzymuje się od lat na stabilnym poziomie.
Coraz więcej ścieków poddawanych jest procesom mechaniczno-biologicznego oczyszczania, choć nadal jest to ilość niezadowalająca.
Dużym problemem w województwie jest niski stopień skanalizowania. Na wielu obszarach gospodarka wodociągowo-kanalizacyjna nie była dotąd prowadzona kompleksowo, co spowodowało dodatkowe obciążenie dla środowiska.
II Polityka Ekologiczna Państwa wskazuje, że w perspektywie do roku ładunek zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych z przemysłu powinien zmniejszyć się 2010 w stosunku do stanu z 1990 r. o 50%, zaś z gospodarki komunalnej na terenie miast i osiedli wiejskich oraz spływu powierzchniowego o - 30%. Taka redukcja pozwoli na spełnienie przez wody powierzchniowe standardów jakościowych obowiązujących w Unii Europejskiej.
Działania w zakresie ochrony wód powierzchniowych będą prowadzone w kierunku rozbudowy i modernizacji infrastruktury technicznej. Ponadto coraz większy nacisk będzie kładziony na zmniejszenie zanieczyszczeń obszarowych.
W zakresie wód podziemnych rozwijany będzie monitoring zarówno regionalny, jak i lokalny. Działania ochronne realizowane będą poprzez ochronę ujęć wód podziemnych i wprowadzanie stref ochrony pośredniej oraz ochronę zbiorników wód podziemnych.
W perspektywie przystąpienia do Unii Europejskiej największy problem będzie stanowić zrealizowanie wymogów dotyczących całkowitego wyeliminowania ze ścieków niektórych substancji niebezpiecznych bezpośrednio zagrażających życiu i zdrowiu ludzi oraz uzyskanie bezpiecznych wskaźników emisyjnych dla poszczególnych substancji zagrażających ekosystemom wodnym. Obecnie żaden wspólnotowy akt prawny nie znajduje pełnego odzwierciedlenia w prawie polskim.
Jednym z większych problemów w województwie dolnośląskim jest bardzo niski poziom skanalizowania. Podczas gdy 70% wsi jest wyposażonych w sieć wodociągową, zaledwie 9% posiada jednocześnie kanalizację. Wiele terenów miast również nie jest wyposażonych w kompleksowy system kanalizacji. Z tych proporcji wynika, że jednym z najważniejszych działań winna być budowa oczyszczalni i kanalizacja wsi. Dyrektywa 91/271/EWG dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych nakłada na państwa członkowskie obowiązek wyposażenia wszystkich aglomeracji o równoważnej liczbie mieszkańców powyżej 2000 w system kanalizacji zbiorczej ścieków komunalnych i zapewnienie drugiego stopnia oczyszczania (oczyszczanie ścieków komunalnych w procesie biologicznym z wtórnym osadzaniem). W nadchodzących latach istniejące oczyszczalnie będą rozbudowywane i modernizowane. Wprowadzane zmiany techniczne będą miały na celu zwiększenie efektywności oczyszczania. Do istniejących oczyszczalni, które nie są obecnie w pełni wykorzystywane, tam gdzie jest to ekonomicznie uzasadnione, podłączane będą źródła rozproszone (ścieki z rozproszonych osiedli wiejskich). W pozostałych miejscach promowana będzie realizacja indywidualnych osiedlowych, przydomowych oczyszczalni.
Ilość ścieków poddawanych pełnemu procesowi oczyszczania w województwie dolnośląskim, pomimo że rośnie z roku na rok, wciąż jest niezadowalająca. Obecnie jedynie 3% ścieków oczyszczanych jest w oczyszczalniach z podwyższonym stopniem redukcji biogenów. Należy zatem dołożyć starań, aby istniejące oczyszczalnie były modernizowane w kierunku pełnego oczyszczania, zaś obiekty nowe - budowane według najnowszych standardów.
Zgodnie z założeniami II Polityki Ekologicznej Państwa do roku 2015 ma być zrealizowany program budowy, rozbudowy i modernizacji oczyszczalni ścieków z podwyższonym usuwaniem biogenów w aglomeracjach o równoważnej liczbie mieszkańców powyżej 10 000.
Racjonalizacja użytkowania wody będzie realizowana zgodnie z hierarchią ważności wykorzystania wód przez różnych użytkowników gospodarczych. W pierwszej kolejności realizowane są potrzeby gospodarki komunalnej (woda pitna), a następnie przemysłu spożywczego wymagającego wody wysokiej jakości, rolnictwa (w celu nawadniania użytków rolnych i pojenia zwierząt) oraz przemysłu. W zakładach przemysłowych promowane będzie wprowadzanie zamkniętych obiegów wody jako elementu pozwalającego na stworzenie znacznych oszczędności finansowych. W II Polityce Ekologicznej Państwa za cel do 2010 r. określono zmniejszenie wodochłonności produkcji w stosunku do stanu z 1990 r. o 50% (w przeliczeniu na PKB i wartość sprzedaną w przemyśle), do tego poziomu należy również zmierzać w województwie dolnośląskim.
Jednym z ważnych elementów racjonalizacji poboru wody będzie kontynuacja instalowania liczników u indywidualnych odbiorców.
W rolnictwie promowane będzie stosowanie najlepszych dostępnych praktyk rolniczych, co powinno również doprowadzić do zmniejszenia zapotrzebowania na wodę i jednocześnie ograniczenia ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych do odbiorników.
Oprócz źródeł punktowych znaczący udział w zanieczyszczeniu wód płynących mają zanieczyszczenia pochodzące ze spływów obszarowych, związanych z uprawą użytków rolnych, ich nawożeniem, chemiczną ochroną roślin, wykorzystaniem gnojowicy i gnojówki. Należy szukać rozwiązań zmierzających do racjonalnego stosowania związków biogennych w rolnictwie. Między innymi realizowane będą działania korespondujące z dyrektywą 91/676/EWG o ochronie wód przed zanieczyszczeniem azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych. Dyrektywa ta nakłada na państwa członkowskie obowiązek opracowania co najmniej jednego kodeksu dobrej praktyki rolniczej, który musi być propagowany na terenie całego kraju. Prowadzone będą działania edukacyjne w zakresie stosowania nawozów i środków ochrony roślin. Określone i promowane będą zabiegi ochronne: stosowanie prawidłowej agrotechniki, zamykanie wody i materii w obieg, tworzenie i uzupełnianie pasów ochronnych wzdłuż cieków i zbiorników wodnych.
Korzystne rezultaty, jak wynika z badań, przyniosłaby kontrola przestrzegania stref buforowych wzdłuż cieków i zbiorników wodnych. Obecnie sam fakt ich wyznaczania nie przynosi wymiernych efektów, jako że w większości przypadków nie są one przestrzegane. Innym rozwiązaniem będzie także uzupełnianie zadrzewień śródpolnych oraz nasadzeń wzdłuż ciągów komunikacyjnych i zabezpieczenia cieków powierzchniowych. Zadrzewienia takie stanowią naturalne zabezpieczenie.
Powódź, która dotknęła wiele terenów wchodzących dzisiaj w skład województwa dolnośląskiego, przyczyniła się do wprowadzenia kilku zmian w organizacji ochrony przeciwpowodziowej.
W różnych fazach znajdują się opracowania dotyczące modernizacji systemu ochrony przeciwpowodziowej. Niektóre z nich są już realizowane, np. automatyzacja systemu ostrzegania. Obecnie najważniejszym zadaniem jest stworzenie kompleksowego systemu sterowania przeciwpowodziowego, uwzględniającego zachowanie walorów przyrodniczych, w szczególności w dolinach rzecznych, co znalazło swoje odzwierciedlenie w zapisach Strategii rozwoju województwa dolnośląskiego. Wzrastać powinna również liczba zbiorników suchych, użytkowanych okresowo, które winny być włączone w systemy obrony przeciwpowodziowej.
Ważnym dokumentem dla ochrony przeciwpowodziowej w województwie jest Program dla Odry 2006. Szczególny nacisk zostanie położony na przystosowanie obiektów narażonych na zalanie, takich jak oczyszczalnie ścieków, do pracy w warunkach powodzi.
W województwie dolnośląskim prowadzone są działania zmierzające do zwiększenia małej retencji. Promowane będzie przede wszystkim tworzenie polderów, jako najprostszego i najtańszego rozwiązania. Podnoszona będzie retencja glebowa i leśna, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów leśnych. Wszelkie podejmowane działania powinny być realizowane w odniesieniu do wcześniej opracowanych (dla "małych" województw) programów rozwoju małej retencji.
Województwo będzie wspierało wszelkie inicjatywy służące poprawie bilansu wodnego. Działania z zakresu wzrostu małej retencji będą mały na celu zabezpieczenie zasobów wodnych na potrzeby rolnictwa, ochronę zasobów wodnych przed zanieczyszczeniem, ochronę przeciwpowodziową, rozwój rekreacji, turystyki, wędkarstwa, rybołówstwa, wzbogacanie krajobrazu, przeciwpożarowego, itp.
Jako że na jakość wód prowadzonych przez rzeki graniczne mają wpływ zakłady znajdujące się w granicach trzech różnych państw (Polski, Republiki Czeskiej i Republika Federalna Niemiec), współpraca pomiędzy tymi państwami jest niezbędna dla efektywnej ochrony.
Obecnie bardzo duże znaczenie ma Program dla Odry 2006. Uwzględnia on cztery elementy o znaczeniu międzynarodowym: ochronę przeciwpowodziową w dorzeczu Odry, ochronę czystości wody i ochronę środowiska przyrodniczego oraz funkcję transportową.
W zakresie ochrony przeciwpowodziowej program zakłada koordynację działań w zakresie: zbudowania nowoczesnego systemu monitorowania sytuacji hydrologicznej w zlewni i ostrzegania przed powodzią, usuwania szkód powodziowych z roku 1997, modernizacji i rozbudowy istniejącego systemu ochrony przeciwpowodziowej. Do głównych zadań w dziedzinie ochrony środowiska należy zaliczyć zdecydowaną poprawę czystości wód (Program szybkiego działania nad ochroną wód rzeki Odry przed zanieczyszczeniem) oraz połączenie działań gospodarki wodnej z ochroną środowiska. W zakresie funkcji transportowej zakłada się poprawę warunków nawigacyjnych Odry na całym jej biegu poniżej odcinka skanalizowanego (obsługa transportowa nadodrzańskich podmiotów gospodarczych, handel zagraniczny).
Wody podziemne, które narażone są na bezpośrednie oddziaływanie zanieczyszczeń przemysłowych i komunalnych, powinny podlegać badaniom. Na ich podstawie możliwa będzie identyfikacja obszarów szczególnie zagrożonych i wskazanie przyczyn zanieczyszczenia.
Na zanieczyszczenie narażone są przede wszystkim wody pierwszego horyzontu. Aby zapobiec degradacji wód, należy w pierwszej kolejności uporządkować gospodarkę wodno-ściekową. Na terenach wiejskich i letniskowych zagrożenie stanowią nieszczelne szamba. Konieczne jest zatem wzmocnienie kontroli i uświadomienie właścicielom domów konsekwencji wprowadzania zanieczyszczeń do środowiska. Bardzo duże znaczenie będzie miało prowadzenie edukacji w tej dziedzinie, jak również w zakresie stosowania zasad dobrych praktyk rolniczych.
Konieczne jest podejmowanie działań w celu prawnej ochrony poboru wód podziemnych. Powinna zostać określona strategia obszarowej ochrony Głównych Zbiorników Wód Podziemnych.
Zasoby dyspozycyjne wód podziemnych w województwie dolnośląskim zostały właściwie rozdysponowane. Powoduje to, że ich ochrona zarówno jakościowa, jak i ilościowa jest szczególnie pilnym zadaniem do realizacji.
Wody podziemne winny stanowić rezerwę wody pitnej w województwie, w związku z tym ich pobór powinien być ograniczony do minimum. Sukcesywnie eliminowany będzie pobór wód podziemnych na cele przemysłowe.
W ostatnich latach zmniejszyła się ilość odpadów wytwarzanych w przemyśle przy jednoczesnym wzroście ich gospodarczego wykorzystania. Systematycznie wzrasta natomiast ilość odpadów komunalnych, które nie segregowane i nie przetwarzane trafiają na szybko przepełniające się składowiska.
Podstawowym sposobem postępowania z odpadami w województwie dolnośląskim, tak jak i na obszarze całego kraju, jest ich gromadzenie na składowiskach. Jednak duża część tych składowisk nie spełnia podstawowych wymagań dotyczących ich lokalizacji oraz zabezpieczenia przed negatywnym oddziaływaniem na środowisko. Na nielicznych składowiskach prowadzony jest systematyczny monitoring, nie wszystkie po zakończeniu eksploatacji są prawidłowo rekultywowane.
Gospodarka odpadami powinna być prowadzona w województwie dolnośląskim w sposób kompleksowy, z uwzględnieniem podstawowych zasad, w tym przede wszystkim:
Należy również wziąć pod uwagę aktualnie obowiązujące w Unii Europejskiej zasady ochrony środowiska i akty prawne. Z tego też powodu w najbliższych latach należy w Polsce wprowadzić wiele zmian.
Na przykład bardzo rygorystycznie będzie przestrzegana zasada, aby trafiające na składowiska odpady zawierały odpowiednią ilość biodegradowalnej substancji organicznej. Według Dyrektywy 1999/31/EC z dnia 26 kwietnia 1999 r. o składowaniu odpadów kraje członkowskie Unii muszą do połowy 2001 r. opracować strategię ograniczania zawartości biodegradowalnych frakcji w składowanych odpadach. Preferowane są takie metody, jak recykling, kompostowanie, wytwarzanie biogazu i materiałowe oraz energetyczne wykorzystanie.
Zgodnie z zasadą prewencji jednym z priorytetowych kierunków w zakresie gospodarki odpadami będzie ograniczanie ich produkcji. Na wytwarzającym odpady spoczywa obowiązek zapobiegania powstawaniu odpadów lub minimalizacja ich ilości, a także ich wykorzystanie lub unieszkodliwianie. Modernizacja zakładów i wprowadzanie nowych technologii powinny uwzględniać te cele w zakresie gospodarki odpadami.
Wojewoda, starostowie, burmistrzowie (wójtowie i prezydenci miast) oraz WIOŚ będą wykorzystywali pozwolenia i projekty inwestycyjne jako instrumenty właściwej gospodarki odpadami.
Ważnym zadaniem w strategii województwa dolnośląskiego w zakresie gospodarki odpadami przemysłowymi jest wzrost ich wykorzystania, zarówno surowcowego, jak i energetycznego. Dominować będzie w dalszym ciągu ich wykorzystanie na cele przemysłowe (energetyka, budownictwo). Zgodnie z II Polityką Ekologiczną Państwa w horyzoncie czasowym do roku 2010 udział odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych powinien zostać dwukrotnie zwiększony w porównaniu ze stanem z 1990 r.
W tym celu jednak konieczne jest dokładne poznanie możliwości wykorzystania odpadów, segregacja odpadów u źródła oraz stworzenie warunków wykorzystania różnorodnych strumieni odpadów do uzyskania użytecznych produktów.
Bardzo ważnym zagadnieniem jest ścisłe przestrzeganie wywiązywania się jednostek prowadzących działalność gospodarczą z obowiązku uzyskania zezwolenia na wytwarzanie odpadów niebezpiecznych. W zezwoleniu tym wymagane jest m.in. przedstawienie programu obejmującego sposoby zapobiegania powstawaniu odpadów niebezpiecznych lub minimalizacji ich ilości.
Bardzo ważny jest rozwój monitoringu powstawania i składowania odpadów niebezpiecznych. Odpady te powinny być wydzielane i odpowiednio składowane.
Konieczna jest krajowa i wojewódzka strategia gospodarki odpadami niebezpiecznymi, wytyczająca główne kierunki działań, wskazująca zalecane technologie unieszkodliwiania odpadów, ich wykorzystania i unieszkodliwiania. Gospodarka odpadami niebezpiecznymi powinna być kontrolowana przez instytucje publiczne, nadmiar swobody gospodarczej w tej dziedzinie nie jest bowiem wskazany. Proponuje się utworzenie regionalnej agencji gospodarki odpadami, która stanowiłaby płaszczyznę współdziałania wytwarzających odpady, przetwarzających odpady oraz władz regionalnych.
Należy egzekwować zakaz składowania odpadów w postaci nieprzetworzonej. Zgodnie ze standardami UE oraz Ustawą o odpadach odpady niebezpieczne powinny być zagospodarowywane lub unieszkodliwiane w miejscu ich powstawania, a jeśli nie jest to możliwe i uzasadnione względami ekonomicznymi, organizacyjnymi, technologicznymi - w zakładach specjalistycznych, zlokalizowanych możliwie blisko wytwarzającego odpady.
Odpady komunalne to najszybciej rosnąca ilościowo grupa odpadów. Coraz większy problem stanowi brak miejsca na składowiskach. Obecnie problem ten dotyczy w szczególności Wrocławia, a w przyszłości także Jeleniej Góry. W rezultacie odpady wrocławskie transportowane są na odległe składowiska. Należy prowadzić działania zmierzające do ograniczenia odległego transportu i zmniejszenie ilości odpadów trafiających na składowiska. Na poziomie gminy kluczowe znaczenie będzie miało opracowanie, a następnie realizacja gminnych programów gospodarki odpadami komunalnymi. Konieczna jest koordynacja programów gminnych poprzez programy powiatowe i na poziomie regionalnym w uzgodnieniu z WIOŚ.
W zakresie gospodarki odpadami kluczowe znaczenie będzie miało prowadzenie działalności edukacyjnej w społeczeństwie.
Obecnie funkcjonujące składowiska w znacznej części nie są odpowiednio zabezpieczone. Sytuację pogarsza fakt, że na składowiskach komunalnych wciąż są składowane odpady niebezpieczne pochodzące ze strumienia odpadów komunalnych. Istnieje zatem pilna potrzeba podjęcia działań w odniesieniu do starych, zarówno wyeksploatowanych, jak i funkcjonujących składowisk, dla zabezpieczenia środowiska przed emitowanymi przez nie zanieczyszczeniami.
Nowe składowiska powinny być tworzone z wykorzystaniem najlepszych dostępnych technologii, jako obiekty ponadgminne, o uzasadnionej ekonomicznie wielkości i lokalizacji spełniającej wymagania dotyczące ochrony środowiska. W szczególności należy kierować się zasadami zawartymi w tzw. dyrektywie składowiskowej UE (Dyrektywa 1999/31/EC Rady Europy z dnia 26 kwietnia 1999), co pozwoli uniknąć w przyszłości potrzeby dostosowania tych składowisk do wymagań ww. dyrektywy. Celem zasadniczym jest przetwarzanie odpadów, zanim zostaną zdeponowane na składowiskach. Dotyczy to w szczególności frakcji biologicznie rozkładalnych (odpady kuchenne, ogrodowe, papier, drewno, naturalne tkaniny itp.). Ich przetwarzanie powinno następować metodami biologicznymi lub termicznymi. Uzasadnione jest kontynuowanie prac nad nowoczesnymi metodami i technologiami przekształcania odpadów, jak również adaptowanie do polskich warunków istniejących rozwiązań stosowanych w innych krajach.
Ze względu na fakt, że w najbliższych latach nadal większość odpadów deponowanych będzie na składowiskach, należy ściśle przestrzegać zaleceń dotyczących ich lokalizacji i konstrukcji oraz przestrzegać reżimów technologicznych składowania odpadów. Po zakończeniu eksploatacji teren składowiska musi zostać zrekultywowany. Powstające w czasie składowania odpadów odcieki powinny być przechwytywane i oczyszczane. Każde składowisko musi mieć opracowany program badań jego wpływu na środowisko, poczynając od badań tzw. tła (przed oddaniem składowiska do eksploatacji), poprzez okres eksploatacji, aż do likwidacji obiektu.
Na terenie województwa dolnośląskiego istnieje potrzeba stworzenia i zrealizowania systemów selektywnej zbiórki i powtórnego wykorzystania wybranych frakcji odpadów komunalnych, bezpośrednio lub po przetworzeniu. Dotyczy to w szczególności surowców wtórnych oraz frakcji biologicznie rozkładalnej (odpady kuchenne i ogrodowe), przetwarzanej na kompost.
Powinny przede wszystkim powstawać programy powiatowe, a także programy tworzone przez związki gmin.
Zanim stanie się możliwe wprowadzenie efektywnych systemów recyklingu odpadów, potrzebne są m.in. jasne, ogólnokrajowe przepisy prawne określające warunki segregacji odpadów, a w szczególności stwarzające odpowiednie mechanizmy finansowania selektywnej zbiórki (w tym opakowań). Kluczowe znaczenie będą miały działania poprawiające opłacalność finansową ww. przedsięwzięć, obecnie bowiem koszty segregacji odpadów są nieporównywalnie wyższe od ich składowania. Stworzony powinien zostać kompleksowy system odzysku opakowań i recyklingu materiałów z opakowań, z uwzględnieniem Dyrektywy 94/62/WE w sprawie opakowań i odpadów z opakowań. Odpowiednie działania edukacyjne i informacyjne dla mieszkańców oraz przygotowanie obiektów infrastruktury technicznej i organizacja systemu zbiórki to dalsze zagadnienia wymagające planowych działań. Należy zwrócić uwagę na alternatywne możliwości wykorzystania frakcji selektywnie gromadzonych, zarówno do celów materiałowych (surowcowych), jak i energetycznych (paliwa alternatywne). Jednak w tym ostatnim przypadku wskazane jest uzyskanie aprobaty społeczności lokalnych oraz organizacji ekologicznych, które są z reguły bardzo negatywnie nastawione do wszelkich form termicznego unieszkodliwiania odpadów.
Brak sprawnie działającego systemu gromadzenia i zbiórki odpadów oraz niski poziom świadomości ekologicznej mieszkańców powoduje, że w szczególności na terenach wiejskich powstają dzikie wysypiska odpadów. Jest to przyczyną degradacji środowiska i obniżenia walorów krajobrazowych terenu. Należy poprawić skuteczność egzekwowania prawa w stosunku do osób składujących odpady w miejscach do tego nie przeznaczonych. Konieczne jest prowadzenie edukacji w zakresie postępowania z odpadami, w szczególności na terenach nie objętych kompleksowymi systemami gromadzenia i usuwania odpadów.
Istotnym elementem nowoczesnej gospodarki odpadami jest zagadnienie usuwanych przez mieszkańców tzw. odpadów problemowych, do których należą:
niebezpieczne dla środowiska baterie, akumulatory, świetlówki, resztki farb i lakierów, opakowania po pestycydach, przeterminowane leki, zużyty sprzęt AGD i RTV, sprzęt komputerowy, wraki samochodowe.
Należy zapewnić bezpieczne dla środowiska zebranie ww. odpadów oraz ich utylizację lub unieszkodliwienie na terenie województwa dolnośląskiego, co pozwoliłoby na ograniczenie transportu. W tym celu konieczne jest stworzenie kompleksowego systemu, który zapewniałby właściwe gospodarowanie.
Odpady poszpitalne stanowią specyficzną grupę odpadów. Konieczne jest przede wszystkim dokładne rozeznanie sposobów postępowania z tym rodzajem odpadów w poszczególnych jednostkach i rygorystyczne egzekwowanie obowiązujących przepisów prawa. W województwie musi być wprowadzony sprawnie funkcjonujący system zbiórki i utylizacji odpadów poszpitalnych.
Zmniejszenie ilości odpadów wymagających szczególnego potraktowania w trakcie unieszkodliwiania będzie możliwe przez wprowadzenie systemu segregacji w miejscu ich powstawania. Odpady niebezpieczne powinny być unieszkodliwiane z minimalnym udziałem technologii polegającej np. na spalaniu. Sukcesywnie powinny być wprowadzane inne metody unieszkodliwiania wybranych grup odpadów medycznych, w tym m.in. metody sterylizacji parowej.
Ze strumienia pozostałych po segregacji odpadów można odzyskiwać surowce wtórne, zaś część kierować na składowisko. Powinien zostać opracowany program gospodarki odpadami poszpitalnymi dla całego województwa dolnośląskiego.
Prowadzona przez wiele lat na obszarze Dolnego Śląska działalność przemysłowa doprowadziła do znacznych przekształceń w środowisku glebowym. Największe przekształcenia pociąga za sobą działalność w zakresie górnictwa i energetyki. Jako że stan gleby ma zasadnicze znaczenie dla rozwoju wszelkich form życia, bardzo istotne będzie prowadzenie działań mających na celu jak najszybsze przywrócenie jej właściwego stanu.
W II Polityce Ekologicznej Państwa zakłada się ekonomiczną i ekologiczną racjonalizację wykorzystania gleb. W tym celu należy dążyć do ograniczania wykorzystania gleb w sposób niezgodny z ich walorami przyrodniczymi, dostosowania formy zagospodarowania do naturalnego potencjału gleb, eliminacji produkcji rolniczej lub odpowiedniej zmiany upraw na glebach zanieczyszczonych.
W województwie dolnośląskim najpoważniejsze zagadnienia z zakresu ochrony gleb stanowią: zmniejszenie ich kwasowości oraz ograniczenie procesu zmniejszania się ilości próchnicy.
W województwie dolnośląskim prowadzone będą działania mające na celu zapobieganie procesom degradacji gleb.
Intensywne rolnictwo będzie ograniczane do obszarów charakteryzujących się glebami o dobrej jakości, na jakich już dzisiaj jest prowadzone, zaś tereny o wyższych walorach przyrodniczych będą przeznaczane pod ekstensywne gospodarowanie. Do niezbędnego minimum ograniczane będzie stosowanie dużych dawek środków ochrony roślin i nawozów sztucznych, jako że powoduje to przyrodniczą degradację nie tylko pól ornych, ale też np. intensywnie użytkowanych łąk. Zasięg działania tych substancji znacznie przewyższa wielkość terenów, na jakich są one stosowane, wywołując straty na obszarach przyległych.
W pierwszej kolejności prowadzone będą działania w zakresie edukacji ekologicznej wśród rolników, mające na celu uświadomienie konsekwencji intensywnej gospodarki rolnej i wskazujące alternatywne rozwiązania. Powinien być realizowany kodeks dobrych praktyk rolniczych. Wprowadzane powinno być rolnictwo ekologiczne, przede wszystkim na obszarach o szczególnych walorach przyrodniczych i w bezpośrednim sąsiedztwie tych obszarów.
Na obszarze gleb najwyższych klas ograniczane będzie lokalizowanie ciągów komunikacyjnych i zakładów przemysłowych.
Obecność metali ciężkich, które pochodzą głównie z emisji pyłów, gazów, ścieków i odpadów przemysłowych, zaliczana jest do jednego z najważniejszych czynników degradacji gleb. Tereny nadmiernie zanieczyszczone będą wyłączane z rolniczego i ogrodniczego wykorzystania oraz poddawane rekultywacji.
Prowadzony będzie na nich monitoring oraz kontrola poziomu zanieczyszczeń. W zakładach stanowiących źródło zanieczyszczeń prowadzone będą działania naprawcze.
Jako że stosunkowo wiele gleb na obszarze województwa dolnośląskiego wykazuje dosyć wysoki poziom zakwaszenia, prowadzone będzie ich wapnowanie. Jednakże wszelkie działania w tym zakresie będą prowadzone w sposób racjonalny i ostrożny, przy stałej kontroli odczynu gleby.
W II Polityce Ekologicznej Państwa zakłada się, że do roku 2025 osiągnięty zostanie stan, w którym powierzchnia terenów rekultywowanych w skali jednego roku nie będzie mniejsza niż powierzchnia terenów przekazywana do rekultywacji po ich uprzednim, nierolniczym wykorzystaniu. Taki sam poziom powinien zostać osiągnięty w województwie dolnośląskim.
Obok działań rekultywacyjnych obszary te będą poddawane zagospodarowaniu. Obszary, gdzie gleby charakteryzują się skażeniem, będą wykorzystywane pod zalesienia.
Dolny Śląsk należy pod względem geologicznym do najbardziej interesujących regionów Polski. Surowce mineralne z tego regionu odgrywają ważną rolę w ogólnej produkcji surowców mineralnych kraju. Ich eksploatacja nie pozostaje bez wpływu na otoczenie i powinna być prowadzona w taki sposób, aby minimalizować degradację środowiska.
W zakresie gospodarki surowcami mineralnymi podejmowane działania będą miały na celu racjonalizację eksploatacji i minimalizowanie degradacji środowiska.
Jednocześnie podjęte zostaną działania zmierzające do ochrony zasobów prognostycznych i perspektywicznych, które w przyszłości mogą zyskać duże znaczenie.
Eksploatacja surowców mineralnych często powoduje degradację środowiska, która objawia się m.in. zanieczyszczeniem gleb, powietrza, wód powierzchniowych i podziemnych, obniżeniem poziomu wód podziemnych, jak również występowaniem dużych, przestrzennych zmian powierzchni terenu.
Aby zminimalizować negatywny wpływ należy odpowiednio ograniczać miejsca eksploatacji i stosować najlepsze dostępne technologie, jak również prowadzić działania rekultywacyjne.
Bardzo ważnym elementem będzie w przyszłości dalsze racjonalizowanie gospodarki surowcami mineralnymi, z zastosowaniem optymalnych metod i technologii. Złoża powinny być wykorzystywane jak najpełniej, łącznie z wykorzystaniem kopalin towarzyszących i zagospodarowaniem nadkładów.
Pomocny będzie system ułatwiający opracowanie, realizację i monitoring programu zmierzającego do racjonalizacji gospodarki zasobami surowców mineralnych. Jednocześnie poszukiwane będą substytuty, które mogłyby zastąpić surowce nieodnawialne.
Bardzo istotne jest realizowanie działań rekultywacyjnych i zagospodarowywanie terenów zdegradowanych. Tam, gdzie to możliwe, będzie się preferować wodno-leśny kierunek rekultywacji z przeznaczeniem na cele m.in. rekreacyjne, przeciwpowodziowe, żeglugowe czy komunalne.
W tym aspekcie konieczna jest współpraca władz lokalnych z użytkownikami złoża, co pozwoli na właściwe ukierunkowanie podejmowanych działań.
Wskazane jest powołanie specjalnego funduszu, w którym gromadzone środki finansowe, pochodzące od użytkowników złoża, będą stanowić zabezpieczenie przeprowadzenia działań rekultywacyjnych po zakończeniu eksploatacji.
Zgodnie z II Polityką Ekologiczną Państwa koncesje na wydobycie surowców mineralnych będą wydawane pod warunkiem posiadania przez zakłady górnicze zaakceptowanych przez władze koncesyjne programów ograniczających skalę i zakres naruszeń środowiska w otoczeniu i zapewniających pełne wykorzystanie zasobów złoża wraz z kopalinami towarzyszącymi. Założenie to będzie realizowane w województwie dolnośląskim.
W województwie powinien powstać kompleksowy program, w którym zostaną opisane wszystkie miejsca występowania wód mineralnych i wypracowane metody ich wykorzystania. Wody mineralne będą wykorzystywane na cele lecznicze (w sanatoriach i uzdrowiskach) i grzewcze. W miejscowościach, gdzie są ich źródła, będą stanowić podstawę dla rozwoju funkcji sanatoryjnych i wypoczynkowych. Stworzona zostanie niezbędna infrastruktura dla przyjezdnych.
Władze województwa będą dążyć do objęcia ochroną terenów, na których występują zasoby perspektywiczne i prognostyczne. Działania ochronne polegać będą m.in. na uwzględnieniu tych terenów w gminnych studiach uwarunkowań i w planach zagospodarowania przestrzennego w postaci zapisów umożliwiających zagospodarowanie tych obszarów zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju.
Województwo dolnośląskie charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem przyrodniczym i krajobrazowym. Wysokie walory przyrodnicze zostały potwierdzone poprzez utworzenie licznych obszarów chronionych, choć ciągle jeszcze wiele obszarów cennych przyrodniczo nie zostało objętych ochroną prawną.
Intensywna gospodarka prowadzona do niedawna w części obszarów Dolnego Śląska spowodowała ustąpienie lub wyginięcie niektórych gatunków roślin i zwierząt. Ograniczenie zanieczyszczenia i uciążliwości występujących na tych obszarach pozwala planować działania naprawcze.
Zgodnie z II Polityką Ekologiczną Państwa i Krajową Strategią Ochrony Żywych Zasobów Przyrody podstawową zasadą w dziedzinie ochrony przyrody w skali regionalnej jest ochrona ekosystemów, ich krajobrazowych układów oraz różnorodności biologicznej i krajobrazowej. Szczególnym zagrożeniem na obszarze województwa dolnośląskiego jest chaotyczna, rozproszona zabudowa. Ekosystemy cenne przyrodniczo nie utrzymają swoich walorów i funkcji, jeśli będą występowały w postaci izolowanych obszarów. Dlatego też do najważniejszych zadań w zakresie ochrony zasobów przyrodniczych należy podtrzymanie i odbudowa ich ciągłości i struktury wewnętrznej.
Dla celów ochrony zasobów przyrodniczych konieczne jest ich dokładne rozeznanie. Przeprowadzona zostanie waloryzacja przyrodnicza obszarów objętych już ochroną prawną oraz tych nie objętych żadną formą ochrony. Potrzebne jest dokładne rozpoznanie walorów przyrodniczych i ich dalsza inwentaryzacja na wszystkich obszarach wchodzących w skład województwa dolnośląskiego, we wszystkich gminach. Na tej podstawie prowadzone będą dalsze działania ochronne.
Sieć obszarów chronionych w województwie dolnośląskim będzie w przyszłości rozwijana. Istniejące opracowania wskazują obszary, które powinny być obejmowane różnymi formami ochrony w najbliższych latach.
W państwach członkowskich UE zostanie utworzona sieć ekologiczna pod nazwą "Natura 2000". Dyrektywa 92/43/EWG ma na celu zagwarantowanie ochrony wybranych rodzajów siedlisk i gatunków, które stanowią przedmiot zainteresowania UE. Wprowadzana będzie również dyrektywa ptasia 79/409/EWG. Będzie rozwijany i uzupełniany dolnośląski system obszarów chronionych.
Środowiska wodno-błotne będą chronione zgodnie z Konwencją Ramsarską.
Grunty cenne przyrodniczo nie objęte prawną ochroną narażone są na zmianę sposobu użytkowania, co często prowadzi do utraty walorów przyrodniczych. Tereny te powinny być chronione przed takimi działaniami, jak zaorywanie lub zalesianie łąk i pastwisk, gospodarowanie na łąkach i pastwiskach (prowadzi to do zarastania krzewami i drzewami i ustępowania gatunków typowych), przeznaczanie łąk i pastwisk pod zabudowę mieszkaniową i rekreacyjną. Władze województwa będą wspierać działania rolników stosujących właściwe sposoby gospodarowania na terenach o wysokich walorach przyrodniczych.
Nadmierna presja stanowi problem szczególnie na terenie parków narodowych. W okresie letnim związana jest głównie z turystyką pieszą, zaś w zimowym - z uprawianiem sportów zimowych.
W przyszłości należy zmierzać do minimalizowania sytuacji konfliktowych na styku turystyki i przyrody. Niezbędne elementy infrastruktury turystycznej powinny być realizowane w optymalnej lokalizacji. Istniejące ścieżki edukacyjne będą rozwijane, zaś równocześnie będą tworzone nowe. Pozwoli to na wykorzystanie potencjału obszarów cennych przyrodniczo przy równoczesnym ograniczeniu natężenia ruchu na terenach najcenniejszych.
Nie należy jednak zapominać o znaczeniu aktywnej rekreacji i bliskiego kontaktu z przyrodą dla mieszkańców. W Strategii rozwoju województwa dolnośląskiego za jedno z zadań uznano dążenie do umożliwienia kontaktu z naturą "na wyciągnięcie ręki".
Władze województwa będą wspierać rozwój terenów rekreacyjnych, w szczególności łatwo dostępnych, znajdujących się w sąsiedztwie miast. Promowane będą miejsca, których użytkowanie nie będzie stanowić zagrożenia dla walorów przyrodniczych.
Nacisk zostanie położony na turystyczne zagospodarowanie Odry. W tym celu konieczne jest zrealizowanie działań, które pozwolą na poprawę infrastruktury i zachęcenie społeczeństwa do korzystania z niej. Program dla Odry 2006 zakłada aktywację nadodrza - stworzenie nowych miejsc pracy i wprowadzenie nowych impulsów aktywności gospodarczej.
Fragmentacja środowiska jest jednym z największych zagrożeń środowiska przyrodniczego.
Rozproszona zabudowa, wzrost urbanizacji, budowa nowych szlaków komunikacyjnych to tylko niektóre z elementów przyczyniających się do fragmentacji naturalnych ekosysytemów. Podejmowane działania powinny zmierzać w dwóch kierunkach. Obszary cenne przyrodniczo muszą być łączone w spójną, dobrze funkcjonującą sieć. W tym celu potrzebne jest opracowanie wskazujące obszary, na których działania powinny być podejmowane w pierwszej kolejności, ze szczególnym uwzględnieniem dolin rzecznych. Z drugiej strony konieczne jest podjęcie działań zapobiegających powstawaniu nowych barier. Istniejące ekosystemy o wysokich walorach przyrodniczych, a także inne obszary o dużym znaczeniu ekologicznym, powinny być utrzymane i chronione.
W obliczu restrukturyzacji rolnictwa podjęte zostaną starania na rzecz ochrony istniejących połączeń, np. pod postacią zadrzewień śródpolnych, które pozwolą zapobiec negatywnym przekształceniom związanym ze zmianą struktury agrarnej.
Ramy dla utrzymania różnorodności biologicznej poprzez ochronę naturalnych siedlisk fauny i flory ustanawia Dyrektywa 92/43/EWG w sprawie ochrony naturalnych siedlisk i dzikiej fauny i flory. Dyrektywa 79/409/EWG w sprawie ochrony dzikich ptaków oraz rozporządzenie WE/338/97 (dotyczące handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem) zawierają dodatkowe regulacje, które powinny znaleźć odzwierciedlenie w prawie i działaniach podejmowanych w Polsce.
Województwo będzie stymulowało i wspierało lokalne inicjatywy kształtowania ładu przestrzennego, przy czym nacisk zostanie położony na ochronę elementów charakterystycznych dla regionu i ochronę różnorodności krajobrazu.
Największe znaczenie, co zostało również podkreślone w Strategii rozwoju województwa dolnośląskiego, będzie miało minimalizowanie przekształceń przede wszystkim związanych z rosnącym chaosem zabudowy i infrastruktury (nowe ciągi komunikacyjne, linie energetyczne, maszty telefonii komórkowej). Władze wojewódzkie będą promować politykę zachowania obszarów atrakcyjnych znajdujących się w częściach podmiejskich i ograniczania urbanizacji na tych terenach. Duży nacisk zostanie położony na poprawienie estetyki krajobrazu i najbliższego otoczenia człowieka w miejscu zamieszkania.
Aspekty związane z ochroną środowiska będą włączane i podkreślane w planach zagospodarowania przestrzennego.
Stan środowiska leśnego w województwie dolnośląskim uległ w ostatnim dziesięcioleciu zdecydowanej poprawie dzięki spadkowi zanieczyszczenia powietrza oraz prowadzeniu prawidłowej gospodarki leśnej.
Konieczne jest podjęcie dalszych działań, mających na celu powiększenie zasobów leśnych, polepszenie ich zdrowotności i ich kompleksową ochronę. Zalesienia powinny prowadzić do łączenia cennych ekosystemów leśnych. Wspierane będą działania zmierzające do wzrostu korzystnego oddziaływania lasu na środowisko, tj. poprawa funkcji wodochronnej, klimatotwórczej i glebochronnej. Działania będą prowadzone w oparciu o opracowane wcześniej programy. Wprowadzone powinny zostać mechanizmy zachęcające do wykorzystania pod zalesienie gruntów rolnych o słabych glebach przy równoczesnym zachowaniu cennych przyrodniczo łąk i pastwisk, gruntów podatnych na erozję oraz sytuowanych w sąsiedztwie cieków i zbiorników wodnych.
Kontynuowane będzie realizowanie proekologicznego modelu zarządzania lasem (w miejsce surowcowego) i wprowadzanie bezpiecznych technik i technologii prac leśnych. Kontynuowana będzie ochroniona i powiększanie jak również przebudowa drzewostanu pod kątem zgodności z siedliskiem.
Kontynuowane będą działania zmierzające do zwiększenia powierzchni zieleni na obszarze miast. Tereny te powinny łączyć się z terenami zieleni znajdującymi się poza granicami miast. Istniejące parki będą łączone ze sobą - w ten sposób powstaną ciągi rekreacyjne (rowerowe, spacerowe itp.).
Nacisk zostanie również położony na zwiększenie różnorodności zieleni w miastach.
Na terenie województwa dolnośląskiego w 1999 r. wskazano 95 obiektów stwarzających potencjalne zagrożenie dla środowiska. Obok obiektów stacjonarnych potencjalne zagrożenie stanowi również załadunek, transport i rozładunek materiałów niebezpiecznych.
Podstawowymi aktami prawnymi w zakresie nadzwyczajnych zagrożeń środowiska są: Ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska z dnia 31 stycznia 1980 r. oraz Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska jak również Ustawy o ochronie przeciwpożarowej i Państwowej Straży Pożarnej.
Polskie przepisy muszą zostać w najbliższym czasie zharmonizowanie z dyrektywą "Seveso II" oraz innymi dyrektywami Unii Europejskiej, odnoszącymi się do przeciwdziałania nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska.
Wszelkie procedury powinny być zgodne z wymogami dyrektyw Unii Europejskiej. Zapisy II Polityki Ekologicznej Państwa wskazują, że gminy, w których znajdują się obiekty niebezpieczne, powinny mieć opracowane plany zagospodarowania, z uwzględnieniem ustaleń w zakresie nadzwyczajnych zagrożeń.
Instalacje mogące spowodować nadzwyczajne zagrożenia środowiska powinny być poddawane okresowej kontroli. Na tej podstawie sporządzane będą raporty bezpieczeństwa, zakładowe plany zarządzania ryzykiem i plany operacyjno-ratownicze dla obiektów niebezpiecznych, objętych wymogami dyrektywy "Seveso II". Pozwoli to na prowadzenie bieżącego nadzoru oraz likwidowanie zagrożeń ekologicznych, zwłaszcza na obszarach o wysokiej koncentracji potencjału niebezpieczeństwa.
Plany zarządzania ryzykiem powstaną również w województwie i powiatach, w których znajduje się ponad 5 obiektów niebezpiecznych.
Pojazdy służące do przewozu materiałów niebezpiecznych powinny mieć odpowiednie zabezpieczenia. Konieczne jest wyznaczenie stałych tras przewozu drogowego materiałów niebezpiecznych, zapewnienie sprawnego nadzoru nad transportem oraz nałożenie na przewoźników obowiązku powiadamiania o nim jednostek policji i Państwowej Straży Pożarnej. Działania takie mają na celu zapewnienie maksymalnego bezpieczeństwa mieszkańców i środowiska.
Znaczenie edukacji ekologicznej, jako istotnego elementu ochrony środowiska, będzie rosło w najbliższych latach. Zadania z tego zakresu realizowane będą zarówno na różnych poziomach administracji, za pośrednictwem szkolnictwa publicznego, jak i przez organizacje pozarządowe i inne struktury.
Zgodnie z założeniami II Polityki Ekologicznej Państwa do głównych zadań w perspektywie do roku 2010 należy zaliczyć prowadzenie działań na rzecz wzrostu świadomości ekologicznej i kształtowania opinii społeczeństwa. Promowane powinno być umiarkowane użytkowanie zasobów biologicznych oraz praktyki oszczędnego i rozsądnego gospodarowania.
Realizowane powinny być założenia i cele zawarte w Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej, mi.in.:
Edukacja ekologiczna powinna być prowadzona w sposób ciągły na wszystkich poziomach szkolnictwa, od szkół podstawowych po szkoły wyższe. Edukacja ekologiczna powinna być także realizowana na wszystkich poziomach administracji. Władze wojewódzkie mogą np. promować system segregacji odpadów, podczas gdy władze gminne - inicjatywy lokalne, jak np. nasadzenia drzew. Konieczne jest również edukowanie dorosłej części społeczeństwa. W województwie stworzony zostanie spójny organizacyjnie i metodycznie system ośrodków edukacji ekologicznej, które będą ze sobą współpracować. Powstanie Dolnośląski System Edukacji Ekologicznej.
W prowadzeniu edukacji ekologicznej można wykorzystać potencjał pozarządowych organizacji ekologicznych. W województwie dolnośląskim funkcjonuje wiele organizacji deklarujących proekologiczne cele działalności. Wiele organizacji prowadzi zakrojone na dużą skalę akcje informacyjne skierowane do szerokich kręgów społeczeństwa.
Urząd Marszałkowski we współpracy z Urzędem Wojewódzkim będzie inicjował i wspierał działania zmierzające do podniesienia stanu świadomości ekologicznej mieszkańców oraz rozbudzenia ich współodpowiedzialności w procesie podejmowania decyzji i rozwiązywania problemów ekologicznych. Władze województwa, wspólnie z gminami i organizacjami pozarządowymi, będą prowadziły kampanie informacyjno-edukacyjne w zakresie takich tematów, jak zapobieganie powstawaniu odpadów oraz sposobów i efektów ich segregacji, zmniejszenie zużycia wody, oszczędność energii, ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazowej. Wspierane będą wydawnictwa ekologiczne, np. z zakresu rolnictwa ekologicznego i agroturystyki.
Komunikacja społeczna, której rola była niedoceniana przez wiele lat, uznawana jest coraz częściej za jedno z ważniejszych narzędzi ochrony środowiska. W połączeniu z edukacją ekologiczną stanowi bardzo istotny element podnoszenia świadomości ekologicznej i upowszechniania idei ochrony środowiska. Jej wzmocnienie nastąpiło z początkiem roku 2001 dzięki wejściu w życie Ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o dostępie do informacji o środowisku i jego ochronie oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Ustawa ta określa zasady udostępniania informacji o środowisku i jego ochronie, udziału społeczeństwa w postępowaniu w sprawie ochrony środowiska oraz w postępowaniu w sprawie oceny oddziaływania na środowisko.
W II Polityce Ekologicznej Państwa podkreślono znaczenie stworzenia sprawnego systemu udostępniania i upowszechniania informacji oraz umożliwienia skutecznego udziału społeczeństwa w ochronie środowiska. W tym celu mają zostać podjęte niezbędne rozwiązania prawne, organizacyjne i finansowe dla stworzenia w urzędach administracji publicznej takiego systemu. Opracowane zostaną publiczne rejestry z zakresu ochrony środowiska.
Organy administracji publicznej dołożą starań, aby jak największa część społeczeństwa została zaangażowana w konsultacje projektów aktów normatywnych, programów, polityk i decyzji.
Komunikacja społeczna nabiera coraz większego znaczenia i należy się spodziewać, iż tendencja ta w najbliższych latach się utrzyma. Dotyczy to zarówno współpracy z organizacjami pozarządowymi, która bywa ustawowo nakazywana (np. samorząd województwa przy formułowaniu strategii i realizacji polityki rozwoju zobowiązany jest współpracować m.in. z organizacjami pozarządowymi), jak i z przedstawicielami innych zainteresowanych stron. W urzędach powstawać powinny biura komunikacji społecznej. Przedstawiciele różnych środowisk powinni być zapraszani do współtworzenia ciał opiniodawczo-doradczych. Współpraca z organizacjami i ruchami ekologicznymi została podkreślona w zapisach Strategii rozwoju województwa dolnośląskiego.
W urzędach administracyjnych stworzony zostanie system udostępniania i rozpowszechniania informacji oraz umożliwiania skutecznego udziału społeczeństwa w ochronie środowiska. Dodatkowo w celu poprawienia systemu informowania wykorzystane będą nowoczesne środki komunikacji (internet itp.).
Monitoring jest niezbędnym elementem w procesie zarządzania środowiskiem. Podstawowym problemem, przed jakim stanęło województwo dolnośląskie po wprowadzeniu reformy administracyjnej, było zróżnicowanie działań prowadzonych w tym zakresie na terenie objętym od roku 1999 jego granicami. Podejmowane do tej pory i planowane na przyszłość działania mają na celu rozwinięcie jak najsprawniej funkcjonującego systemu monitoringu na całym obszarze Dolnego Śląska.
Głównym celem w sferze kontroli i monitoringu jest pełna harmonizacja procedur i zakresu działań w tej dziedzinie z zaleceniami OECD, wymogami Unii Europejskiej i zobowiązaniami wobec konwencji międzynarodowych.
W II Polityce Ekologicznej Państwa wskazano na konieczność prowadzenia monitoringu każdego z elementów środowiska. Najszybciej, bo już do roku 2002, ma zostać wdrożony zmodernizowany system monitoringu emisji zanieczyszczeń i jakości wód w nawiązaniu do standardów Unii Europejskiej. W zakresie gospodarowania odpadami powstanie skuteczny system kontroli i nadzoru wraz z monitoringiem. System ten ma być zrealizowany do roku 2010. Także w perspektywie średniookresowej ma zostać wprowadzony monitoring różnorodności biologicznej, wraz z wdrożeniem kryteriów i wskaźników do kontroli skuteczności wprowadzania polityki ekologicznej państwa. W horyzoncie długookresowym (do 2025 r.) stworzona będzie sieć monitorowania poziomu hałasu w newralgicznych, z punktu widzenia zagrożenia hałasem, rejonach wszystkich miast powyżej 100 000 mieszkańców.
Zgodnie z założeniami zawartymi w dokumencie II Polityka Ekologiczna Państwa rozwijany będzie monitoring poszczególnych elementów środowiska na terenie województwa dolnośląskiego.
Jeszcze przed przystąpieniem Polski do struktur Unii Europejskiej konieczne jest przeprowadzenie działań, które pozwoliłyby na uzupełnienie danych o środowisku. Bardzo istotna będzie również harmonizacja procedur i zakresu działań z zaleceniami OECD, wymaganiami Unii i zobowiązaniami wobec konwencji międzynarodowych. Rozwój monitoringu i modyfikacje powinny zmierzać w kierunku umożliwienia wykorzystania istniejących systemów na potrzeby kontrolowania realizacji polityki ekologicznej.
W województwie dolnośląskim podjęte zostaną działania dotyczące tworzenia sieci wymiany informacji między instytucjami szczebla wojewódzkiego, powiatami i gminami. Sieć musi być nastawiona na dwa rodzaje informacji:
Powstanie zintegrowany system informacji, którego dysponentem i administratorem będzie WIOŚ we Wrocławiu. Na tej płaszczyźnie będzie możliwa wymiana informacji pomiędzy organami administracji rządowej i samorządowej.
Ponadto władze województwa skoncentrują się na wewnętrznych powiązaniach pomiędzy obydwoma rodzajami informacji. Tylko w ten sposób będzie można ocenić efektywność instrumentów polityki ekologicznej.
Monitoring będzie prowadzony systematycznie w zakresie wszystkich komponentów środowiska (powietrze atmosferyczne, wody powierzchniowe i podziemne, odpady, gleby, hałas, monitoring lasów), a na jego podstawie będzie publikowana ocena stanu środowiska i ocena stopnia wdrożenia niniejszego Program... wraz z danymi na temat konkretnych działań.
